Hơn 80 năm qua, thủy điện Ankroet không chỉ sản xuất ra dòng điện phục vụ cho những lợi ích dân sinh mà còn là chứng nhân của những thăng trầm, biến vi của dòng lịch sử…
Theo sách “Địa chí Lâm Đồng”, dự án xây dựng nhà máy thủy điện trên sông Đạ Dâng (đầu nguồn sông Đồng Nai) thuộc địa phận Đà Lạt đã được Sở Công chánh Đông Dương đề nghị lên Toàn quyền Đông Dương từ năm 1925. Nhưng bởi nhiều lý do, đến tháng 10/1942, nhà máy thủy điện Ankroet mới được khởi công xây dựng, đến cuối năm 1944 và đầu năm 1945 thì chính thức được đưa vào vận hành nhằm cung cấp nguồn điện trực tiếp cho đô thị cao nguyên mà mục tiêu chính là sản xuất điện cung cấp cho khoảng 2.000 ngôi dinh thự, biệt thự của các quan chức chính quyền thực dân và bộ máy hành chính do họ cai quản. Khởi thủy, nhà máy có công suất thiết kế 500 kW với hai máy phát điện, mỗi máy có công suất 250 kW. Dòng điện từ nhà máy sản xuất ra được truyền tải về khu vực trung tâm bằng tuyến đường dây 6,6 kV có chiều dài 13 km…
* * *
Trước thực tế đô thị Đà Lạt ngày càng phát triển, nhu cầu dùng điện cao hơn đã tạo nên sức ép cho việc sản xuất điện năng, trong khi công suất của nhà máy thủy điện Ankroet không thể đáp ứng. Bởi vậy, việc sửa chữa, nâng cấp nhà máy này vào thời điểm đó trở nên cấp thiết.
Theo tài liệu trích lục của nhà biên khảo Nguyễn Vĩnh Nguyên, ngày 6/12/1957 ông Trần Văn Phước (thị trưởng Đà Lạt giai đoạn 1955 - 1963) đã ký công văn gửi Phủ Tổng thống đề nghị đầu tư sửa chữa nhà máy nước Ankroet. Sau đó, nhà máy này đã được nâng cấp, nhiều hạng mục được sửa chữa, công suất phát điện được nâng lên.
Để thực hiện chương trình trùng tu, ngân sách công trái đặc biệt số 1 của Cao nguyên Trung phần từ năm 1953 đến 1955 đã xuất 30 triệu đồng để đắp một đập tạm Dankia, có thể giữ 20 triệu thước khối nước cần dùng cho hai máy phát điện lớn (1.250 kW mỗi cái) và để chi vào công việc ráp thêm hai máy tại nhà máy thủy điện Ankroet, nơi chỉ có hai máy nhỏ chạy 250 kW.
 |
| Nhà máy thủy điện Ankroet. |
Cũng từ năm 1956, khi trúng thầu xây dựng nhà máy thủy điện Đa Nhim, người Nhật đã tiếp quản nhà máy thủy điện Ankroet.
Các nhà thầu Nhật Bản đã mở rộng vai trò của nhà máy này bằng cách xây dựng một đường dây 31,5 kV dài trên 70 cây số chạy từ Suối Vàng về đến Đơn Dương đưa điện về phục vụ công trình xây dựng nhà máy thủy điện Đa Nhim - một công trình thủy điện lớn nhất miền Nam hồi bấy giờ với công suất thiết kế 160 MW, năng lực sản xuất 1,2 tỷ kWh/năm, với tổng kinh phí 49 triệu USD.
Sau khi thủy điện Đa Nhim chính thức hoạt động vào năm 1964, nhà máy thủy điện Ankroet với quy mô nhỏ đã bị xếp xuống “đẳng cấp” phân xưởng. Tuy nhiên, nó vẫn hoàn thành nhiệm vụ là nguồn điện dự phòng cho nhu cầu điện đô thị nghỉ dưỡng và vùng sản xuất rau hoa Đà Lạt, sản lượng vẫn ổn định khoảng 15 triệu kWh/năm.
Theo dữ liệu lưu trữ thì đến năm 1962, công suất nhà máy thủy điện Ankroet đã tăng lên 3.100 kW sau những điều chỉnh đầu tư kịp thời về kỹ thuật, bảo đảm điện cho nhu cầu đô thị Đà Lạt, nhất là cung ứng điện năng đáp ứng cho việc xây dựng nhà máy thủy điện Đa Nhim…
***
Theo chân các cán bộ của nhà máy thủy điện Ankroet, chúng tôi đi tham quan thung lũng và hồ, đập Suối Vàng. Phong cảnh nơi đây thật hùng vĩ và lãng mạn. Thế nhưng, không khỏi ngậm ngùi khi viếng thăm khu nghĩa địa bỏ hoang từ lâu với những tấm mộ chí đơn sơ, hoang phế, những cây thánh giá nghiêng ngả giữa rừng thông trầm mặc. Đây là nơi yên nghỉ của những người nông dân từ khắp mọi miền trong nước bị thực dân Pháp bắt đi phu xây dựng nhà máy thủy điện Ankroet. Hơn 80 năm trước, rừng thiêng nước độc đã giữ thân xác họ lại với vùng sơn dã.
Cũng chỉ mới đây thôi, sau ngày đất nước thống nhất, địa bàn này là trọng điểm hoạt động của bọn phản động FULRO. Để bảo vệ an toàn và duy trì hoạt động của nhà máy, đã có những người công nhân ngã xuống bên chân đập hay cạnh tổ máy. Dòng máu của họ đã hòa vào dòng điện dâng đời.
Chúng tôi cũng không khỏi ngậm ngùi khi ngắm mặt hồ mênh mang nước bạc. Dưới lòng hồ ấy ngày xưa vốn là nơi tụ cư buôn làng Rhàng Kroác (nguyên gốc tiếng Cơ Ho của từ “Ankroet”) và hơn bốn trăm mẫu tây đất canh tác phì nhiêu của các buôn B’Dangya, B’Deung và B’Neur thuộc tổng Lat, khu Lang Bian, quận Dran, tỉnh Đồng Nai Thượng năm xưa. Gần một thế kỷ trước, đồng bào dân tộc thiểu số Cơ Ho Lat đã hy sinh đất tổ và đất đai mưu sinh cho sự ra đời của nhà máy thủy điện này…
 |
| Phong cảnh tuyệt đẹp ở hồ Suối Vàng. |
Một sự thay đổi lớn đối với nhà máy thủy điện Ankroet là từ năm 1999 đến 2004, Công ty Điện lực 2 và Điện lực Lâm Đồng đã đầu tư 37 tỷ đồng để nâng cấp toàn bộ các hạng mục công trình.
Một lãnh đạo ngành điện Lâm Đồng nói: “Thủy điện Ankroet là một công trình có kiến trúc tuyệt đẹp. Bởi vậy, khi ngành điện đầu tư một nguồn kinh phí lớn để nâng cấp nhà máy, chúng tôi vẫn quyết tâm giữ lấy vẻ đẹp quyến rũ của một công trình xây dựng mang dấu ấn đặc trưng của kiến trúc Pháp. Ngoài giá trị kinh tế mà nó mang lại, Ankroet còn là một địa chỉ văn hóa, một chứng nhân của dòng chảy lịch sử đất nước”.
Chính vì vẻ đẹp độc đáo của công trình mà nhà máy và các đập nước trong hệ thống đã trở thành điểm nhấn trong quy hoạch tổng thể dự án du lịch quốc tế Đankia - Suối Vàng đã được tỉnh Lâm Đồng triển khai trong những năm gần đây.
Điều tuyệt vời là dù có “tuổi đời” cao nhất trong danh mục các công trình thủy điện quốc gia, nhưng cho đến bây giờ, nhà máy thủy điện Ankroet vẫn thực hiện chức năng chính của mình với sự hoạt động thường xuyên của ba tổ máy, ổn định công suất 4.400 kW, bảo đảm cung cấp sản lượng điện hằng năm đạt 20 - 24 triệu kWh cho lưới điện quốc gia.
Giá trị lớn nhất của nhà máy thủy điện Ankroet chính là sự tồn tại theo chiều dài lịch sử, là thế đứng đầu nguồn trên tầm cao nhất của dòng chảy sông Đạ Dâng hùng vĩ. Cũng từ nơi này, những nhân lực ngành điện đầu tiên trên cao nguyên Lâm Viên đã được đào tạo, huấn luyện và trở thành những cán bộ lãnh đạo, những công nhân kỹ thuật có kinh nghiệm và kỹ thuật cao…
Nguồn: https://baodaklak.vn/xa-hoi/202508/ankroet-nha-may-thuy-dien-co-nhat-dong-duong-ac7085c/
Bình luận (0)