Đình Hiệp Ninh là ngôi đình cổ được xây dựng vào khoảng năm 1880, thờ Thần hoàng bổn cảnh Trần Văn Thiện - người có công di dân lập ấp, khai phá và tạo dựng Tây Ninh xưa. Đây là một trong số rất ít những ngôi đình xây dựng cuối thế kỷ XIX còn giữ được gần như nguyên vẹn phong cách đình làng cổ xưa, mang đặc trưng đình thần Nam Bộ.
Đình Hiệp Ninh vẫn giữ vẹn nguyên những kiến trúc cổ xưa
Trước khi bước vào ngôi đình, mọi người sẽ đi qua phần cổng chính với kiến trúc “nhất quan”. Theo Bảo tàng Tây Ninh, cổng được xây dựng vào năm 1943, cặp Quốc lộ 22B. Tiếp đến là cổng “nhị quan” dẫn vào sân đình với bức bình phong hình tượng long mã được ốp lát bằng gốm sứ, tông màu xanh trắng với từng đường nét chạm khắc tinh xảo.
Đình có kiến trúc chữ Tam, 5 gian, 3 lớp nhà chính gồm tiền đình, chính đình và hậu đình. Đình được xây dựng với chất liệu cột gỗ, tường gạch, mái lợp ngói, là công trình kiến trúc điêu khắc gỗ với nghệ thuật chạm nổi, chạm bông, sơn son thếp vàng tinh xảo, trình độ tạo tác mỹ thuật cao, lưu dấu tài hoa của cha ông.
Điều khác biệt với các kiến trúc đình khác, đình Hiệp Ninh có lầu chuông, gác trống được xây vuông, hai tầng chiếm hết phần hai gian đầu hồi, những cửa mái vòm. Lối kiến trúc này tạo cho ngôi đình được cân đối, vững chắc. Nơi đây hiện còn lưu giữ được rất nhiều hiện vật, đồ thờ tự quý như hoành phi, đại tự, khảm thờ Thành hoàng bổn cảnh, ngai thờ Thành hoàng bổn xứ, kiệu thỉnh sắc, bát bửu,...
Hằng năm, đình có 2 ngày lễ lớn. Vào ngày 15-16/3 Âm lịch, đình tổ chức lễ Kỳ yên để người dân địa phương tưởng nhớ công lao khai hoang, lập ấp, bảo vệ dân làng của Thành hoàng bổn cảnh Trần Văn Thiện. Mỗi dịp lễ Kỳ yên, người dân lại có dịp chiêm ngưỡng chiếc kiệu gỗ chạm khắc tinh xảo qua nghi thức rước sắc phong của vua Khải Định ban tặng Thành hoàng Trần Văn Thiện vào ngày 18/3/1917 Âm lịch (tức ngày 19/5/1917).
Vào ngày 15-16/8 Âm lịch hằng năm, đình long trọng tổ chức lễ Cầu bông, cúng Thần Nông với mong cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, đời sống người dân no ấm.
Long mã được ghép từ những mảnh gốm sứ tại bức bình phong cổng nhị quan dẫn vào sân đình
Những ngôi đình xưa không chỉ là công trình kiến trúc mang đậm dấu ấn văn hóa, là biểu tượng kết nối quá khứ với hiện tại mà còn có vai trò đặc biệt trong đời sống cộng đồng, nhất là trong giai đoạn lịch sử trọng đại của đất nước. Và đình Hiệp Ninh từng là nơi ghi dấu cuộc khởi nghĩa giành chính quyền ở thị xã Tây Ninh 80 năm trước.
Trong quyển Thị xã - 30 năm đấu tranh cách mạng (Ban Tuyên giáo Thị ủy Tây Ninh sưu tầm, biên soạn, xuất bản năm 1991) có ghi: Ngày 24/8/1945, cả thị xã rộn rịp. Đồng bào, kẻ tìm vải may cờ, người kiếm nước sơn, mực viết khẩu hiệu. Đến 5 giờ chiều, đội Thanh niên tiền phong mà nòng cốt là thanh niên cứu quốc với số cán bộ ta đưa vào có chân trong Ban lãnh đạo, gần 500 người tề tựu tại đình Hiệp Ninh, Thái Bình và Ninh Thạnh. Đầu đội nón bàng có ngôi sao đỏ, tay cầm tầm vông vạt ngọn, hông đeo cuồn dây và trên 10 cây súng, trống đánh, mỗ đánh liên hồi. Những bài hát hợp xướng vang lên “Thanh niên ơi đứng lên đáp lời sông núi... Nào anh em ta cùng nhau xông pha lên đường...”.
Nơi đây đã tập hợp hàng trăm thanh niên tiền phong có võ trang xuất phát đi hỗ trợ cho quần chúng ở thị xã Tây Ninh, huyện Châu Thành, huyện Phú Khương từ nhiều hướng tuần hành, thị uy kéo về trung tâm thị xã Tây Ninh bao vây dinh Tỉnh trưởng, chiếm các công sở, buộc chính quyền Nhật, Pháp đầu hàng.
Sau đó, lực lượng thanh niên tiền phong hỗ trợ cho quần chúng dưới sự lãnh đạo của Việt Minh tổ chức cuộc mít-tinh lớn tại Sân vận động thị xã Tây Ninh biểu dương lực lượng và thành lập chính quyền cách mạng dưới chính thể Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Đình Hiệp Ninh là nơi được nhiều bạn trẻ tìm đến để tạo dựng không gian đậm chất văn hóa Nam Bộ
Theo Bảo tàng tỉnh, những năm 1954-1960, cơ sở của Tỉnh ủy, thị xã Tây Ninh đặt sát đình Hiệp Ninh (cách 50m) tại nhà ông Nguyễn Văn Đạt (Năm An). Nơi đây là cơ sở hoạt động của đồng chí Hoàng Lê Kha và các đồng chí trong Tỉnh ủy. Đình đã che chở, kết nối, là nơi hoạt động bí mật của những người con ưu tú của quê hương Tây Ninh trung dũng, kiên cường để giành độc lập cho dân tộc hôm nay.
Với những giá trị nêu trên, đình Hiệp Ninh đã được Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng là Di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật tại Quyết định số 1430/QĐ/BT, ngày 12/10/1993.
Đình Hiệp Ninh hiện nay được khoanh vùng bảo vệ với diện tích 7.300m2. Qua bao thăng trầm của thời gian, đình vẫn đứng vững như một biểu tượng thiêng liêng, góp phần gìn giữ hồn quê, giáo dục thế hệ trẻ về đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”, khơi dậy lòng tự hào dân tộc trong mỗi người con đất Việt.
Ngày nay, ngoài những dịp lễ cúng đình, đình Hiệp Ninh còn là nơi tìm về của nhiều thế hệ. Có người đến để tìm một không gian văn hóa dân tộc cho một bức ảnh về ngành nghề truyền thống dân gian. Có người tìm về để khảo cứu, tìm hiểu về những nét kiến trúc đặc sắc của đình thần Nam Bộ. Cũng có những du khách ghé vào để khám phá một di tích văn hóa - lịch sử có hơn 140 tuổi đời,.../.
Khải Tường
Nguồn: https://baolongan.vn/dinh-hiep-ninh-chung-tich-cach-mang-thang-tam-a201287.html
Bình luận (0)