Bãi đá cổ Nấm Dẩn

Giải mã lớp trầm tích

Nằm ven dòng suối Nậm Khoòng, thuộc xã Nấm Dẩn, quần thể bãi đá cổ và di tích cự thạch đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng di tích khảo cổ cấp quốc gia năm 2008. Trên diện tích hơn 5 ha, các nhà khoa học phát hiện 7 phiến đá lớn cùng 2 cự thạch (tảng đá cực lớn) có khắc vẽ khoảng 80 hình và 80 lỗ vũm, tạo nên một “bảo tàng ngoài trời” độc đáo giữa núi rừng.

Ấn tượng nhất trong số đó là phiến đá khổng lồ hình mai rùa, dài gần 13m, trên bề mặt có hàng trăm ký hiệu khắc chạm. Nổi bật là vòng tròn đơn, vòng tròn đồng tâm tỏa tia, hồi văn vuông, dải rãnh song song, hình chữ nhật, dấu bàn chân và bốn hình người khắc thô sơ. Một số hình khắc cách điệu sinh thực khí nữ gợi liên tưởng đến tín ngưỡng phồn thực của cư dân cổ.

Du khách tìm hiểu những họa tiết bí ẩn trên phiến đá cổ.

Kết quả nghiên cứu cho thấy dấu vết chạm khắc được tạo nên bằng công cụ sắt, niên đại khoảng thế kỷ 2 đến thế kỷ 3 sau Công nguyên, có khả năng sớm hơn bãi đá Sa Pa. Các nhà khoa học đưa ra nhiều giả thuyết: đây có thể là nơi sinh hoạt tín ngưỡng, một dạng lịch pháp sơ khai hay ghi chép tri thức vũ trụ.

Trong quá trình nghiên cứu, các nhà khoa học thuộc Viện Khảo cổ học Việt Nam, nhận định: Các hoa văn trên bãi đá cổ có nhiều nét tương đồng với bãi đá Sa Pa, nhưng độ đa dạng và mật độ cao hơn. Đây là tư liệu quý, góp phần nghiên cứu đời sống tinh thần của cư dân cổ vùng núi phía Bắc.

Dù chưa có lời giải chính xác về những hình khắc trên các phiến đá, nhưng bãi đá cổ Nấm Dẩn vẫn là một trong những phát hiện khảo cổ quan trọng nhất ở vùng núi phía Bắc, vừa khơi gợi trí tò mò, vừa đặt ra yêu cầu cấp thiết về bảo tồn và phát huy giá trị.

Liên kết di sản với không gian du lịch

Giá trị của bãi đá cổ Nấm Dẩn càng nổi bật khi đặt trong không gian cảnh quan hùng vĩ vùng núi đất phía Tây của tỉnh. Từ bãi đá cổ, du khách dễ dàng kết nối hành trình đến các địa danh nổi tiếng như thảo nguyên Suôi Thầu - nơi những triền cỏ xanh trải dài bất tận, bốn mùa hoa khoe sắc.

Nhiều du khách đặt chân đến thảo nguyên Suôi Thầu đã ví đây như một Thụy Sĩ thu nhỏ. Cũng trong khu vực này, quần thể du lịch thác Tiên, đèo Gió với dòng nước trắng xóa gắn truyền thuyết tiên nữ xuống tắm; đèo Gió quanh năm mây phủ, sương đẫm tàng cây luôn hấp dẫn du khách đến khám phá…

Sự kết nối này tạo nên tuyến du lịch độc đáo, kết hợp khảo cổ - văn hóa với sinh thái - trải nghiệm. Du khách không chỉ tìm hiểu giá trị lịch sử qua những phiến đá nghìn năm mà còn tận hưởng cảnh quan nguyên sơ, giàu sức gợi mở. Các nhà nghiên cứu du lịch cho rằng, bãi đá cổ Nấm Dẩn có thể trở thành sản phẩm du lịch tiêu biểu, bổ sung cho những thương hiệu quen thuộc như Cao nguyên đá Đồng Văn, đèo Mã Pì Lèng hay ruộng bậc thang Hoàng Su Phì.

Đặc biệt, khi gắn với mô hình du lịch cộng đồng, người Nùng, người Mông ở Nấm Dẩn, Suôi Thầu sẽ trực tiếp tham gia làm du lịch, từ đó vừa tạo sinh kế, vừa góp phần gìn giữ di sản. Đây chính là hướng phát triển bền vững, cân bằng giữa khai thác và bảo tồn.

Hành trình ngược thời gian

Đến với Nấm Dẩn hôm nay, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng những phiến đá khắc dấu tích tiền nhân mà còn hòa mình vào không gian nguyên sơ của thảo nguyên Suôi Thầu, lắng nghe tiếng thác Tiên ngân nga, hít căng lồng ngực hơi gió trong lành trên đỉnh đèo.

Mỗi đường nét khắc trên đá gợi mở một câu chuyện chưa được giải mã. Buổi sớm, khi sương mờ phủ bãi đá, các hình khắc hiện - ẩn mờ ảo, gợi cảm giác như đang bước vào miền ký ức xưa. Đêm xuống, trời cao vời vợi, những vì sao lấp lánh khiến không gian thêm linh thiêng, huyền bí.

Mỗi chuyến đi vì thế không chỉ là hành trình khám phá mà còn là sự trở về với cội nguồn. Mảnh đất này không chỉ đẹp bởi núi non hùng vĩ, mà còn chất chứa giá trị lịch sử - văn hóa ngàn đời. Nếu được bảo tồn và khai thác hợp lý, bãi đá cổ Nấm Dẩn sẽ trở thành viên ngọc quý trên bản đồ du lịch miền cực Bắc.

Bài, ảnh: Tiến Chiến

Nguồn: https://baotuyenquang.com.vn/van-hoa/du-lich/202509/bai-da-co-nam-dan-aa024b4/