5 năm thực thi EVFTA: Động lực thúc đẩy thương mại bền vững giữa Việt Nam và EU

Tròn 5 năm kể từ ngày chính thức có hiệu lực, Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam-EU (EVFTA) đã góp phần thúc đẩy kim ngạch thương mại song phương tăng trưởng mạnh mẽ, tích lũy gần 300 tỷ USD, đưa Việt Nam trở thành đối tác thương mại hàng đầu của Liên minh châu Âu (EU) tại ASEAN và đối tác lớn thứ 16 của khối này trên toàn cầu.

Doanh nghiệp hưởng lợi rõ rệt từ EVFTA

Báo cáo của Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham) công bố nhân dịp kỷ niệm 5 năm EVFTA có hiệu lực cho thấy, EVFTA đã góp phần tích cực trong việc thúc đẩy thương mại song phương, tạo điều kiện thuận lợi cho cải cách thể chế, nâng cao tiêu chuẩn và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Cụ thể, sau 5 năm thực thi EVFTA, kim ngạch thương mại giữa Việt Nam và EU đã đạt gần 300 tỷ USD. Con số này chiếm gần 40% tổng kim ngạch thương mại tích lũy giữa hai bên kể từ năm 1995 – một minh chứng rõ ràng cho vai trò xúc tác của EVFTA trong việc mở rộng thị trường và làm sâu sắc hơn mối quan hệ hợp tác kinh tế song phương.

Chế biến, đóng gói dừa xuất khẩu. (Ảnh minh họa: TTXVN)

Cũng theo EuroCham, Việt Nam hiện là đối tác thương mại hàng hóa lớn nhất của EU tại ASEAN và cũng là đối tác lớn thứ 16 của khối này trên toàn cầu. Trong khi đó, EU là thị trường xuất khẩu lớn thứ 3 và là nguồn nhập khẩu lớn thứ 4 của Việt Nam.

Các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam sang EU gồm điện tử, dệt may, nội thất và nông sản; còn ở chiều ngược lại là máy móc công nghệ cao, dược phẩm, phương tiện vận tải và công nghệ xanh.

Được ký kết vào ngày 30/6/2019 và chính thức có hiệu lực từ ngày 1/8/2020, EVFTA là một trong những hiệp định thương mại tự do toàn diện và tham vọng nhất mà EU từng ký với một quốc gia đang phát triển. Hiệp định đã xóa bỏ hơn 70% thuế quan đối với nhiều mặt hàng xuất nhập khẩu giữa hai bên. Phần thuế còn lại lên tới 99% sẽ được gỡ bỏ dần theo lộ trình trong những năm tới.

Báo cáo của EuroCham cho biết, chỉ trong vòng 5 năm kể từ khi EVFTA có hiệu lực, nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, đã khai thác hiệu quả các ưu đãi thuế quan.

Tỷ lệ doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam đánh giá cắt giảm thuế quan là yếu tố then chốt đã tăng vọt từ 29% (quý II/2024) lên 61% (quý II/2025). Trong đó, một số doanh nghiệp ghi nhận mức tăng lợi nhuận ròng nhờ EVFTA lên tới 25%; mức tăng trung bình đạt 8,7%.

Báo cáo Chỉ số niềm tin kinh doanh (BCI) do EuroCham thực hiện trong quý II/2025 cho thấy, 66% doanh nghiệp đang tích cực giao thương giữa EU và Việt Nam; gần 98,2% doanh nghiệp có hiểu biết nhất định về EVFTA.

Một nửa số doanh nghiệp ghi nhận lợi ích ở mức từ trung bình đến đáng kể, và tỷ lệ này được kỳ vọng sẽ tiếp tục tăng khi các cam kết cắt giảm thuế quan được triển khai đầy đủ trong những năm tới.

EVFTA cũng được đánh giá là đòn bẩy giúp doanh nghiệp châu Âu tiếp cận tốt hơn thị trường Việt Nam có quy mô dân số 100 triệu người và lực lượng lao động dồi dào. Báo cáo EuroCham nhận định, trong các lĩnh vực như nông nghiệp số, năng lượng tái tạo và chuyển đổi số, chuyên môn của EU là sự bổ trợ lý tưởng cho chiến lược phát triển của Việt Nam.

Chủ tịch EuroCham, ông Bruno Jaspaert đánh giá: “Trong bối cảnh bất ổn địa chính trị và thương mại toàn cầu, EVFTA nổi bật như một biểu tượng của niềm tin và tinh thần hợp tác. Những điều khoản minh bạch và cam kết chung giữa Việt Nam và EU cho thấy sự hài hòa về tiêu chuẩn cùng thị trường mở chính là con đường dẫn đến tăng trưởng bền vững và thịnh vượng lâu dài”.

Động lực thúc đẩy cải cách

Đánh giá cao hiệu quả của EVFTA, EuroCham cũng chỉ ra những thách thức trong quá trình thực thi, đặc biệt liên quan thủ tục hải quan và quy tắc xuất xứ – yếu tố then chốt để doanh nghiệp được hưởng ưu đãi thuế.

Theo khảo sát của EuroCham, 37% doanh nghiệp châu Âu phản ánh thường xuyên gặp chênh lệch trong định giá hải quan, thiếu nhất quán giữa các cơ quan thực thi, khiến chi phí phát sinh và giảm sức cạnh tranh.

Ngoài ra, quy trình cấp giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) vẫn còn nhiều điểm nghẽn; trong khi một số doanh nghiệp nhận được C/O trong vòng 24 giờ, nhiều đơn vị khác phải chờ hơn một tuần, ảnh hưởng tới dòng vốn và lịch giao hàng.

Chỉ riêng trong năm 2024, theo số liệu do EuroCham dẫn lại từ cơ quan chức năng Việt Nam, đã có hơn 1,8 triệu C/O ưu đãi được cấp, tương ứng giá trị xuất khẩu trên 100 tỷ USD – tăng 18% về lượng và 28% về giá trị so năm 2023, chiếm khoảng 28% tổng kim ngạch xuất khẩu sang các thị trường có hiệp định FTA.

Đáng chú ý, xuất khẩu sang EU trong cùng năm đạt 51,7 tỷ USD – mức cao nhất từ trước tới nay, tăng trưởng 18,4% so cùng kỳ năm trước, phản ánh rõ xu hướng tận dụng hiệu quả EVFTA trong thương mại song phương.

Không chỉ dừng lại ở việc cắt giảm thuế quan, EVFTA còn mở rộng quyền tiếp cận thị trường, tăng cường bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ và thúc đẩy minh bạch hóa trong hệ thống quy định, nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn để doanh nghiệp hai bên tận dụng tối đa cơ hội thương mại.

EuroCham đánh giá, EVFTA không chỉ là công cụ thúc đẩy thương mại mà còn là chất xúc tác cho cải cách thể chế và hiện đại hóa kinh tế Việt Nam. Cộng đồng doanh nghiệp châu Âu ghi nhận nỗ lực của Chính phủ Việt Nam trong việc tinh gọn bộ máy hành chính, triển khai định danh điện tử doanh nghiệp trên ứng dụng VNeID, cũng như công bố Chỉ số FTA toàn quốc, đánh dấu những bước tiến nổi bật trong lộ trình chuyển đổi số và xây dựng chính sách dựa trên bằng chứng hiệu quả.

Việc số hóa quy trình cấp C/O từ tháng 5/2025 và các đối thoại giữa EuroCham và các cơ quan chức năng cũng được đánh giá là minh chứng cho tinh thần hợp tác cởi mở và cam kết cải cách của Việt Nam.

“Chúng tôi nhìn thấy một điều tích cực ở một Chính phủ sẵn sàng lắng nghe, chủ động đồng hành và thực tâm thúc đẩy cải cách. Các chỉ số kinh tế hiện tại đều cho thấy ‘kỷ nguyên vươn mình’ của Việt Nam đã thực sự bắt đầu – một thời kỳ tăng trưởng và phát triển mạnh mẽ như kỳ vọng của Tổng Bí thư Tô Lâm. Giờ đây, hơn bao giờ hết là lúc để tăng tốc triển khai những cải cách đã cam kết và biến đối thoại thành hành động cụ thể”, Chủ tịch EuroCham chia sẻ.

Chủ tịch EuroCham, ông Bruno Jaspaert. (Ảnh: EuroCham)

"Chúng tôi nhìn thấy một điều tích cực ở một Chính phủ sẵn sàng lắng nghe, chủ động đồng hành và thực tâm thúc đẩy cải cách. Các chỉ số kinh tế hiện tại đều cho thấy 'kỷ nguyên vươn mình' của Việt Nam đã thực sự bắt đầu".

Nhân dịp kỷ niệm 5 năm EVFTA, EuroCham tiếp tục kêu gọi các quốc gia thành viên EU sớm hoàn tất phê chuẩn Hiệp định Bảo hộ đầu tư EU-Việt Nam (EVIPA), qua đó thiết lập một khuôn khổ pháp lý vững chắc cho dòng vốn đầu tư chất lượng cao và dài hạn.

Ông Jaspaert nhấn mạnh: “EU vẫn là một trong những đối tác kinh tế ổn định và bền vững nhất của Việt Nam. Nếu chúng ta tiếp tục chung sức, tháo gỡ các rào cản và tập trung vào thực thi hiệu quả, EVFTA sẽ tiếp tục chứng minh cho cả thế giới rằng các hiệp định thương mại song phương có thể tạo ra giá trị thực tiễn và lợi ích lâu dài cho cả hai bên. EuroCham và cộng đồng doanh nghiệp châu Âu cam kết sát cánh cùng Việt Nam trong giai đoạn mang tính bước ngoặt này. Chúng tôi xem Việt Nam là ngôi nhà thứ 2 của mình và sẽ đồng hành cùng Việt Nam trong quá trình hiện thực hóa các mục tiêu tăng trưởng dài hạn”.

EuroCham cũng khẳng định, việc nâng cấp quan hệ EU-Việt Nam lên Đối tác chiến lược toàn diện sẽ là bước phát triển tự nhiên tiếp theo giữa hai đối tác ngày càng đồng thuận trong các lĩnh vực then chốt như thương mại, phát triển bền vững và quản trị toàn cầu.

Đại sứ EU tại Việt Nam, ông Julien Guerrier nhấn mạnh: “Sau 5 năm, EVFTA đã chứng minh là một khuôn khổ hợp tác hiệu quả. Hiệp định đã củng cố lòng tin, thúc đẩy thương mại và mang lại lợi ích thiết thực cho cả hai phía. Trong bối cảnh môi trường thương mại toàn cầu biến động không ngừng, sự hợp tác bền bỉ giữa EU và Việt Nam càng trở nên cần thiết hơn bao giờ hết. EU vẫn cam kết song hành cùng Việt Nam trên hành trình hướng tới một tương lai xanh, bền vững và thịnh vượng”.

Nguồn: https://baoquangninh.vn/5-nam-thuc-thi-evfta-dong-luc-thuc-day-thuong-mai-ben-vung-giua-viet-nam-va-eu-3369688.html