Giáo dục tài chính: Nền tảng xây dựng tương lai bền vững cho thế hệ trẻ

Hệ lụy từ thiếu kiến thức tài chính

Nguyễn Thanh Mai, học sinh trung học tại Hà Nội, luôn thấu hiểu sự vất vả của bố mẹ khi lo cho mình. Thế nhưng, em vẫn thường lúng túng với việc chi tiêu. "Mỗi lần mua sắm em đều đắn đo, nhưng chẳng bao lâu, khoản tiền tiêu vặt hàng tháng đã hết sạch. Em biết bố mẹ không hài lòng, nhưng thực sự em không biết làm thế nào để tiết kiệm và để bố mẹ tin tưởng", Mai chia sẻ.

Một câu chuyện khác là của Lê Minh Quân, sinh viên tại TP Hồ Chí Minh. Ngay khi vào đại học, Quân nhận được khoản tiền thưởng từ gia đình để phục vụ học tập. Tuy nhiên, thay vì sử dụng hợp lý, Quân đã quyết định đầu tư toàn bộ vào chứng khoán với mong muốn kiếm lời nhanh. Không nghiên cứu kỹ thị trường, chỉ nghe theo lời khuyên từ các nhóm trên mạng xã hội, Quân sớm rơi vào vòng xoáy đầu cơ. Chỉ sau vài tháng, khi thị trường biến động mạnh, số tiền tích lũy gần như "bốc hơi".

GS.TS Lê Anh Vinh, Viện trưởng Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam

Đây chỉ là hai trong số rất nhiều trường hợp cho thấy hậu quả của việc thiếu kiến thức tài chính. GS.TS Lê Anh Vinh - Viện trưởng Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, cho rằng quản lý tài chính cá nhân không chỉ là việc kiếm tiền hay tiết kiệm, mà còn là sự kết hợp giữa thu nhập, chi tiêu, tích lũy, đầu tư và quản lý rủi ro. Nó gắn liền với thói quen, hành vi tài chính cá nhân cũng như kiến thức về các sản phẩm, dịch vụ tài chính hiện có.

Theo khảo sát của nhóm nghiên cứu do ThS. Phạm Thị Thành chủ trì, giáo dục tài chính cho trẻ em cần được quan tâm vì 3 lý do chính. Thứ nhất, trẻ em và thanh thiếu niên thường xuyên tiếp xúc với môi trường gia đình, nhà trường, xã hội và chính sách công, tạo điều kiện thuận lợi để giáo dục tài chính. Thứ hai, đây là giai đoạn đầu trong vòng đời tài chính, khi các em mới làm quen với tiền bạc và hình thành thói quen tiêu dùng. Thứ ba, những hiểu biết tài chính tích cực có thể lan tỏa từ cá nhân ra gia đình, cộng đồng, mang lại tác động lâu dài cho xã hội.

Giáo dục tài chính – hành trang cho tương lai

Nghiên cứu cho thấy, khi được tiếp cận với kiến thức tài chính từ sớm, thanh thiếu niên không chỉ biết quản lý chi tiêu, mà còn có khả năng lập kế hoạch dài hạn, đầu tư hiệu quả và chuẩn bị cho các giai đoạn quan trọng của cuộc đời. Giai đoạn thiếu niên là bước khởi đầu cho vòng đời tài chính; tiếp đó là giai đoạn tích lũy tài sản, xây dựng nền tảng kinh tế cá nhân; sau cùng là giai đoạn bảo vệ và tiêu dùng tài sản trong tuổi hưu trí. Nếu thiếu kỹ năng tài chính ngay từ đầu, những bước tiếp theo sẽ gặp nhiều rủi ro.

Chị Nguyễn Khánh Thi (Ninh Bình), mẹ đơn thân của 3 con, bày tỏ mong muốn các con mình được học một chương trình giáo dục tài chính bài bản tại trường, thay vì chỉ tiếp nhận thông tin rời rạc từ mạng xã hội. "Tôi hy vọng con có thể tự chủ trong cuộc sống, tránh rơi vào cạm bẫy lừa đảo hay đầu tư rủi ro. Hiểu được giá trị đồng tiền cũng giúp các con biết sẻ chia với người khác và có trách nhiệm với cộng đồng", chị nói.

Giáo dục tài chính là điều mà cha mẹ nên dạy con từ nhỏ

Chính sách giáo dục hiện nay cũng đã ghi nhận tầm quan trọng của lĩnh vực này. Trong Chương trình Giáo dục phổ thông 2018, giáo dục tài chính được tích hợp vào nhiều môn học từ lớp 1 đến lớp 12, giúp học sinh hình thành kỹ năng quản lý chi tiêu và ra quyết định phù hợp trong đời sống hàng ngày.

Ở tầm quốc gia, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chiến lược Tài chính toàn diện đến năm 2025, định hướng đến 2030 tại Quyết định số 149/QĐ-TTg (ngày 22/01/2020). Trong đó, giáo dục tài chính là mục tiêu quan trọng để đảm bảo người dân có khả năng tiếp cận và sử dụng dịch vụ tài chính một cách an toàn, hiệu quả.

Ngày 5/8/2025, Bộ Giáo dục và Đào tạo tiếp tục ban hành Công văn số 4567/BGDĐT-GDPT về tổ chức dạy học 2 buổi/ngày. Ngoài nội dung bắt buộc, Bộ khuyến khích các trường bố trí hoạt động bổ trợ, trong đó có giáo dục tài chính, phù hợp với tâm lý và nhu cầu từng lứa tuổi. Đây được coi là tín hiệu tích cực, thể hiện sự đồng hành của ngành giáo dục trong việc hình thành kỹ năng sống thiết yếu cho học sinh.

Một chuyên gia tài chính ngân hàng nhận định: "Đưa giáo dục tài chính vào trường phổ thông là quyết định mang tính chiến lược. Nó không chỉ đáp ứng nhu cầu trước mắt, mà còn giúp xây dựng thế hệ công dân biết quản lý tài chính cá nhân, chủ động và có trách nhiệm với tương lai".

Con đường đưa giáo dục tài chính vào đời sống

Để chính sách thực sự đi vào cuộc sống, nội dung giáo dục tài chính cần được thiết kế phù hợp với từng cấp học. Học sinh tiểu học có thể làm quen với khái niệm tiết kiệm qua trò chơi, câu chuyện hoặc hoạt động ngoại khóa. Ở cấp trung học cơ sở, các em sẽ được hướng dẫn lập kế hoạch chi tiêu cá nhân và phân biệt giữa nhu cầu và mong muốn. Khi lên trung học phổ thông, học sinh có thể tiếp cận kiến thức phức tạp hơn như lãi suất, tín dụng, đầu tư cơ bản và quản lý rủi ro.

Vai trò của giáo viên và nhà trường đặc biệt quan trọng. PGS.TS Phạm Quốc Khánh, Phó Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng (Bộ GD&ĐT), cho rằng để truyền tải hiệu quả, giáo viên cần được đào tạo kỹ năng chuyên môn, biết cách sử dụng công cụ tài chính số và chia sẻ tài nguyên học liệu. Bên cạnh đó, trường học có thể mời chuyên gia từ ngân hàng, quỹ đầu tư hay tổ chức tài chính uy tín tham gia hội thảo, chia sẻ kinh nghiệm thực tế với học sinh.

Giáo dục tài chính cũng đòi hỏi sự chung tay của gia đình và xã hội. Ngay tại nhà, phụ huynh có thể trở thành người hướng dẫn, cùng con quản lý tiền tiêu vặt, lập kế hoạch chi tiêu, từ đó biến lý thuyết thành thói quen hằng ngày.

Ngoài ra, sự tham gia của các tổ chức tài chính và doanh nghiệp cũng đóng vai trò quan trọng. Các chương trình thi tìm hiểu tài chính, công cụ học tập trực tuyến miễn phí hay hoạt động cộng đồng sẽ góp phần đa dạng hóa hình thức giáo dục. Chiến lược Tài chính toàn diện quốc gia cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của khu vực tư nhân trong việc mở rộng phạm vi và nâng cao hiệu quả giáo dục tài chính cho người dân.

Trong bối cảnh nền kinh tế ngày càng phức tạp, từ rủi ro tín dụng đen đến lừa đảo trực tuyến, việc trang bị kiến thức tài chính cho thế hệ trẻ sẽ trở thành "lá chắn" hữu hiệu. Một thế hệ công dân có hiểu biết tài chính vững vàng không chỉ tự bảo vệ bản thân, mà còn đóng góp vào sự minh bạch, ổn định và phát triển bền vững của nền kinh tế quốc gia.

Nguồn: https://phunuvietnam.vn/giao-duc-tai-chinh-nen-tang-xay-dung-tuong-lai-ben-vung-cho-the-he-tre-20250824151558317.htm