Gốm Biên Hòa - hồn di sản trong nhịp sống hiện đại

Lãnh đạo phường Biên Hòa (tỉnh Đồng Nai) đi khảo sát thực tế tại Công ty cổ phần Gốm Việt Thành. Ảnh: My Ny

Bên cạnh việc bảo tồn các bộ sưu tập gốm cổ, các đơn vị, nghệ nhân gốm đã và đang nỗ lực thổi vào gốm hơi thở hiện đại, đưa di sản này đến gần hơn với công chúng bằng công nghệ số.

Di sản xưa, sáng tạo nay

Bảo tàng Đồng Nai hiện có 2 cơ sở đặt tại phường Tân Triều và phường Bình Phước, là nơi trưng bày, giới thiệu hàng trăm hiện vật gốm quý giá. Không gian trưng bày đáp ứng nhu cầu tham quan, tìm hiểu của người dân và du khách, với các hiện vật được phát hiện qua nhiều đợt khảo cổ học tại các địa phương, cùng dòng gốm Biên Hòa trứ danh và những sản phẩm gốm đương đại, vừa mộc mạc vừa tinh xảo.

Mỗi hiện vật không chỉ kể lại câu chuyện riêng mà còn thể hiện rõ phong cách thẩm mỹ, kỹ thuật chế tác đặc trưng của từng giai đoạn. Có thể xem nơi đây như một “kho tư liệu sống” về đời sống cư dân xưa và tiến trình phát triển của vùng đất Đồng Nai.

Không chỉ được lưu giữ trong bảo tàng hay kho hiện vật, gốm Biên Hòa còn tiếp tục được bảo tồn và lan tỏa thông qua những cá nhân, nhóm sưu tầm tư nhân và các câu lạc bộ như Câu lạc bộ Di vật, cổ vật Biên Hòa (phường Trấn Biên) hay Câu lạc bộ Cổ vật Long Khánh (phường Long Khánh)... Các thành viên thường xuyên kết nối, trao đổi hiện vật, tổ chức trưng bày và giao lưu, góp phần đưa những sản phẩm gốm cổ ra khỏi không gian sưu tầm cá nhân, đến gần hơn với công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ vốn quen thuộc với nhịp sống hiện đại và công nghệ số.

Ông Nguyễn Đức Diện (ngụ phường Trấn Biên) là một trong những nhà sưu tầm gốm cổ tiêu biểu ở Đồng Nai. Ông Diện kể: Niềm đam mê đến với ông rất tình cờ cách đây hơn 10 năm. Đến nay, bộ sưu tập của ông đã vượt con số 300 hiện vật, gồm nhiều loại như: bình, chum, vại, mảnh gốm… Trong đó, ông đặc biệt quan tâm đến những sản phẩm gốm cổ gắn với các tích truyện Việt Nam, phản ánh đời sống con người và địa danh vùng đất Nam Bộ nói chung, Đồng Nai nói riêng.

“Các hiện vật gốm tôi sưu tầm được như một chứng nhân của thời gian. Có khi chỉ là một mảnh gốm vỡ nhưng lại gợi mở cả một câu chuyện về đời sống, tín ngưỡng và văn hóa của người xưa. Tôi giữ chúng không chỉ để thỏa niềm đam mê cá nhân mà còn để chia sẻ, giao lưu với công chúng với mong muốn thế hệ trẻ hiểu hơn về lịch sử và trân trọng những giá trị mà cha ông đã để lại” - ông Diện chia sẻ.

Trường cao đẳng Mỹ thuật trang trí Đồng Nai - “cái nôi” đào tạo nhiều thế hệ nghệ nhân gốm cũng đang góp phần quan trọng trong việc giữ gìn và phát triển dòng gốm truyền thống. Không chỉ dừng lại ở việc giảng dạy kỹ thuật tạo hình, màu men, nhà trường còn khuyến khích sinh viên kết hợp yếu tố truyền thống với hơi thở hiện đại, từ đó tạo nên những sản phẩm vừa mang hồn di sản vừa đáp ứng nhu cầu thẩm mỹ và ứng dụng của xã hội hôm nay.

Thạc sĩ Đinh Công Việt Khôi, Phụ trách Khoa Gốm - điêu khắc, Trường cao đẳng Mỹ thuật trang trí Đồng Nai cho biết: “Nhà trường luôn chú trọng việc bảo tồn tinh hoa gốm truyền thống, đồng thời khuyến khích sinh viên sáng tạo, tìm tòi và ứng dụng công nghệ. Đây là cách để gốm Biên Hòa vừa giữ được cốt cách vừa bắt nhịp với xu hướng đương đại”.

Ứng dụng công nghệ số để đánh thức gốm

Cùng với các không gian trưng bày gốm hay những bộ sưu tập của các nhà sưu tầm, nhiều xưởng gốm, nghệ nhân, đơn vị, địa phương ở Đồng Nai đang chủ động tận dụng công nghệ số để đưa gốm truyền thống đến gần hơn với công chúng.

“Gốm Biên Hòa hôm nay không chỉ giữ hồn truyền thống mà còn được tiếp sức bởi công nghệ số, từ đưa gốm lên các website, Facebook, YouTube, Zalo đến việc ứng dụng công nghệ số hóa sản phẩm gốm… Di sản này đang được “đánh thức”, lan tỏa rộng rãi và tiếp cận gần hơn với công chúng”.

Họa sĩ PHẠM CÔNG HOÀNG,

Ban Mỹ thuật, Hội Văn học nghệ thuật Đồng Nai

Nghệ nhân Hoàng Ngọc Hiến, chủ xưởng gốm Hiến Nam (ở phường Biên Hòa) cho hay: “Phần lớn các sản phẩm gốm của xưởng tôi được thực hiện thủ công, từ khâu tạo hình, trang trí đến chấm men. Chúng tôi vẫn giữ những công đoạn truyền thống để bảo tồn giá trị gốm, song đồng thời cũng mở rộng kênh giới thiệu, quảng bá sản phẩm trên các nền tảng Facebook, Zalo... Nhờ đó, nhiều khách hàng có thể tiếp cận, góp phần đưa gốm Biên Hòa đến với thị trường rộng lớn hơn”.

Theo ông Nguyễn Viết Bình, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Gốm Việt Thành, gốm Biên Hòa là di sản quý, kết tinh tinh hoa từ bàn tay, khối óc của bao thế hệ nghệ nhân. Trên nền tảng truyền thống đó, Việt Thành luôn nỗ lực không ngừng để sáng tạo, đổi mới mẫu mã nhằm đưa sản phẩm đến gần hơn với công chúng. Thời gian qua, công ty đã đẩy mạnh quảng bá sản phẩm chủ yếu trên website của công ty, để gốm Biên Hòa có cơ hội kết nối với bạn bè trong nước và quốc tế, lan tỏa giá trị di sản trong đời sống hiện đại.

Chủ tịch UBND phường Biên Hòa Thái Thanh Phong cho biết: Địa phương nổi tiếng với cụm gốm sứ Tân Hạnh, nơi hiện có khoảng 30 doanh nghiệp hoạt động, tạo việc làm cho gần 1 ngàn lao động. Với truyền thống gốm sứ lâu đời, địa phương đã đưa định hướng phát triển nghề gốm vào Nghị quyết Đại hội Đại biểu Đảng bộ phường Biên Hòa lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030. Trong đó, chú trọng mở rộng thị trường quốc tế, quảng bá sản phẩm truyền thống, phối hợp với các đơn vị tổ chức festival gốm thường niên, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp xúc tiến thương mại...

“Ngoài tổ chức festival, tham gia các hội chợ, các doanh nghiệp tại địa phương cũng đang đẩy mạnh quảng bá trực tuyến, đưa sản phẩm gốm lan tỏa đến đông đảo công chúng. Đặc biệt, địa phương đã có định hướng để các trường học đưa nội dung tìm hiểu về làng nghề, về gốm sứ Biên Hòa vào chương trình ngoại khóa, giúp học sinh tiếp cận, trân trọng, tự hào và lan tỏa sản phẩm độc đáo của quê hương” - ông Phong nói.

My Ny

Nguồn: https://baodongnai.com.vn/van-hoa/202510/gom-bien-hoa-hon-di-san-trong-nhip-song-hien-dai-dbd0d4a/