Khởi sắc nghề chiếu Cà Hom, Bến Bạ

Lác cọng, nguyên liệu cho làng nghề dệt chiếu Cà Hom, Bến Bạ, xã Hàm Giang, tỉnh Vĩnh Long.

Theo ông Lê Thanh Sơn, Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Hàm Giang, dệt chiếu là nghề truyền thống của đồng bào Khmer ở 2 ấp Cà Hom và Bến Bạ, được gìn giữ qua nhiều thế hệ.

20 năm trước, nhiều hộ gia đình tại làng nghề cùng lúc có đôi ba khung dệt, hoạt động hết công suất, cả ngày lẫn đêm. Có thời điểm, làng nghề mang lại thu nhập ổn định cho hơn 200 hộ dân, giải quyết việc làm cho hơn 600 lao động nông thôn.

Tháng 8/2024, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã có quyết định đưa nghề dệt chiếu Cà Hom, Bến Bạ vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây không chỉ là niềm tự hào của người dân địa phương mà còn là dấu mốc quan trọng trong hành trình bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của cộng đồng Khmer Nam Bộ.

Chiếu Cà Hom, Bến Bạ, xã Hàm Giang được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã có quyết định đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Nghệ nhân Diệp Thị Som, ấp Bến Bạ, xã Hàm Giang cho biết, từ lúc hình thành đến nay, nghề dệt chiếu ở Cà Hom, Bến Bạ đã trải qua nhiều giai đoạn thăng trầm. Có những thời điểm, sản phẩm làng nghề gặp khó khăn trong khâu tiêu thụ, do sự cạnh tranh gay gắt của các loại chiếu nylon, chiếu tre, chiếu trúc.

Đặc biệt, vào thập niên 90 của thế kỷ 20, do không chủ động được nguồn nguyên liệu, giá thành sản xuất bị đẩy lên cao, dẫn đến khó khăn trong tiêu thụ sản phẩm. Hàng trăm người thợ làng nghề đã buộc phải bỏ khung dệt chuyển sang nghề khác, đẩy làng nghề đứng trước nguy cơ mai một nghiêm trọng.

Trong bối cảnh khó khăn đó, cố Nghệ nhân Ưu tú Ngô Thị Xuân, sinh năm 1929, ấp Bến Bạ, xã Hàm Giang vẫn kiên trì gắn bó, tìm tòi, thiết kế hoa văn, phối màu, tạo ra 20 mẫu chiếu bông mới lạ, độc đáo được thị trường đón nhận. Năm 2015, bà Xuân đã được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân Ưu tú” thuộc lĩnh vực tri thức dân gian.

Nhằm hồi sinh làng nghề dệt chiếu, năm 2001, Ủy ban nhân dân xã Hàm Giang triển khai hỗ trợ kinh phí đóng khung dệt cho 40 hộ dân, mời nghệ nhân Ngô Thị Xuân truyền nghề. Giai đoạn 2010-2011, làng nghề dệt chiếu phát triển mạnh mẽ với hơn 600 hộ làm nghề, cung cấp cho thị trường hơn 440.000 sản phẩm chiếu bông, chiếu trắng các loại.

Đến nay, xã Hàm Giang hiện có 95 hộ tham gia hoạt động làng nghề, gồm dệt chiếu thủ công, dệt máy, có khả năng cung cấp khoảng 100.000 chiếc chiếu các loại mỗi năm. Sản phẩm chủ yếu được tiêu thụ tại các tỉnh, thành phố của Đồng bằng sông Cửu Long và xuất khẩu sang thị trường Campuchia.

Trải qua thời gian, sản phẩm chiếu Cà Hom, Bến Bạ đã khẳng định được thương hiệu trên thị trường với các chủng loại chiếu trắng, chiếu màu, chiếu in hoa, in chữ. Trong đó, chiếu hoa là sản phẩm độc đáo, nổi tiếng của làng nghề, với 5 màu chủ đạo là trắng, đỏ, xanh, vàng, tím.

Những người thợ chọn lựa rất công phu hình ảnh, hoa văn cho từng sản phẩm để phù hợp thị hiếu người tiêu dùng, hoặc theo yêu cầu của thương lái. Nhất là, chiếu hoa dệt 2 mặt đòi hỏi sự khéo léo, tinh tế, tính thẩm mỹ cao trong từng đường dệt.

Lao động làng nghề Cà Hom, Bến Bạ, xã Hàm Giang dệt chiếu bằng máy.

Theo các nghệ nhân làng nghề dệt chiếu Cà Hom, Bến Bạ, cứ vào dịp lễ, Tết của đồng bào Khmer Nam Bộ, thời điểm làng nghề nhộn nhịp nhất trong năm. Nghề dệt chiếu gắn với quá trình trồng, thu hoạch lác, chẻ phơi, vận chuyển, nhuộm màu và tiêu thụ sản phẩm.

Công đoạn đầu tiên làm chiếu là chọn nguyên liệu lác cọng, chiều dài cọng lác phù hợp khổ chiếu cần dệt. Tiếp theo, nguyên liệu lác được rửa sạch, chẻ đều. Từng sợi lác được phơi khô, sử dụng nước pha màu nấu sôi để luộc cho thấm màu, phơi khô. Sản phẩm chiếu Cà Hom, Bến Bạ có ưu điểm, sử dụng từ 4-5 năm không phai màu và giòn gãy.

Theo ông Dương Hoàng Sum, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Vĩnh Long, địa phương có định hướng phát triển du lịch văn hóa truyền thống, bản sắc văn hóa dân tộc Khmer, kết hợp với các loại hình du lịch sinh thái, du lịch biển theo hướng thông minh, xanh.

Vì thế, tỉnh đã có kế hoạch đưa làng nghề dệt chiếu Cà Hom, Bến Bạ trở thành điểm du lịch văn hóa đặc sắc. Du khách sẽ có được trải nghiệm thú vị về quy trình dệt chiếu và tìm hiểu đời sống văn hóa của cộng đồng Khmer.

MINH KHỞI

Nguồn: https://nhandan.vn/khoi-sac-nghe-chieu-ca-hom-ben-ba-post914756.html