Chính sách công nghệ cao: Bài học từ các quốc gia tiên tiến

Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh đổi mới sáng tạo, việc Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì soạn thảo Dự thảo Luật Công nghệ cao (sửa đổi) nhận được sự quan tâm đặc biệt của cộng đồng doanh nghiệp và giới chuyên gia. Câu hỏi trọng tâm đặt ra là: Việt Nam nên thiết kế chính sách như thế nào để thực sự thúc đẩy nghiên cứu, phát triển (R&D) và thương mại hóa công nghệ?

Kinh nghiệm của các quốc gia tiên tiến như Hàn Quốc, Singapore và Trung Quốc cho thấy, thành công không chỉ nằm ở việc ban hành ưu đãi, mà ở cách họ kết hợp chính sách thuế, đầu tư công, phát triển nhân lực và quản trị minh bạch.

Hàn Quốc: Ưu đãi thuế kết hợp chiến lược công nghiệp có trọng tâm

Hàn Quốc là điển hình của mô hình "nhà nước kiến tạo", nơi chính sách công nghiệp và chính sách R&D gắn bó chặt chẽ. Chính phủ Hàn Quốc thực hiện chính sách ưu đãi thuế linh hoạt, cho phép doanh nghiệp khấu trừ một phần chi phí R&D, trong đó tỷ lệ hỗ trợ cao hơn cho doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) nhằm kích hoạt đổi mới từ khu vực tư nhân.

Song song, Hàn Quốc triển khai các chương trình tài trợ công trực tiếp và chiến lược chọn ngành trọng điểm, như bán dẫn, pin, công nghệ sinh học, vật liệu mới. Nhà nước không làm thay doanh nghiệp, nhưng đóng vai trò "kiến trúc sư" xây hạ tầng, hỗ trợ nhân lực và tạo thị trường đầu ra thông qua chính sách mua sắm công.

Chính phủ Hàn Quốc thực hiện chính sách ưu đãi thuế linh hoạt.

Singapore: Đơn giản, minh bạch và gắn với cam kết hiệu quả

Singapore chọn cách đi "ít mà sâu": Ưu đãi rõ ràng, thủ tục đơn giản, cam kết minh bạch. Các chương trình của Cơ quan Phát triển Kinh tế (EDB) và Cục Thuế nội địa (IRAS) tập trung vào khấu trừ thuế cho chi phí R&D, cùng nhiều khoản tài trợ có điều kiện cho dự án có tác động kinh tế rõ ràng.

Điểm nổi bật là mọi doanh nghiệp muốn được ưu đãi đều phải cam kết về kết quả cụ thể, như số việc làm chất lượng tạo ra, tỷ lệ chuyển giao công nghệ, hay mức tăng năng suất. Singapore đồng thời phát triển các khu đổi mới sáng tạo, nơi tập trung viện nghiên cứu, startup, và doanh nghiệp công nghệ cao, với hệ sinh thái mở, pháp lý linh hoạt.

Trung Quốc: Ưu đãi quy mô lớn, song cần kiểm soát chặt chẽ

Trung Quốc chọn hướng ưu đãi mạnh mẽ, quy mô lớn thông qua chương trình "Doanh nghiệp công nghệ cao và mới" (HNTE), áp dụng thuế suất ưu đãi 15% thay vì 25% thông thường. Bên cạnh đó, cơ chế siêu khấu trừ R&D cho phép doanh nghiệp trừ tới 200% chi phí nghiên cứu khi tính thuế thu nhập, một chính sách được OECD đánh giá là có tác động kích cầu R&D mạnh nhất trong khu vực.

Tuy nhiên, quy mô chính sách rộng cũng tiềm ẩn rủi ro: Thiếu tiêu chí minh bạch và hậu kiểm dễ dẫn tới lạm dụng. Vì thế, Trung Quốc những năm gần đây đã siết lại quy trình chứng nhận, tăng kiểm toán sau ưu đãi, và yêu cầu công khai dữ liệu R&D.

Trung Quốc chọn hướng ưu đãi mạnh mẽ.

Kinh nghiệm của Hàn Quốc, Singapore và Trung Quốc cho thấy: Ưu đãi chỉ có ý nghĩa khi đi cùng điều kiện thực chất, minh bạch và hệ sinh thái hỗ trợ toàn diện.

Dự thảo Luật Công nghệ cao (sửa đổi) do Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì đang mở ra cơ hội lớn để Việt Nam tái thiết kế chính sách theo hướng đó, một khung pháp lý hiện đại, linh hoạt và định hướng đầu tư vào công nghệ lõi.

Nếu Việt Nam kết hợp được tinh thần minh bạch của Singapore, chiến lược ngành của Hàn Quốc và quy mô khuyến khích của Trung Quốc trong một khung thể chế phù hợp thực tiễn thì Luật mới sẽ không chỉ là văn bản quản lý, mà trở thành đòn bẩy chiến lược để doanh nghiệp Việt dấn thân vào đổi mới sáng tạo, làm chủ công nghệ lõi và vươn ra thị trường toàn cầu.

Trung tâm Truyền thông KH&CN

Nguồn: https://mst.gov.vn/chinh-sach-cong-nghe-cao-bai-hoc-tu-cac-quoc-gia-tien-tien-197251012133828832.htm