“Giải mã” một đầu mối quản lý an toàn thực phẩm

Một lĩnh vực, nhiều mô hình quản lý

Theo PGS-TS Nguyễn Duy Thịnh, nguyên giảng viên Đại học Bách khoa Hà Nội, chuyên gia trong lĩnh vực công nghệ - ATTP, tại Việt Nam, trách nhiệm quản lý ATTP được phân công cho các bộ Y tế, Công thương, NN-MT, xuyên suốt quá trình sản xuất, sơ chế, chế biến, bảo quản, vận chuyển cho đến ra thị trường tiêu thụ. Ở cấp địa phương, hiện nay các tỉnh, thành phố đang áp dụng các mô hình quản lý ATTP khác nhau.

&4b.jpg — Một cửa hàng thịt tại chợ đầu mối Bình Điền (TPHCM). Ảnh: Hoàng Hùng

Trong đó, TPHCM là địa phương đầu tiên và duy nhất có Sở ATTP (hoạt động từ ngày 1-1-2024, trước đó là Ban Quản lý ATTP), TP Đà Nẵng thực hiện mô hình Ban Quản lý ATTP, còn các địa phương khác tổ chức Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm. “Trước khi có Sở ATTP, TPHCM áp dụng thí điểm mô hình Ban Quản lý ATTP. Sau thời gian dài thí điểm, chúng ta chưa có một đánh giá chính xác và khoa học về hiệu quả thực tế, chưa nhận định được sự phù hợp của mô hình này, tính khả thi khi áp dụng với địa phương khác, hoặc cần điều chỉnh và rút kinh nghiệm cụ thể như thế nào? Những điều này vẫn chưa được giải đáp nên mô hình nào phù hợp cho quản lý ATTP ở địa phương là điều không dễ trả lời”, PGS-TS Nguyễn Duy Thịnh nhận xét.

Theo đánh giá của Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên, các địa phương đang áp dụng các mô hình quản lý ATTP khác nhau, dẫn tới sự thiếu thống nhất và khó khăn trong phối hợp, gây chồng chéo nhiệm vụ. Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên cho biết, Bộ Y tế đang hoàn thiện hai dự thảo nghị định trình Chính phủ quy định cụ thể phân quyền quản lý theo cấp hành chính và hướng dẫn rõ về tổ chức mô hình bộ máy quản lý của cơ quan chuyên môn cấp tỉnh.

Theo BS Nguyễn Hoài Nam, Phó Giám đốc Sở Y tế TPHCM, liên quan đến việc thực hiện chính sách, pháp luật về phòng, chống thuốc giả, thực phẩm giả, hiện nay cơ chế phối hợp giữa các đơn vị như Sở Y tế, Sở ATTP, Quản lý thị trường, Công an, Hải quan, Bộ đội Biên phòng... đôi khi chưa chặt chẽ, thiếu đầu mối điều phối thống nhất, dẫn đến tình trạng manh mún trong xử lý, hoặc chồng chéo, trùng lặp về chức năng. Ngoài ra, việc chia sẻ thông tin giữa các cơ quan đôi khi còn chậm, thiếu cập nhật, làm ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

“Thống nhất mô hình quản lý ATTP là vấn đề khó. Hiện nay, Bộ Y tế đang lấy ý kiến các bộ, ngành, địa phương về vấn đề này. Bộ Y tế hiện chủ trì xây dựng Luật ATTP (sửa đổi). Theo đó, tổ chức quản lý nhà nước về ATTP tại dự thảo luật được xây dựng theo hướng Bộ Y tế là đầu mối chịu trách nhiệm giúp Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về ATTP trên phạm vi toàn quốc”, Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên nhấn mạnh tại cuộc họp Ban Chỉ đạo liên ngành Trung ương về ATTP mới đây.

Không để “khoảng trống pháp lý”

Theo LS Trần Minh Hùng, Đoàn Luật sư TPHCM, vấn đề thống nhất đầu mối quản lý ATTP là yêu cầu cấp bách. “Thực tế cho thấy có tình trạng chồng chéo, khó quy trách nhiệm khi xảy ra vi phạm vì sự phân tán thẩm quyền giữa các ngành và địa phương. Đơn cử, một sản phẩm liên quan đến nhiều khâu từ sản xuất đến chế biến và lưu thông thì việc xác định cơ quan nào có thẩm quyền xử lý trở nên phức tạp. Điều này không chỉ làm giảm hiệu quả quản lý mà còn tạo ra “khoảng trống pháp lý” khiến một số vi phạm không được xử lý kịp thời”, LS Trần Minh Hùng lý giải.

Theo các chuyên gia, kinh nghiệm quốc tế cho thấy, nhiều quốc gia như Singapore, Hàn Quốc đã hình thành cơ quan quản lý ATTP thống nhất trực thuộc Chính phủ, vừa giảm bớt thủ tục hành chính, vừa tăng cường trách nhiệm giải trình. Đồng thời, pháp luật quy định cụ thể về cơ chế phối hợp kiểm tra đột xuất, xử lý vi phạm theo hướng tăng chế tài hành chính và hình sự đối với các hành vi gây nguy hại nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng.

Đến cuối tháng 9-2025, Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm của một số địa phương đã chấm dứt hoạt động để chuyển chức năng, nhiệm vụ về Phòng ATTP thuộc Sở Y tế. Chia sẻ với Báo SGGP, trưởng phòng ATTP của một tỉnh phía Nam cho biết, việc chuyển đổi diễn ra không đồng bộ giữa các tỉnh, thành phố, trong khi thẩm quyền của chi cục và phòng hoàn toàn khác nhau.

Sự khác biệt này khiến người trong ngành gặp khó khi thực hiện nhiệm vụ quản lý ATTP tại địa phương. “Để công tác quản lý ATTP hiệu quả và thông suốt, tôi mong muốn có sự thống nhất một mô hình ở 34 tỉnh, thành phố. Sự đồng bộ và thống nhất này giúp các địa phương có tiếng nói chung khi cần kiến nghị, đề xuất lên Cục ATTP và từ đó tham mưu Bộ Y tế ban hành văn bản pháp luật liên quan”, người này chia sẻ.

Theo PGS-TS Nguyễn Duy Thịnh, quy định tiêu chuẩn về ATTP do Bộ Y tế xây dựng và hệ thống văn bản pháp luật về ATTP đã tương đối hoàn chỉnh. Thời gian qua, các quy định pháp luật về ATTP được hoàn thiện theo hướng tạo điều kiện thông thoáng cho doanh nghiệp nhưng cũng tăng trách nhiệm của doanh nghiệp trên nguyên tắc đơn giản hóa thủ tục hành chính, phân cấp, phân quyền mạnh mẽ và tăng cường trách nhiệm cho các địa phương.

Trong đó, Nghị định số 15/2018/NĐ-CP ngày 2-2-2018 hướng dẫn chi tiết thi hành một số điều của Luật ATTP đã thay đổi căn bản phương thức quản lý ATTP, quản lý dựa trên nguy cơ, giảm tối đa tiền kiểm, tăng hậu kiểm… “Vấn đề chủ yếu nằm ở thực thi, công tác hậu kiểm ATTP cần phải được thực hiện một cách thực chất, hiệu quả. Đồng thời, cần đầu tư về nguồn lực, nhân lực trong hậu kiểm ở địa phương, tăng cường năng lực của hệ thống kiểm nghiệm từ trung ương đến địa phương để tạo sức mạnh tổng thể”, PGS-TS Nguyễn Duy Thịnh đề xuất.

MINH KHUÊ

Nguồn: https://www.sggp.org.vn/giai-ma-mot-dau-moi-quan-ly-an-toan-thuc-pham-post815481.html