Bảo tồn giá trị làng văn hóa truyền thống của đồng bào Raglai

Ngày 26-9, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Khánh Hòa có tờ trình gửi UBND tỉnh về việc thực hiện Dự án “Hỗ trợ đầu tư bảo tồn làng văn hóa truyền thống tiêu biểu của các dân tộc thiểu số” thuộc Dự án 6 trong chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Theo đó, hai làng văn hóa truyền thống của đồng bào Raglai là Suối Cá (xã Trung Khánh Vĩnh) và Hòn Dung (xã Khánh Sơn) đủ điều kiện thực hiện việc đầu tư bảo tồn, phát huy các giá trị gắn với hoạt động du lịch.

Lưu giữ nhiều nét đẹp văn hóa

Thôn Hòn Dung là một trong 13 thôn của xã Khánh Sơn, với đa số đồng bào Raglai sống tập trung thành cộng đồng và mang những nét văn hóa đặc trưng. Người dân sinh sống chủ yếu bằng sản xuất nông nghiệp (trồng lúa, bắp, mì, rau màu và các loại cây ăn quả như sầu riêng, măng cụt, chôm chôm, bưởi, mít, chuối). Toàn thôn có 250 hộ, trong đó 219 hộ người dân tộc Raglai với 647 nhân khẩu. Đồng bào Raglai nơi đây có bề dày về lịch sử, văn hóa và còn lưu giữ nhiều nét đẹp văn hóa như: Biểu diễn nhạc cụ đàn Chapi, đàn đá, Mã la; trình diễn trang phục truyền thống; hát các làn điệu dân ca, sử thi. Đây cũng là địa phương duy nhất còn giữ được mô hình nhà dài truyền thống của người Raglai để tổ chức lễ tạ ơn cha mẹ, lễ mừng lúa mới, lễ cưới. Thôn Hòn Dung nằm cách trung tâm xã Khánh Sơn 3km, gần các điểm tham quan du lịch như: Căn cứ cách mạng Tô Hạp; danh lam thắng cảnh thác Tà Gụ; di tích khảo cổ địa điểm Dốc Gạo. Đến với thôn Hòn Dung, du khách có thể tham quan, tìm hiểu, trải nghiệm những điểm nấu rượu cần, nhà dài truyền thống, thưởng thức các làn điệu dân ca, nhạc cụ Mã la, khèn bầu, đàn đá...

Đồng bào Raglai thôn Hòn Dung nướng cơm lam phục vụ khách du lịch.

Thôn Suối Cá có 416 hộ với 1.545 khẩu, gồm 11 dân tộc anh em cùng sinh sống, trong đó dân tộc Raglai chiếm đại đa số và có nhiều giá trị văn hóa truyền thống tiêu biểu. Đó là các lễ hội (lễ ăn mừng lúa mới, lễ đền ơn đáp nghĩa, lễ bỏ mã); những ngôi nhà sàn truyền thống; sử dụng, biểu diễn các loại nhạc cụ dân tộc khèn bầu, kèn môi, sáo Ta-cung, đàn Chapi, Mã la, đàn đá; hát các làn điệu dân ca, biểu diễn dân vũ; văn hóa ẩm thực dân tộc độc đáo với nhiều món ăn ngon... Từ thôn Suối Cá cũng có nhiều thuận lợi khi kết nối với một số điểm du lịch trên địa bàn xã Trung Khánh Vĩnh như: Căn cứ cách mạng Hòn Dù, thác Zi-ông, nông trại Hoa Quả Sơn. Thôn Suối Cá còn có câu lạc bộ sinh hoạt văn hóa dân gian dân tộc Raglai gồm 30 thành viên duy trì sinh hoạt định kỳ truyền dạy, tập luyện hát, múa các làn điệu hát dân ca, dân vũ, biểu diễn nhạc cụ dân tộc... Đây là những nguồn tài nguyên văn hóa du lịch cần được bảo tồn, phát huy để từ đó khai thác, hình thành nên sản phẩm du lịch cho địa phương.

Cần được quan tâm đầu tư, bảo tồn

Theo bà Cao Thị Ngọc Thanh - Chủ tịch UBND xã Trung Khánh Vĩnh, hiện nay, những giá trị truyền thống văn hóa của người Raglai ở địa phương ngày càng mai một do nhiều nguyên nhân. Trong đó, có nguyên nhân là do tác động của nền kinh tế thị trường, sự phát triển của nền văn hóa hiện đại đã và đang làm mất dần những giá trị văn hóa truyền thống. Do đó, việc đầu tư, bảo tồn làng văn hóa truyền thống cho dân tộc Raglai ở thôn Suối Cá là điều cần thiết. Từ đây, góp phần lưu giữ, phát huy giá trị di sản văn hóa vật thể và phi vật thể của đồng bào Raglai thôn Suối Cá.

Những năm qua, song song với triển khai các chủ trương, định hướng phát triển kinh tế - xã hội, xã Trung Khánh Vĩnh đã có nhiều nỗ lực trong việc thực hiện kế hoạch phát triển du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái núi rừng gắn với bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Raglai. Tuy nhiên, do nguồn lực vẫn còn hạn chế nên kết quả chưa như mong đợi.

Nhà dài truyền thống thôn Hòn Dung - nơi thường diễn ra các hoạt động văn hóa cộng đồng của người dân địa phương.

Cùng chung thực trạng như trên, lãnh đạo xã Khánh Sơn cho biết, trong những năm gần đây, cấp ủy, chính quyền địa phương đặc biệt quan tâm đến việc giữ gìn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống của người đồng bào dân tộc Raglai trên địa bàn. Đơn cử, ở thôn Hòn Dung có nghệ nhân Mấu Hồng Thái được quan tâm, hỗ trợ điều kiện để phát triển nghề chế tác nhạc cụ và đan lát dụng cụ sinh hoạt với 4 sản phẩm được chứng nhận đạt chuẩn OCOP 3 sao (gùi, bộ nỏ, đàn Chapi, khèn bầu); hộ ông Mấu Quốc Hề với nghề nấu rượu cần trở thành điểm phục vụ các đoàn khách đến trải nghiệm. Thôn cũng đã thành lập một đội chuyên phục vụ ăn uống tại nhà dài truyền thống Raglai với những món ẩm thực đặc trưng núi rừng; có đội văn nghệ để phục vụ du khách.

Ông Lê Văn Hoa - Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết: Sau khi nhận được văn bản của xã Khánh Sơn và xã Trung Khánh Vĩnh về việc đề nghị hỗ trợ đầu tư bảo tồn Làng văn hóa truyền thống dân tộc Raglai tại thôn Hòn Dung và thôn Suối Cá, sở đã có văn bản hướng dẫn các địa phương thực hiện khảo sát địa điểm đề xuất dự án theo các tiêu chí được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ban hành. Căn cứ kết quả báo cáo của hai xã, sở tổng hợp đề xuất địa điểm thực hiện Dự án “Hỗ trợ đầu tư bảo tồn làng văn hóa truyền thống tiêu biểu của các dân tộc thiểu số” thuộc Dự án “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa" tại thôn Suối Cá và thôn Hòn Dung. Khi dự án được phê duyệt sẽ góp phần quan trọng trong việc giữ gìn và phát huy bền vững các giá trị văn hóa tiêu biểu trong không gian văn hóa - xã hội truyền thống của đồng bào Raglai cũng như góp phần bảo tồn, phát huy và tôn vinh bản sắc văn hóa độc đáo các dân tộc gắn với phát triển du lịch của tỉnh.

GIANG ĐÌNH

Nguồn: https://baokhanhhoa.vn/van-hoa/202510/bao-ton-gia-tri-lang-van-hoa-truyen-thong-cua-dong-bao-raglai-f350529/