Doanh nghiệp thủy sản Việt Nam: Giữ niềm tin, đương đầu thử thách IUU
Trong suốt 8 tháng đầu năm 2025, ngành thủy sản Việt Nam ghi nhận bước tăng trưởng đáng kể: kim ngạch xuất khẩu đạt 7,34 tỷ USD, tăng khoảng 17% so với cùng kỳ năm 2024. Riêng tháng 8, con số này đạt 1,12 tỷ USD, tăng xấp xỉ 14%, cho thấy sự khởi sắc dù thị trường quốc tế đang chịu nhiều biến động.
Trong cơ cấu mặt hàng xuất khẩu, tôm vẫn là cánh chim đầu đàn: đạt 2,97 tỷ USD, tăng gần 23% so với cùng kỳ. Tiếp theo là cá tra với 1,42 tỷ USD, tăng gần 10%. Trong khi đó, cá ngừ, với giá trị 633 triệu USD, lại giảm nhẹ khoảng 2–3%, phản ánh sự khó khăn về nguồn nguyên liệu và áp lực từ quy định quốc tế. Nhóm nhuyễn thể (mực, bạch tuộc, hai mảnh vỏ, vỏ hải sản…) là điểm sáng khi có mức tăng hơn 20%, đạt gần 649 triệu USD.
Tăng tốc xuất khẩu, nhưng IUU vẫn là bức tranh có nhiều mảng tối
Mặc dù tăng trưởng mạnh, doanh nghiệp thủy hải sản Việt Nam vẫn phải đương đầu với những rào cản từ khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU), cảnh báo thẻ vàng, các khó khăn lớn từ thị trường Hoa Kỳ gồm thuế đối ứng, thuế chống bán phá giá mặt hàng tôm, việc cấm nhập khẩu từ ngày 1/1/2026 các loài hải sản từ 12 nghề khai thác không được Cơ quan Quản lý Đại dương và Khí quyển Quốc gia Hoa Kỳ (NOAA) công nhận tương đương.
Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam cảnh báo, nếu không có các biện pháp mạnh mẽ, năm 2026 sẽ là một thử thách lớn khi các rào cản thuế quan và kỹ thuật có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến xuất khẩu thủy hải sản Việt Nam, đặc biệt sang Hoa kỳ.
Vững vàng giữ thị trường, đề xuất chiến lược từ doanh nghiệp
Đứng trước thời cơ và thách thức đan xen, cộng đồng doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu thủy sản Việt Nam đã thể hiện rõ tinh thần chủ động: Tận dụng các hiệp định thương mại và sự hồi phục nhu cầu nhập khẩu từ các thị trường lớn, cố gắng vượt qua các khó khăn và để đạt được mục tiêu xuất khẩu năm 2025 khoảng 10 tỷ USD nếu các rào cản được tháo gỡ hiệu quả.
Đẩy mạnh triển khai số hóa, minh bạch hóa chuỗi cung ứng, khai thác, cập cảng, thu mua, chế biến, xuất khẩu, như một công cụ quan trọng để thu hẹp khoảng cách với các yêu cầu quốc tế. Cùng với đó là ưu tiên đầu tư hạ tầng cảng cá hợp pháp, mở rộng lượng cảng được công nhận để bảo đảm các tàu cá có nơi cập bến hợp pháp, giấy tờ đầy đủ xuất khẩu.
Rà soát, hoàn thiện khung pháp lý để giảm tình trạng “đúng nhưng vẫn bị vướng”, đặc biệt ở những sản phẩm đặc thù và vật tư đầu vào. Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu sang châu Á, Trung Đông, Nam Mỹ… nhằm giảm phụ thuộc vào EU và Mỹ, đồng thời tận dụng các cơ hội thị trường mới.
Niềm tin xây từ từng lô hàng hợp pháp
Thách thức IUU không chỉ là câu chuyện pháp lý, mà là bài toán uy tín, nếu một lô hàng bị loại vì thiếu giấy tờ, nếu một cảng cá không được công nhận, thị phần có thể bị ảnh hưởng kéo dài. Nhưng trong từng con số tăng trưởng, trong từng sản phẩm hợp pháp, trong từng doanh nghiệp tuân thủ nghiêm quy định quốc tế, có một niềm tin được xây dựng: Việt Nam có thể không chỉ vượt qua IUU, mà còn nâng tầm ngành thủy sản trên bản đồ thế giới.
Nếu Chính phủ, các bộ ngành, địa phương cùng cộng đồng doanh nghiệp tiếp tục đồng bộ hóa hành động, từ chính sách, pháp luật đến thực thi và hỗ trợ, thì con đường tiến tới mốc 10–11 tỷ USD xuất khẩu trong năm 2025 không chỉ là mục tiêu, mà là khả năng thực sự. Và niềm tin ấy sẽ được củng cố qua mỗi phân khúc sản phẩm, mỗi cảng cá đạt chuẩn, mỗi giấy chứng thực đầy đủ, mỗi thông tin truy xuất nguồn gốc minh bạch.
Từ trách nhiệm của Chính phủ đến cam kết của doanh nghiệp
Phát biểu tại Phiên họp lần thứ 14 kể trên, Tổng Thư ký Nguyễn Hoài Nam bày tỏ sự cảm kích trước sự đồng hành, hỗ trợ sâu sát của Chính phủ, trực tiếp là Thủ tướng Chính phủ, Phó Thủ tướng Chính phủ, lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng các cơ quan chức năng trong suốt quá trình nỗ lực tháo gỡ thẻ vàng IUU thời gian qua.
Ông nhấn mạnh: “Chúng tôi đã tham gia và theo dõi toàn bộ 14 phiên họp của Ban Chỉ đạo quốc gia và cảm nhận rõ quyết tâm của Chính phủ trong việc bảo vệ uy tín quốc gia, hỗ trợ doanh nghiệp và ngư dân. Sự quyết liệt và sốt ruột của Thủ tướng cũng chính là sự sốt ruột của chúng tôi, những người đang nỗ lực giữ lấy thị trường, giữ lấy niềm tin từ đối tác quốc tế”.
Không chỉ xuất khẩu, mà là bảo vệ thị trường quốc gia
Cộng đồng doanh nghiệp thủy hải sản Việt Nam, dưới sự hỗ trợ của VASEP, xác định rõ: xuất khẩu không chỉ là một hoạt động thương mại mà còn là nhiệm vụ chính trị-kinh tế gắn liền với uy tín quốc gia. Trước áp lực từ các thị trường lớn như Liên minh châu Âu (EU) hay Hoa Kỳ, khi các rào cản kỹ thuật và cảnh báo IUU vẫn đang hiện hữu, nếu không nhanh chóng nâng cao tính minh bạch và hợp pháp của chuỗi cung ứng, nguy cơ mất thị trường là hoàn toàn có thật.
VASEP cam kết đồng hành chặt chẽ với Bộ Nông nghiệp và Môi trường trong việc kiểm soát nguồn gốc khai thác, truy xuất minh bạch, tuân thủ toàn diện quy định quốc tế.
Tuy nhiên, ông Nguyễn Hoài Nam cũng thẳng thắn chỉ ra: “Nếu bốn bất cập mà Thủ tướng đã chỉ rõ không được tháo gỡ kịp thời, sẽ tiếp tục ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng lực xuất khẩu. Nhiều lô hàng chỉ vì thiếu thông tin ở một giấy tờ hoặc cập cảng chưa hợp lệ, đều sẽ không được cấp giấy S/C hay C/C để có thể hoàn thiện thủ tục xuất khẩu – gây thiệt hại lớn cho doanh nghiệp và mất cơ hội của đất nước”.
Ba kiến nghị chiến lược: Gỡ nút thắt – Mở dư địa phát triển
Thay mặt cộng đồng doanh nghiệp, Tổng Thư ký VASEP Nguyễn Hoài Nam đã thẳng thắn chỉ ra những điểm nghẽn còn tồn tại trong hệ thống kiểm soát IUU, đồng thời kiến nghị ba nhóm giải pháp mang tính nền tảng, vừa cấp thiết trước mắt, vừa định hình định hướng dài hạn để thủy sản Việt Nam phát triển vững chắc, vượt qua “thẻ vàng” và vươn tầm quốc tế.
Thứ nhất, đẩy nhanh số hóa, chìa khóa minh bạch hóa và kiểm soát hiệu quả
VASEP bày tỏ sự đồng thuận cao với quan điểm từ Bộ Quốc phòng về việc phải coi số hóa là trục xương sống trong quản lý nghề cá hiện đại. Trong bối cảnh nguồn lực nhân lực, vật lực của các địa phương còn hạn chế, việc chuyển từ “quản lý thủ công” sang nền tảng số chính là giải pháp để giảm tải áp lực, tháo gỡ được các nút thắt và nâng cao hiệu quả.
Số hóa không chỉ giúp minh bạch hóa chuỗi cung ứng, từ khai thác, cập cảng, thu mua đến chế biến và xuất khẩu – mà còn là công cụ hữu hiệu để “khóa chặt” các kẽ hở trong thực thi pháp luật, giảm thiểu gian lận, tạo dựng niềm tin vững chắc với đối tác quốc tế. Đây chính là nền tảng quan trọng để hiện thực hóa cam kết “không đánh đổi uy tín quốc gia vì cảnh báo thẻ vàng IUU kéo dài”.
Thứ hai, mở rộng danh sách các cảng cá đạt chuẩn và được chỉ định, khơi thông điểm nghẽn đầu vào
Một thực tế đáng lo ngại hiện nay là: dù Việt Nam có hàng vạn tàu cá, nhưng chỉ đang hiện có 51 cảng cá được chỉ định, đủ điều kiện pháp lý và nguồn lực, cơ sở vật chất để thực hiện nhiệm vụ. Điều này tạo ra tình trạng nghẽn, như “thắt nút cổ chai”, khiến mới chỉ có tỷ lệ không lớn nguyên liệu hải sản khai thác được kiểm soát phù hợp qua cảng chỉ định, phần lớn còn lại là qua các cảng, các bến cá chưa đạt chuẩn. Điểm “nghẽn” này khiến nhiều tàu cá dù tuân thủ quy định vẫn không thể cập bến chỉ định, dẫn đến việc hàng hóa không đủ điều kiện xuất khẩu.
VASEP đánh giá cao và ủng hộ mạnh mẽ kiến nghị của lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường trong thời gian qua về việc cần ưu tiên đầu tư, nâng cấp hạ tầng, nguồn lực cảng cá tại các địa phương để có thêm nhiều cảng cá đạt chuẩn và được chỉ định. Đây không chỉ là bài toán kỹ thuật, nâng cao năng lực nghề cá mà còn là bước then chốt để hoàn thiện chuỗi giám sát nghề cá – từ khâu đầu vào, góp phần bảo đảm tính pháp lý và hợp lệ cho từng lô hàng trên thị trường quốc tế.
Thứ ba, hoàn thiện khung pháp lý, tránh tình trạng “đúng cũng thành sai”
Từ năm 2017 đến nay, hệ thống pháp luật liên quan đến quản lý nghề cá và khai thác thủy sản đã được sửa đổi, bổ sung, cập nhật tạo ra khung pháp lý khá đầy đủ để quản lý nghề cá tốt hơn.
Tuy nhiên, trước các yêu cầu của hội nhập và các điều chỉnh của thực tiễn, nhiều vấn đề quan trọng hoặc cấp bách khi được nhận diện hoặc rà soát đã không được sửa đổi, bổ sung kịp thời và hiệu quả ở các quy định pháp lý cụ thể. Việc này gây ra những hiệu ứng tác động tiêu cực ngay đến sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và ngư dân, hoặc mất đi các cơ hội thị trường tốt cho sản phẩm hải sản của Việt Nam.
Đơn cử như mặt hàng con ruốc biển, một đặc sản ven biển Nam Bộ đã và đang có nhu cầu lớn của thị trường EU, hiện đang “mắc cạn” chưa xuất khẩu được vì thiếu hướng dẫn pháp lý liên quan đến hoàn thiện giấy tờ theo quy định EU.
Tương tự vậy là vấn đề quy định bất cập về “kích thước khai thác tối thiểu” tại Nghị định 37/2024 khiến cá ngừ vằn, cá ngừ vây vàng do ngư dân khai thác không thể đủ điều kiện xác nhận để xuất khẩu được. VASEP kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp cùng các đơn vị liên quan chủ động và kịp thời việc rà soát, cập nhật và hoàn thiện các khung pháp lý để bảo đảm tính tuân thủ pháp luật, phù hợp với thông lệ quốc tế và không đánh mất cơ hội của doanh nghiệp.
Ba nhóm kiến nghị ấy, số hóa, mở rộng cảng cá chỉ định và hoàn thiện khung pháp lý - không chỉ mang tính xử lý tình huống trước mắt, mà còn định hình cho một chiến lược phát triển thủy sản Việt Nam theo hướng minh bạch, bền vững và hội nhập sâu rộng.
Doanh nghiệp không đứng ngoài cuộc
Kết thúc bài phát biểu, Tổng Thư ký VASEP Nguyễn Hoài Nam nhấn mạnh: “Chúng tôi – cộng đồng doanh nghiệp – không đứng ngoài cuộc. Chúng tôi hiểu rằng nếu không giữ được thị trường, sẽ mất luôn thương hiệu quốc gia. Bởi vậy, cùng với tuân thủ, chúng tôi chủ động đấu tranh, kiến nghị, đồng hành và chia sẻ trách nhiệm với Nhà nước, với ngư dân, vì tương lai của thủy sản Việt Nam”.
Ông bày tỏ mong muốn các kiến nghị từ doanh nghiệp sẽ được Chính phủ và các cơ quan chức năng tiếp thu, cân nhắc triển khai đồng bộ để mở ra hướng đi vững chắc hơn cho ngành thủy sản – ngành xuất khẩu chủ lực, mang tính chiến lược – trong tiến trình hội nhập quốc tế.
Từ “thẻ vàng” IUU tới câu chuyện thể diện quốc gia, từ những lô hàng kẹt lại vì thiếu giấy tờ đến việc mất cơ hội trên thị trường toàn cầu – mỗi mắt xích trong chuỗi giá trị đều mang theo trách nhiệm của cả hệ thống. Doanh nghiệp không thể đơn độc. Chính phủ không thể thiếu tiếng nói thực tiễn. Và chỉ bằng một chiến lược đồng hành, phối hợp, kỷ luật, minh bạch, Việt Nam mới có thể khẳng định vị thế thủy sản trên trường quốc tế.
Chỉ đạo của Thủ tướng: Động lực mạnh mẽ cho ngành thủy sản vươn tầm thế giới
Tại phiên họp lần thứ 14, Ban Chỉ đạo Quốc gia về Chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định, ngày 23/9/2025, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh rằng, trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, việc bảo vệ uy tín và thị phần thủy sản Việt Nam không chỉ là trách nhiệm của riêng Chính phủ mà còn đòi hỏi sự nỗ lực, chủ động của từng doanh nghiệp, từng ngư dân.
Người đứng đầu Chính phủ khẳng định, doanh nghiệp phải đi đầu trong việc nâng cao tính minh bạch, tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về khai thác hợp pháp, bền vững và thân thiện môi trường, coi đây chính là “chìa khóa vàng” để mở rộng cánh cửa vào các thị trường khó tính như châu Âu, Mỹ.
Thủ tướng cũng chỉ đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, các ngành liên quan tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, đẩy mạnh số hóa, đồng thời tập trung tháo gỡ những điểm nghẽn về hạ tầng cảng cá, nhằm tạo điều kiện thuận lợi nhất cho hoạt động sản xuất, kiểm soát và xuất khẩu thủy sản. Người đứng đầu Chính phủ đề nghị cộng đồng doanh nghiệp cần phát huy vai trò cầu nối gắn kết chặt chẽ với ngư dân, cùng nhau xây dựng chuỗi giá trị bền vững, minh bạch, không để các “lỗ hổng” gây tổn thất uy tín quốc gia.
Những chỉ đạo của Thủ tướng Phạm Minh Chính tiếp thêm động lực cho doanh nghiệp thủy sản Việt Nam kiên trì thực hiện các giải pháp, vượt qua thách thức, đồng thời góp phần nâng tầm vị thế ngành thủy sản trên bản đồ thế giới, hướng tới sự phát triển hài hòa giữa kinh tế, môi trường và xã hội.
Nguồn: https://nhandan.vn/doanh-nghiep-thuy-san-dong-hanh-cung-chinh-phu-giu-vung-uy-tin-va-thi-truong-xuat-khau-post910684.html
![[Ảnh] Thủ tướng Phạm Minh Chính tiếp Bí thư Tỉnh ủy Sơn Đông (Trung Quốc) Lâm Vũ](https://vphoto.vietnam.vn/thumb/1200x675/vietnam/resource/IMAGE/2025/9/26/821396f0570549d39f33cb93b2e1eaee)
![[Video] Bộ Giáo dục và Đào tạo cảnh báo tin giả về sắp xếp lại các trường đại học](https://vphoto.vietnam.vn/thumb/402x226/vietnam/resource/IMAGE/2025/9/26/f72694a7e05a406fa3107426f6bca334)
Bình luận (0)