Chuyên gia người Việt ở nước ngoài lương hàng triệu đô, Việt Nam thu hút thế nào?

Tiếp tục cuộc trò chuyện với VietNamNet, TS Đinh Thanh Hương khẳng định để thu hút nhân lực hàng đầu về Việt Nam làm việc, ngoài lương, thưởng cố định còn cần xây dựng cơ chế cho chính các chuyên gia, nhà khoa học tự tìm kiếm vốn hay nguồn lực, và họ phải được thưởng xứng đáng cho những thành quả đó.

Nhận định "có rất nhiều lý do khác nhau để các nhà khoa học hàng đầu đưa ra quyết định có trở về hay không", nhưng chị cũng cho rằng có một số yếu tố cơ bản.

Đó là một môi trường dễ dàng hội nhập, phát huy năng lực - từ môi trường pháp lý, chính sách đến môi trường làm việc, môi trường sống với không gian xanh hay chất lượng sống...

Khoảng cách giữa “mức lương bộ trưởng” với thu nhập của chuyên gia ở nước ngoài

Các bộ, ngành đang xây dựng cơ chế ưu đãi đặc biệt để thu hút trí thức người Việt ở nước ngoài, đặc biệt trong lĩnh vực AI, bán dẫn, chuyển đổi số và năng lượng sạch. Để chính sách và cả sự quyết tâm lần này thực sự phát huy hiệu quả, theo chị, Chính phủ cũng như các cơ quan liên quan cần tập trung vào những nội dung nào?

Khi thu hút chuyên gia, trí thức, chúng ta có thể chia thành nhiều cấp độ khác nhau theo nhiều yếu tố như độ tuổi, vị trí và nền tảng kinh tế.

Có những người ở độ tuổi nhất định, có vị trí nhất định và kinh tế ổn định, và chỉ khao khát cống hiến, thậm chí bỏ tiền túi để giúp đất nước. Những người như thế không đặt nặng vấn đề lương thưởng mà coi trọng việc được dấn thân vào những bài toán lớn, có môi trường tốt để phát huy, được ghi nhận.

Tổng Bí thư Tô Lâm tặng quà cho Giám đốc điều hành Tri thức và dự án của AVSE Global Đinh Thanh Hương tại cuộc gặp các trí thức kiều bào tiêu biểu ở Paris (Pháp), tháng 10/2024. Ảnh: Minh Nhật

Ở cấp độ khác là những người giỏi nhưng cần hơn về tài chính, chế độ đãi ngộ, công việc, vị trí. Vị trí ở đây không đơn giản là một chức vụ nào đấy. Nhiều nhà khoa học thích thuần túy làm khoa học hơn nhưng trên thực tế, ở Việt Nam, phải đảm nhiệm những vị trí tốt mới có khả năng thu hút mọi người. Đó cũng là nguồn sức mạnh để có thể giải các bài toán đặt ra được trọn vẹn hơn.

Quay lại với lương, thưởng, vấn đề này sẽ đặc biệt quan trọng với những người đang còn con cái phải nuôi nấng, gia đình lớn phải chăm lo... Họ cần mức đãi ngộ với điều kiện cơ bản là để yên tâm đảm bảo mức sống trên trung bình, con cái có thể tiếp cận y tế và giáo dục tốt.

Xét một cách công bằng, có nhiều thứ ở Việt Nam rất đắt, chẳng hạn như bất động sản. Chỉ có lương thôi thì không phải ai cũng có thể mua nhà được, trong khi phải an cư mới lạc nghiệp. TS Đinh Thanh Hương

Nhưng tôi đặc biệt nhấn mạnh đến việc ghi nhận sự đóng góp. Và thêm một yếu tố là có môi trường khiến họ cảm thấy thực sự được thăng hoa trong việc làm, nghiên cứu, được tự do về khoa học.

Nói riêng về chế độ lương, thưởng, chị có thể gợi ý cụ thể vài "gạch đầu dòng"?

Riêng trong vấn đề lương, thưởng, nếu trước đây chưa thực sự cải cách, vượt trội thì nay mình tạo ra cơ chế đó. Tuy nhiên, các cơ quan hay tập đoàn nhà nước cũng khó có khoản tiền khổng lồ trả cho các nhà khoa học hàng đầu.

Còn trả bằng lương bộ trưởng, tức là chỉ mấy chục triệu đồng mỗi tháng, thì so với lương của các bạn ở nước ngoài vẫn rất thấp. Tôi biết có chuyên gia người Việt ở nước ngoài đang nhận lương hàng triệu USD mỗi năm. Vì vậy, không có cách nào mình có thể lấp đầy khoảng cách về lương như vậy.

Dù nói chi phí ở Việt Nam rẻ hơn, chỉ cần trả mức lương bằng 1/5 ở nước ngoài là đủ, nhưng nếu so với lương của chuyên gia hàng đầu nói trên thì con số mấy trăm nghìn đô/năm cũng khó trả ở Việt Nam, nhất là khi không phải cho 1-2 cá nhân.

Bên cạnh đó, xét một cách công bằng, có nhiều thứ ở Việt Nam rất đắt, chẳng hạn như bất động sản. Chỉ có lương thôi thì không phải ai cũng có thể mua nhà được, trong khi như chúng ta vẫn nói, phải an cư rồi mới lạc nghiệp.

Vì vậy, tôi cho rằng nên có chính sách bán nhà giá ưu đãi hoặc xây khu riêng với sự hỗ trợ đất đai từ Nhà nước, tạo điều kiện sống tương đối tốt để các chuyên gia, nhà khoa học thuê hoặc mua với một mức giá hợp lý. Không nhất thiết chuyên gia hàng đầu nào cũng phải về Hà Nội, TPHCM ở mà có thể tới những địa phương đang khao khát phát triển công nghệ như Đà Nẵng… Nên khuyến khích những nơi đó có cơ chế để lo nhà cho các chuyên gia.

Về lương, thưởng, ngoài những khoản cố định đặt ra ban đầu còn cần xây dựng cơ chế cho chính các chuyên gia, nhà khoa học tự tìm kiếm vốn hay nguồn lực, và họ phải được thưởng xứng đáng cho những thành quả đó. Ví dụ như họ đồng sở hữu, hưởng lợi khi đưa phát minh, sáng chế ra phát triển ở thị trường.

Hay khi tìm kiếm được những dự án lớn từ nước ngoài, họ cũng sẽ được quyền sử dụng khoản tiền đầu tư, tài trợ. Có những nhà khoa học rất giỏi trong các mạng lưới, được rất nhiều nơi đánh giá cao và sẵn sàng trả tiền để làm việc cùng.

Việt Nam cần tạo cơ chế kiếm nguồn kinh phí từ tư nhân, từ quốc tế, như một cách để các chuyên gia, nhà khoa học tự trả tiền cho chính họ.

"Chúng tôi sẵn sàng thay đổi khi sự cống hiến mang lại kết quả tốt hơn"

AVSE Global cùng các thành viên có kế hoạch gì để đóng góp tâm sức, trí tuệ cho sự phát triển của đất nước?

Về cá nhân, hiện nay phân nửa thời gian của tôi dành cho Việt Nam. Đó là những ngày cuối tuần, kì nghỉ phép, mỗi buổi sáng sớm hay tối muộn, hay cả trong giờ nghỉ ăn trưa… Không chỉ tôi mà rất nhiều bạn trong AVSE Global đang làm như thế.

Trung bình mỗi năm, TS Đinh Thanh Hương có 5-6 chuyến về Việt Nam làm việc

Mọi người không thể lý giải được vì sao có thể theo đuổi cường độ làm việc như vậy trong cả chục năm qua. Thế nhưng đến tận lúc này, chúng tôi vẫn đang tiếp tục những chương trình, dự án với tất cả niềm say mê.

Rộng hơn, chúng tôi kết nối những chuyên gia, trí thức người Việt, gốc Việt, chuyên gia quốc tế đưa về Việt Nam. Ví dụ như tháng 7 vừa qua, diễn đàn R&D của chúng tôi có 2 học giả nằm trong top 50 nhà tư tưởng của thế giới.

Đồng thời, chúng tôi vẫn kết nối và đưa ra tư vấn đối với các địa phương, mong muốn sẽ cùng phát triển. Đã có rất nhiều người tìm chúng tôi để hỏi về các chuyên gia đặc biệt hay những ngành đặc biệt. Chúng tôi luôn sẵn lòng hỗ trợ.

Đối với những mảng chủ đề Chính phủ cần chuyên gia như năng lượng hay kiến trúc, chúng tôi có thể kết nối, giới thiệu, hay tự ứng cử các vị trí công trình sư…

Các thành viên của AVSE Global luôn muốn tiếp tục cống hiến. Hiện tại, chúng tôi làm việc nhiều cho Việt Nam và rất hạnh phúc về điều đó. Nếu phải dành thêm thời gian cho công việc ở Việt Nam, để có những kết quả lớn hơn, tôi nghĩ rằng nhiều người sẵn sàng trở về.

Vietnamnet.vn

Nguồn:https://vietnamnet.vn/chuyen-gia-nguoi-viet-o-nuoc-ngoai-luong-vai-trieu-do-viet-nam-thu-hut-the-nao-2445834.html