Cuộc thi Thiết kế Quốc tế lần 4 - Cung đường di sản ven Sông Cái, tỉnh Khánh Hòa: 5 dự án thiết kế xuất sắc khẳng định lại vai trò của sông Cái trong tương lai

Cuộc thi Thiết kế Quốc tế lần 4: “Phát triển Kinh tế và Văn hóa Bền vững thông qua Gắn kết Cảnh quan Đô thị Khu vực Sông Cái, tỉnh Khánh Hòa” được phát động, phối hợp bởi UBND tỉnh Khánh Hòa và Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh (UEH) đã chính thức khép lại. 5 dự án xuất sắc là 5 góc nhìn đa dạng, tạo nên một bức tranh cảnh quan đô thị khu vực sông Cái - nơi trong tương lai, được định hướng trở thành một Cung đường Di sản Văn hoá của tỉnh Khánh Hòa.

Năm dự án đạt giải mở ra một viễn cảnh khác nhau cho tương lai sông Cái - từ phục hồi sinh thái, tăng khả năng thích ứng khí hậu đến gìn giữ ký ức văn hóa và kiến tạo không gian cộng đồng.

Nha Trang Elasticity - Đại học Chulalongkorn, Thái Lan

Ý tưởng của dự án đoạt giải quán quân - Nha Trang Elasticity - bắt nguồn từ việc giải quyết áp lực đô thị hóa và suy thoái môi trường. Dự án đặt mục tiêu để Nha Trang trở thành một đô thị đô thị bền vững và có khả năng thích ứng cao, thông qua việc tích hợp hạ tầng xanh, phục hồi hệ sinh thái và mô hình du lịch sinh thái dựa vào cộng đồng (community-based eco-tourism). Dự án xây dựng một bản kế hoạch chuyển đổi dài hạn với cốt lõi là các thiết kế tăng cường khả năng chống chịu và thích ứng của cảnh quan đô thị, tập trung tái kết nối các hệ sinh thái bị chia cắt, phục hồi vùng ngập và tăng cường đa dạng sinh học. Điểm nhấn của dự án là tuyến du lịch sinh thái (Eco-Tourism Route) - góp phần kích thích kinh tế địa phương, tạo điều kiện để lợi ích kinh tế được lan tỏa đến các cộng đồng và củng cố vị thế Nha Trang như một điểm đến với hệ sinh thái đặc trưng.

Kế hoạch gồm ba giai đoạn triển khai trong 15 năm, với các chiến lược mục tiêu cụ thể: 

Giai đoạn 1: Tập trung chuyển đổi các khu vực dễ ngập lụt thành các vùng đất ngập nước tự nhiên để hấp thụ, điều tiết và làm chậm dòng chảy của nước lũ, đồng thời dùng các hạ tầng cây xanh - mặt nước, “công viên bỏ túi - pocket parks” để phục hồi mảng xanh giữa lòng đô thị.

Giai đoạn 2: Tăng kết nối sinh thái, khả năng chống chịu ven biển với công trình biểu tượng - cầu đi bộ sinh thái dài 6,5 km, phục hồi bãi biển, cồn cát nhân tạo, áp dụng quy định LID (Low Impact Development) nhằm giảm thiểu tác động của phát triển đô thị lên môi trường tự nhiên.

Giai đoạn 3: Đề xuất các Nền xanh nổi dọc sông để giảm xói lở, tái chiếm vùng ngập ven sông và mở rộng không gian xanh đô thị, bổ trợ cho giai đoạn 1 bằng cách tăng cường “vùng đệm” sinh thái và cung cấp hạ tầng xanh đa chức năng.

Tổng thể, ba giai đoạn hướng đến nâng cao tính bền vững trên ba trụ cột: môi trường - xã hội - kinh tế thông qua phục hồi hệ thống tự nhiên, tạo lập không gian công cộng toàn diện và củng cố khả năng thích ứng lâu dài của đô thị. Đề xuất này không chỉ giải quyết thách thức hiện tại mà còn định hướng Nha Trang trở thành một thành phố xanh hơn, linh hoạt hơn và gắn bó bền chặt với di sản thiên nhiên của mình.

(Re)urban - REVitalizing the riverfront city - Trường Đại học Văn Lang, Việt Nam

Theo dự án (Re)urban - REVitalizing the Riverfront city, chính sự thiếu quy hoạch dọc sông do nhiều thập kỷ đô thị hóa tự phát đã dẫn đến tình trạng sử dụng đất thiếu hệ thống, suy thoái môi trường và đứt gãy kết nối xã hội. Dự án nhấn mạnh tầm quan trọng của sông Cái trong cảnh quan đô thị và đời sống hàng ngày của người dân Khánh Hòa - không chỉ là một yếu tố địa lý, mà là “xương sống” văn hóa, trung tâm cộng đồng và hạ tầng tự nhiên.

Dự án áp dụng phương pháp “patchwork planning” (quy hoạch miếng vá) - bảo tồn cấu trúc hiện hữu có giá trị, đồng thời “chèn” các yếu tố mới như đường dạo xanh, bờ kè mềm, không gian văn hóa và tiện ích công cộng. Cách tiếp cận này giúp hàn gắn đô thị bằng sự tiếp nối, thay vì thay thế và phá bỏ, tạo nên một hệ thống phát triển hữu cơ, cân bằng giữa quá khứ, hiện tại và tương lai. Ngoài ra, dự án hướng tới sự tái sinh sinh thái, phục hồi ký ức văn hóa, và thúc đẩy sự tham gia cộng đồng thông qua các quy hoạch hòa quyện giữa môi trường và văn hóa đời sống địa phương. Những can thiệp nhỏ như công viên bỏ túi, vườn cộng đồng, sàn nổi hay lối đi bộ kết nối sông - núi - khu dân cư được thiết kế linh hoạt, tạo ra mạng lưới không gian mở, thân thiện và bền vững.

Tổng kết lại, dự án thể hiện triết lý phát triển đô thị dựa trên ký ức, hướng đến một dòng sông vừa là không gian sống, vừa là biểu tượng bản sắc, nhưng vẫn mở ra không gian cho đổi mới, để sông Cái trở thành hạ tầng sống động - nơi thiên nhiên, con người và đô thị cùng phát triển bền vững.

Threads City - Stitching Urban Fabrics of Nha Trang City Towards Resilient Civic Prosperity - Trường Đại học Bách Khoa, Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh, Việt Nam

Threads City - Stitching Urban Fabrics of Nha Trang City Towards Resilient Civic Prosperity tiếp cận vấn đề dưới góc nhìn của Đô thị học cảnh quan (Landscape Urbanism) và Giải pháp thuận thiên nhiên (Nature-based Solutions). Các vấn đề được tiếp cận là các thách thức xã hội - sinh thái trọng yếu để xây dựng một cảnh quan đô thị bền vững, như: sự mất liên kết giữa đô thị và sông Cái, sự mai một của các làng nghề truyền thống, sự phụ thuộc quá mức vào du lịch, và việc khai thác chưa hiệu quả các khu vực ven sông.

Lấy hệ sinh thái sông Cái và vùng ven biển làm trung tâm, dự án tái cấu trúc không gian đô thị thông qua việc đan xen các hành lang xanh, điểm nút văn hóa và không gian cộng đồng, hướng đến mục tiêu tăng cường khả năng chống chịu sinh thái, nuôi dưỡng sức sống văn hóa và đa dạng hóa kinh tế - đồng thời phản ánh đúng tinh thần của chủ đề cuộc thi.

Trước thực tế quá trình đô thị hóa nhanh chóng đang gây sức ép lên di sản văn hóa phong phú của Nha Trang, đặc biệt là nghề dệt Chăm và nghề đánh bắt truyền thống, dự án đề xuất một khung phát triển đa tầng - từ mạng lưới vùng, tái sinh đô thị đến gắn kết cộng đồng địa phương - thông qua các phương pháp như “Stitching within Community” và “Stitching along Communities.”

Giải pháp hướng tới phát triển du lịch bền vững - bao gồm du lịch sinh thái, văn hóa và biển, đồng thời thúc đẩy thịnh vượng đô thị bền vững, được hỗ trợ bởi các tuyến tham quan cảnh quan, mạng lưới cây xanh - mặt nước và trung tâm quảng bá nghề thủ công, góp phần tái sinh toàn diện không gian đô thị Nha Trang.

Miracai - A Journey Through Stories and Streams - Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam

“Miracai - A Journey Through Stories and Streams” đưa bối cảnh Khánh Hòa hướng tới mục tiêu trở thành thành phố trực thuộc Trung ương thứ sáu của Việt Nam, trục Di sản Sông Cái được xác định là mắt xích chiến lược kết nối với Diên Khánh và nền tảng quan trọng cho phát triển đô thị - văn hóa - du lịch. Tầm nhìn đến năm 2025 của dự án đặt mục tiêu biến Sông Cái thành “Di sản sống” đạt chuẩn ASEAN, vừa bảo tồn giá trị lịch sử, vừa tạo động lực phát triển bền vững.

Ba định hướng chính được xác lập gồm:

- Bảo tồn, phát huy và số hóa di sản: Dòng sông Cái là “xương sống văn hóa” kết nối di sản vật thể và phi vật thể. Giải pháp trọng tâm gồm phát triển các cụm công trình văn hóa - như nhà hát dân gian, sân khấu múa rối nước, bảo tàng tâm linh, cầu hoa đăng - cùng quảng trường làng nghề và ngôn ngữ thiết kế thống nhất dọc trục di sản.
Phục hồi hệ sinh thái và nâng cao chất lượng sống: Lấy sinh thái làm khung định hình đô thị, dự án tập trung vào thích ứng biến đổi khí hậu, cải tạo vùng trũng thành công viên sinh thái, phát triển nông nghiệp đô thị, và hình thành chợ ven sông gắn với thực phẩm địa phương.

- Phát triển kinh tế tuần hoàn: Thúc đẩy mô hình sản xuất - tiêu dùng - tái chế khép kín, kết hợp phát triển kinh tế đêm với chuỗi hoạt động văn hóa - ẩm thực - du lịch ven sông. Công nghệ thông minh được ứng dụng để quản lý, cảnh báo và vận hành hệ thống tưới tiêu, phòng cháy tự động.

- Tổng thể, trục di sản Sông Cái được định hướng trở thành không gian đô thị hài hòa giữa thiên nhiên, văn hóa và con người, biểu tượng cho một Nha Trang năng động, bền vững và giàu bản sắc trong tương lai.

The Living Heritage Flow - Đại học Chiang Mai, Thái Lan

Dự án “The Living Heritage Flow” đưa ra tầm nhìn thiết kế tổng thể tái hiện hành lang sông Cái như không gian giao thoa giữa văn hóa, sinh thái và đô thị. Bằng cách đan xen dòng nước, chuyển động và gió, dự án kiến tạo khung phát triển bền vững, củng cố hệ sinh thái và duy trì bản sắc văn hóa. Điểm nhấn là hệ thống các công trình (tự nhiên hoặc nhân tạo) được thiết kế để giữ lại bùn cát, giảm xói lở và phục hồi hệ sinh thái ven sông, vừa tạo sinh cảnh đa dạng, vừa làm không gian cộng đồng, kết hợp bờ kè xanh chống xói mòn và làm mềm ranh giới đô thị.

Dự án áp dụng Thiết kế đô thị nhạy cảm với nước (WSUD) với vùng thấm nước, đất ngập nhân tạo, xử lý nước thải phi tập trung để giảm ngập và tăng tương tác cộng đồng với vòng tuần hoàn nước. Đồng thời, các giải pháp thuận tự nhiên (NbS) như công viên  bỏ túi, đường đi bộ xanh, khu vui chơi tự nhiên giúp cải thiện vi khí hậu, tăng đa dạng sinh học và kết nối xã hội.

Đề xuất được triển khai qua 3 giai đoạn:

Giai đoạn 1 - Bảo vệ: Thiết lập các vùng kiểm soát xói lở, tăng bề mặt thấm nước và nâng cao nhận thức cộng đồng.
Giai đoạn 2 - Phục hồi: Khôi phục hệ sinh thái đất ngập nước, kết nối các mảng xanh và khởi động phát triển cộng đồng.
Giai đoạn 3 - Duy trì & Kích hoạt: Bảo tồn cảnh quan được tái thiết và hình thành các tuyến di sản văn hóa, kết nối người dân và du khách với các điểm mốc, câu chuyện và nghệ thuật công cộng.

Hệ thống giám sát được tích hợp nhằm theo dõi các chỉ số như chất lượng nước, mức độ đa dạng sinh học và mức độ tham gia của cộng đồng, từ đó điều chỉnh linh hoạt theo thời gian.

Tổng thể, dự án là chiến lược tái kết nối lịch sử tự nhiên và con người thông qua cảnh quan. Dự án khuyến khích cộng đồng gắn bó, chăm sóc và khám phá lại dòng sông - như một hệ sinh thái sống và không gian văn hóa mang ý nghĩa sâu sắc.

Cuộc thi Thiết kế Quốc tế là hoạt động thường niên do Viện Đô thị thông minh và Quản lý UEH tổ chức nhằm tạo sân chơi sáng tạo để các bạn sinh viên trong và ngoài nước đóng góp ý tưởng cho tương lai đô thị. 

Năm 2025, cuộc thi được tổ chức lần thứ 4 với chủ đề “Phát triển Kinh tế và Văn hóa bền vững thông qua gắn kết cảnh quan đô thị khu vực Sông Cái, tỉnh Khánh Hòa”, tập trung vào khu vực ven sông Cái, nơi kết tinh những lớp giá trị văn hóa - lịch sử - sinh thái đặc trưng của Khánh Hòa. Địa điểm nghiên cứu bao gồm Tháp Bà Ponagar - quần thể kiến trúc Chămpa tiêu biểu gắn với đời sống tâm linh người dân, và Xóm Bóng - không gian văn hóa cộng đồng đặc sắc nhưng đang dần mai một dưới áp lực đô thị hóa. Trải qua 6 tháng tổ chức, cuộc thi đã thu hút 500 lượt thí sinh đăng ký thuộc 160 đội nhóm đến từ 25 quốc gia khác nhau tham dự. Các bài dự thi được chọn lọc, đánh giá và chấm điểm khắt khe bởi ban tổ chức và ban giám khảo gồm các chuyên gia đến từ nhiều đại học uy tín trên thế giới. 

Cuộc thi là một trong những hoạt động nằm trong khuôn khổ chiến lược hợp tác địa phương của UEH thông qua Phân hiệu chiến lược UEH Nexus Campus Nha Trang, định vị là “Nơi hội tụ học giả và tri thức toàn cầu”. Đây là bước đi quan trọng góp phần hiện thực hóa Nghị quyết số 09-NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị quyết số 01-NQ/TU của tỉnh Khánh Hòa, đồng thời thúc đẩy mục tiêu đưa Khánh Hòa trở thành thành phố trực thuộc Trung ương, đạt mức tăng trưởng bền vững, và định vị UEH Nexus Campus Nha Trang như trung tâm học thuật quốc tế của khu vực miền Trung.
 

Nguồn: https://baokhanhhoa.vn/xa-hoi/202510/cuoc-thi-thiet-ke-quoc-te-lan-4-cung-duong-di-san-ven-song-cai-tinh-khanh-hoa-5-du-an-thiet-ke-xuat-sac-khang-dinh-lai-vai-tro-cua-song-cai-trong-tuong-lai-a221b40/