Câu lạc bộ hát xẩm Hà Thị Cầu: Nơi ươm mầm những tài năng âm nhạc dân gian

Một sáng cuối tuần, trong căn nhà nhỏ ở xã Yên Từ, tỉnh Ninh Bình (trước đây là xã Yên Phong, huyện Yên Mô) lại vang lên tiếng trống, nhị, phách. Ngồi dưới chiếu giữa sân nhà, bà Nguyễn Thị Mận, Chủ nhiệm Câu lạc bộ hát xẩm Hà Thị Cầu cùng những người yêu hát xẩm, từ thiếu nhi đến trung niên, ngân vang những điệu hát da diết…

Báo Quân đội Nhân dân•01/10/2025

“”, những làn điệu xẩm thập ân trong bài “Ngãi mẹ sinh thành” được các thành viên câu lạc bộ thể hiện như thêm một lần nhắc nhớ về công ơn sinh thành, dưỡng dục của cha mẹ.

Câu lạc bộ hát xẩm Hà Thị Cầu thu hút nhiều lứa tuổi.

Từ chiếu xẩm được bà Nguyễn Thị Mận (con gái cụ Cầu) mở ra nhằm giữ gìn, lan tỏa những làn điệu hát xẩm truyền thống của dân tộc, đến nay nơi đây đã trở thành Câu lạc bộ hát xẩm Hà Thị Cầu, có quy định hoạt động rõ ràng, trong đó nhấn mạnh mục tiêu bảo tồn các làn điệu hát xẩm theo phong cách Hà Thị Cầu, tham gia các hoạt động biểu diễn trong và ngoài tỉnh...

Chia sẻ với chúng tôi, bà Nguyễn Thị Mận, Chủ nhiệm Câu lạc bộ hát xẩm Hà Thị Cầu cho biết, câu lạc bộ được thành lập vào năm 2021, nhưng trước đó hoạt động hát xẩm tại đây vẫn được lưu truyền từ khi cụ Cầu còn sống, đến khi qua đời. Câu lạc bộ hiện có 33 thành viên, trong đó truyền dạy hát xẩm miễn phí tới mọi lứa tuổi, ưu tiên học sinh, thấp nhất là 4 tuổi.

“Tại câu lạc bộ, các em được học hát xẩm theo phong cách nghệ nhân Hà Thị Cầu, được học nhạc (nhị, trống, sênh), học hát. Những ngày thường, những người yêu xẩm từ già đến trẻ thường tìm đến đây để được thể hiện tài năng, sống trong những làn điệu xẩm độc đáo của dân tộc”, bà Nguyễn Thị Mận cho hay.

Bà Nguyễn Thị Mận (con gái cụ Hà Thị Cầu), Chủ nhiệm Câu lạc bộ hát xẩm Hà Thị Cầu truyền dạy hát xẩm tới các em nhỏ.

Theo bà Nguyễn Thị Mận, hát xẩm là loại hình âm nhạc dân gian khó học, khó hát và khó nghe, nên việc tìm kiếm những tài năng âm nhạc nhí theo hát xẩm là chuyện không dễ dàng. Bởi vậy, trước hết bà Mận lan tỏa tinh hoa điệu hát xẩm cho các cháu nội - ngoại, chòm xóm. “Hữu xạ tự nhiên hương”, ngày càng nhiều người từ các xã khác tìm đến, mong muốn được gửi con em mình theo học hát xẩm. “Thương các cháu ở xa, nên mỗi buổi học hát xẩm, tôi đều bảo các cháu ở lại ăn cơm cùng vợ chồng tôi. Tuy gia đình kinh tế còn khó khăn, nhưng vợ chồng tôi có gì thì các cháu ăn nấy”, bà Nguyễn Thị Mận chia sẻ.

Dạy hát xẩm ở câu lạc bộ là hoạt động phi lợi nhuận, nhưng những năm qua bà Nguyễn Thị Mận vẫn kiên trì giữ nghề và truyền dạy tới mọi đối tượng, trong đó đặc biệt là các em học sinh. Theo bà Mận, truyền dạy hát xẩm không chỉ là trách nhiệm, mà còn là cách để bà báo hiếu với người mẹ đã khuất, để cho phong cách hát xẩm Hà Thị Cầu vẫn được vang mãi trong đời sống đương đại. Không chỉ truyền dạy hát xẩm ở câu lạc bộ, thời gian qua bà Nguyễn Thị Mận được nhiều trường học mời đến truyền dạy hát xẩm tới đông đảo các lứa học sinh.

Các thành viên câu lạc bộ thể hiện làn điệu xẩm thập ân "Ngãi mẹ sinh thành".

Đối với bà Mận việc bảo tồn và truyền dạy hát xẩm là vì chữ hiếu, còn đối với những người tham gia truyền dạy ở câu lạc bộ là vì đam mê, là sự tin tưởng hát xẩm sẽ có chỗ đứng nhất định trong cuộc sống ngày nay. Bà Mai Thị Sách (71 tuổi), trú tại thôn Phú Mỹ, xã Yên Từ, từng có nhiều năm tham gia hát chèo, nay là giáo viên giảng dạy ở Câu lạc bộ hát xẩm Hà Thị Cầu cho biết: “Sau những ngày nông nhàn, chúng tôi tìm đến câu lạc bộ để nuôi dưỡng niềm đam mê với hát xẩm. Vì câu lạc bộ mở rộng lứa tuổi truyền dạy, trong đó chú trọng vào đối tượng học sinh, nên tôi vừa là người học hát xẩm, vừa tham gia hỗ trợ các cháu. Nhìn các cháu nhỏ say mê học hát xẩm, tập trống, nhị, tôi mừng lắm và tin tưởng rằng hát xẩm sẽ vang mãi trong cuộc sống hôm nay”.

Không chỉ bảo tồn và truyền dạy hát xẩm, Câu lạc bộ hát xẩm Hà Thị Cầu còn là nơi phát hiện, ươm mầm và bồi dưỡng nhiều tài năng âm nhạc nhí. Nhiều thành viên trong câu lạc bộ đã tham gia biểu diễn tại các cuộc liên hoan âm nhạc toàn tỉnh, toàn quốc. Một trong số đó là Đinh Thùy Linh, 15 tuổi. Không chỉ có giọng hát tốt, Đinh Thùy Linh có thể chơi được hầu hết các loại nhạc cụ dân tộc như nhị, trống, phách, đàn lục, đàn bầu, đàn tranh. Trước đó, tại Hội thi “Tìm kiếm tài năng âm nhạc tỉnh Ninh Bình năm 2024”, Đinh Thùy Linh đã đoạt giải C tiết mục tấu nhị “Ngãi mẹ sinh thành”.

Không chỉ là thành viên chủ chốt của Câu lạc bộ hát xẩm Hà Thị Cầu khi tham gia các hội thi, hội diễn, Đinh Thùy Linh còn tích cực hướng dẫn các em tập hát, tập đàn, với mong muốn câu lạc bộ sẽ ngày càng phát triển. “Khó nhất đối với hát xẩm là việc luyến láy theo các điệu xẩm cổ. Ngoài việc học tại câu lạc bộ, em còn tích cực tìm lại những video, bản thu của cụ Hà Thị Cầu để học hát theo. Em nghĩ rằng bản thân em và các thành viên trong câu lạc bộ phải có trách nhiệm hơn nữa trong việc bảo tồn và lan tỏa làn điệu hát xẩm”, Đinh Thùy Linh cho biết.

Qua trò chuyện với các thành viên Câu lạc bộ hát xẩm Hà Thị Cầu, chúng tôi cảm nhận được khó khăn mà họ đang gặp phải trong việc bảo tồn và lan tỏa nghệ thuật hát xẩm. Bà Nguyễn Thị Mận bày tỏ: “Nhờ sự ủng hộ của các nhà hảo tâm, các bậc phụ huynh và những người yêu xẩm, hiện câu lạc bộ đã mua sắm được các loại nhạc cụ để phục vụ công tác truyền dạy. Điều tôi và các thành viên mong muốn là câu lạc bộ sẽ tiếp tục nhận được sự quan tâm hơn nữa của cộng đồng và các cấp lãnh đạo, đặc biệt là về kinh phí để câu lạc bộ tiếp tục được mở rộng, tham gia nhiều hoạt động nghệ thuật truyền thống trong và ngoài tỉnh, lan tỏa những cái hay, cái đẹp của hát xẩm đến đông đảo người dân”.

Một số hình ảnh truyền dạy hát xẩm tại Câu lạc bộ hát xẩm Hà Thị Cầu: