Bảo tàng Chứng tích chiến tranh: Không gian đối thoại và hòa giải

Các đoàn khách quốc tế tham quan Bảo tàng Chứng tích chiến tranh

“Chữa lành” từ hai phía

Nhiều năm qua, Bảo tàng Chứng tích chiến tranh (số 28, đường Võ Văn Tần, phường Xuân Hòa, TPHCM) là không gian để lịch sử lên tiếng, trở thành “ký ức sống” của đất nước. Nhiều nhà nghiên cứu quốc tế khẳng định, bảo tàng giữ vai trò đặc biệt trong việc “chữa lành” những vết thương chiến tranh, khơi mở cơ hội để những người từng ở hai chiến tuyến cùng chung tay hướng đến mục tiêu cao đẹp: hòa bình và hữu nghị.

Bà Huỳnh Ngọc Vân, nguyên Giám đốc bảo tàng, chia sẻ: “Điều quan trọng nhất là bảo tàng đã xây dựng và tổ chức nhiều chương trình giáo dục hòa bình cho các đối tượng, đồng thời chủ động tổ chức nhiều buổi gặp gỡ, giao lưu giữa cựu chiến binh các nước tham chiến và cựu chiến binh, cựu tù chính trị Việt Nam. Những hoạt động ấy đã thực sự xóa nhòa ngăn cách, kết nối họ như những người bạn mới cùng chung tay gìn giữ hòa bình”.

Tại Hội thảo quốc tế với chủ đề “Bảo tàng Chứng tích chiến tranh - Bảo tàng vì hòa bình”, do bảo tàng phối hợp cùng Ủy ban Hòa bình TPHCM tổ chức, TS Trần Nguyên Khang (Giảng viên Trường Đại học KHXH và NV - ĐHQG TPHCM) nhận định: “Bảo tàng Chứng tích chiến tranh vừa là nơi tưởng niệm những ký ức đau thương, vừa là không gian nuôi dưỡng và truyền tải khát vọng về một nền hòa bình. Sức mạnh độc đáo của bảo tàng không chỉ nằm ở việc bảo tồn hiện vật hay tái hiện sự kiện lịch sử, mà còn ở khả năng quản lý ký ức tập thể, kiến tạo những câu chuyện giàu cảm xúc, khơi gợi đồng cảm nơi công chúng và hoạt động ngoại giao mang tính biểu tượng trên bình diện quốc tế”.

Cũng theo TS Trần Nguyên Khang, bảo tàng về chiến tranh còn là công cụ quan trọng trong chiến lược xây dựng bản sắc toàn cầu, khẳng định quyền lực mềm của quốc gia. Đây là không gian ký ức giúp Việt Nam vừa gìn giữ câu chuyện lịch sử của mình, vừa tích cực tham gia các cuộc đối thoại quốc tế về hòa giải, nhân quyền và hòa bình. Những không gian ký ức này tạo điều kiện gắn kết giữa quá khứ và hiện tại, giữa cá nhân và cộng đồng, giữa quốc gia và thế giới.

“Thông điệp lớn nhất từ Bảo tàng Chứng tích chiến tranh là hòa bình không mặc nhiên có được, mà là thành quả từ ý chí, sự hy sinh để bảo vệ độc lập, tự do. Bảo tàng cần tiếp tục phát huy sứ mệnh giáo dục hòa bình, đồng thời khẳng định cam kết kiên định của Nhà nước và nhân dân Việt Nam đối với hòa bình trong nước và toàn cầu”, bà Tôn Nữ Thị Ninh, Chủ tịch Ủy ban Hòa bình TPHCM, Chủ tịch Quỹ Hòa bình và Phát triển TPHCM.

Nhận diện yêu thương bằng xu hướng mới

Dịp kỷ niệm 50 năm Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, Bảo tàng Chứng tích chiến tranh đã ra mắt bộ nhận diện thương hiệu với thông điệp “Vì yêu thương là chiến thắng”. Theo đại diện bảo tàng, việc xây dựng thương hiệu cung cấp khung chiến lược cân bằng giữa sứ mệnh bảo tồn, giáo dục với nhu cầu thương mại hóa, bảo đảm sự phát triển bền vững. Hơn nữa, một nhận diện thương hiệu mạnh mẽ, nhất quán là công cụ then chốt để tạo dựng niềm tin, khẳng định sự khác biệt của bảo tàng so với các điểm tham quan khác, thúc đẩy sự kết nối sâu sắc với công chúng.

CN3 Tieu diem.jpg — Các cựu chiến binh tham quan Bảo tàng Chứng tích chiến tranh trong dịp kỷ niệm 80 năm Ngày Quốc khánh

Ngoài ra, do đặc thù sở hữu một không gian trưng bày dày đặc hiện vật và tư liệu về sự tàn khốc của chiến tranh, việc kiến tạo môi trường tâm lý an toàn, trật tự và thuận lợi cho sự chiêm nghiệm là yêu cầu có tính sống còn. Hệ thống ký hiệu của bảo tàng đã giải quyết hiệu quả yêu cầu này thông qua việc áp dụng nhất quán mã màu độc quyền “Xanh khát vọng hòa bình” cùng ngôn ngữ đồ họa đặc trưng với các biểu tượng tối giản, mềm mại.

ThS Đinh Thị Ngọc Hằng, Phó Giám đốc bảo tàng, cho biết: “Sự đồng nhất về thẩm mỹ tạo ra trường thị giác tĩnh lặng, có tổ chức, đối lập rõ rệt với sự hỗn loạn và đau thương của chủ đề trưng bày. Nó vận hành như một “mỏ neo tâm lý”, giúp khách tham quan duy trì sự bình tâm để tiếp nhận và suy ngẫm những thông điệp sâu sắc mà không bị choáng ngợp bởi cảm xúc tiêu cực”. Sự thay đổi này đánh dấu bước ngoặt quan trọng: từ một thiết chế mang nặng diễn ngôn tố cáo hậu chiến, Bảo tàng Chứng tích chiến tranh đã trở thành trung tâm giáo dục hòa bình có tầm ảnh hưởng quốc tế.

Nửa thế kỷ qua, từ một không gian trưng bày tố cáo tội ác chiến tranh, Bảo tàng Chứng tích chiến tranh đã chuyển mình trở thành một “bảo tàng vì hòa bình” - nơi ký ức và yêu thương cùng tồn tại, nơi nỗi đau quá khứ được hóa giải thành hy vọng tương lai. Với những đổi mới mạnh mẽ trong tư duy quản lý, xây dựng thương hiệu và kể chuyện bằng ngôn ngữ yêu thương, bảo tàng không chỉ gìn giữ ký ức dân tộc mà còn lan tỏa thông điệp nhân văn sâu sắc của Việt Nam đến bạn bè quốc tế: hòa bình là khát vọng và yêu thương chính là chiến thắng vĩnh hằng của nhân loại.

Bảo tàng Chứng tích chiến tranh thành lập ngày 4-9-1975. Từ năm 1995, bảo tàng chính thức mang tên Bảo tàng Chứng tích chiến tranh. Từ năm 1998, bảo tàng trở thành thành viên của Mạng lưới Bảo tàng vì Hòa bình thế giới (INMP). Từ đây, hình ảnh bảo tàng gắn chặt với sứ mệnh nhân văn, trở thành biểu tượng hòa giải và văn hóa của TPHCM.

Từ ngày thành lập đến nay, ước tính bảo tàng đã đón hơn 25 triệu lượt khách tham quan, có ngày đón hơn 10.000 lượt khách, phần lớn là du khách quốc tế. Hiện bảo tàng lưu giữ hơn 20.000 tài liệu, hiện vật, phim ảnh, trong đó có nhiều hiện vật quý do các cựu chiến binh, nhà báo và bạn bè quốc tế trao tặng. Năm 2023, Bảo tàng Chứng tích chiến tranh lọt vào tốp 1% điểm đến tốt nhất toàn cầu và là đại diện duy nhất của Việt Nam trong danh sách này. Năm 2024, bảo tàng được TripAdvisor (trang web du lịch lớn nhất thế giới) trao giải thưởng Điểm đến được du khách yêu thích nhất.

THIÊN BÌNH

Nguồn: https://www.sggp.org.vn/bao-tang-chung-tich-chien-tranh-khong-gian-doi-thoai-va-hoa-giai-post811922.html