Kinh tế tư nhân trước thách thức chuyển đổi xanh, chuyển đổi số

Tổng Bí thư Tô Lâm làm việc với Ban Chính sách, chiến lược Trung ương về một số giải pháp chiến lược nhằm tạo đột phá phát triển kinh tế tư nhân ở Việt Nam thời gian tới. Ảnh: Phương Hoa/TTXVN

Trước sự phát triển nhanh chóng của công nghệ, áp lực môi trường, yêu cầu hội nhập quốc tế và cạnh tranh khốc liệt, doanh nghiệp tư nhân Việt Nam buộc phải thay đổi - không chỉ để tồn tại mà còn để phát triển bền vững. Đây không chỉ là yêu cầu tự thân của doanh nghiệp mà còn là đòi hỏi từ chính sách cấp cao nhất, đặc biệt là tinh thần chỉ đạo gần đây của Tổng Bí thư Tô Lâm: “Kinh tế tư nhân cần phát triển mạnh mẽ nhưng có định hướng, có trách nhiệm với xã hội, với môi trường và với tương lai đất nước”.

Chuyển đổi xanh: Không còn là lựa chọn, mà là bắt buộc

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng, cộng đồng quốc tế đang gia tăng áp lực đối với việc cắt giảm khí thải, sử dụng năng lượng tái tạo và sản xuất sạch. Việt Nam - quốc gia cam kết đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 - đang từng bước thể chế hóa mục tiêu này. Và doanh nghiệp tư nhân là một trong những chủ thể trung tâm thực hiện.

Tuy nhiên, theo báo cáo từ Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), hơn 70% doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa sẵn sàng cho chuyển đổi xanh. Lý do chủ yếu đến từ thiếu vốn, thiếu công nghệ và thiếu hiểu biết về tiêu chuẩn môi trường quốc tế. Trong khi đó, chi phí đầu tư vào năng lượng tái tạo, quy trình tuần hoàn hay các chứng chỉ “xanh” là rất lớn.

Ông Lê Biện, thôn Phú Tân, xã Phú Riềng, huyện Phú Riềng trồng dưa theo công nghệ tiên tiến của Israel, cho năng suất và chất lượng trái tốt hơn so với canh tác thông thường - Ảnh: Ngân Hà

Một nghịch lý đang tồn tại là: nếu không chuyển đổi xanh, doanh nghiệp sẽ dần bị loại khỏi thị trường xuất khẩu lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản; nhưng nếu chuyển đổi, họ lại đối mặt với rủi ro tài chính nghiêm trọng.

Giải quyết nghịch lý này cần sự vào cuộc của cả hệ sinh thái: chính sách hỗ trợ lãi suất cho vay xanh; miễn giảm thuế cho doanh nghiệp áp dụng công nghệ thân thiện môi trường; xây dựng hệ thống đánh giá tín chỉ carbon nội địa; đồng thời tăng cường liên kết giữa doanh nghiệp với các tổ chức quốc tế để tiếp cận tài chính khí hậu.

Đặc biệt, chuyển đổi xanh không nên chỉ hiểu là bài toán công nghệ - mà còn là chiến lược kinh doanh dài hạn, gắn phát triển với trách nhiệm môi trường và đạo đức doanh nghiệp.

Chuyển đổi số: Cơ hội tái cấu trúc và vươn ra toàn cầu

Nếu chuyển đổi xanh là yêu cầu đạo đức và trách nhiệm thì chuyển đổi số là chìa khóa nâng cao năng suất, hiệu quả, khả năng cạnh tranh - yếu tố sống còn của kinh tế tư nhân trong kỷ nguyên mới.

Chuyển đổi số không chỉ là ứng dụng phần mềm, mà là tái cấu trúc toàn diện mô hình kinh doanh theo hướng dữ liệu hóa, kết nối thông minh và tự động hóa quy trình. Doanh nghiệp có thể không cần thuê thêm nhân sự nhưng vẫn tăng doanh thu; có thể mở rộng thị trường toàn cầu mà không phải mở văn phòng ở từng quốc gia.

Tuy nhiên, một thực tế đáng lo ngại là đa số doanh nghiệp tư nhân Việt Nam - đặc biệt là nhóm siêu nhỏ, nhỏ và vừa - đang đứng ngoài cuộc chơi số hóa. Theo khảo sát của Bộ Tài chính, chỉ khoảng 20% doanh nghiệp Việt thực hiện chuyển đổi số ở mức cơ bản, chủ yếu là ứng dụng email, mạng xã hội hoặc phần mềm kế toán.

Trong khi đó, những doanh nghiệp tiên phong chuyển đổi số như Thế Giới Di Động, VinFast, FPT, Giao Hàng Nhanh... đã cho thấy hiệu quả rõ rệt: tối ưu chi phí, nắm bắt hành vi khách hàng theo thời gian thực, quản trị linh hoạt trong khủng hoảng (như đại dịch Covid-19).

Vai trò dẫn dắt của Nhà nước và định hướng chính sách

Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: “Phát triển kinh tế tư nhân cần gắn với chiến lược phát triển quốc gia. Không thể để doanh nghiệp đi một mình giữa rừng rậm chuyển đổi”. Điều này đặt ra yêu cầu mới về vai trò “Nhà nước kiến tạo” - trong đó Nhà nước không làm thay, nhưng đồng hành, định hướng và hỗ trợ hệ thống. Cụ thể: Cần luật hóa khái niệm “chuyển đổi xanh” và “chuyển đổi số” trong các văn bản pháp lý liên quan đến doanh nghiệp; hoàn thiện hệ thống đo lường và đánh giá doanh nghiệp theo tiêu chí ESG (môi trường - xã hội - quản trị); tạo điều kiện để hình thành các quỹ đầu tư mạo hiểm, quỹ xanh, ngân hàng số chuyên hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo. Đặc biệt, các hiệp hội doanh nghiệp, tổ chức nghề nghiệp cần phát huy vai trò trung gian trong việc kết nối tri thức, công nghệ và hỗ trợ doanh nghiệp thực thi các chiến lược chuyển đổi.

Doanh nghiệp tư nhân cần chủ động tái định vị vai trò

Chuyển đổi không đến từ bên ngoài, mà phải bắt đầu từ nội lực bên trong doanh nghiệp. Đã đến lúc các doanh nghiệp tư nhân Việt Nam cần nhìn lại chiến lược phát triển dài hạn: doanh nghiệp tồn tại để kiếm lợi nhuận, nhưng lợi nhuận phải đi cùng trách nhiệm và thích ứng. Mạnh dạn đầu tư cho tri thức: không chuyển đổi xanh/số bằng “hứng thú ngắn hạn”, mà cần có bộ phận chuyên trách, kế hoạch bài bản. Song song đó, cần xây dựng văn hóa đổi mới sáng tạo, chấp nhận thử - sai - học. Kinh tế tư nhân Việt Nam đang bước vào giai đoạn quyết định. Hoặc họ thích ứng, tái sinh và dẫn đầu hoặc bị bỏ lại. Đó không chỉ là lựa chọn của từng doanh nghiệp mà còn là số phận của cả nền kinh tế nếu thiếu đi sự đồng hành, định hướng và tiếp sức đúng lúc từ Nhà nước.

Chuyển đổi xanh và chuyển đổi số là 2 cánh cửa mở ra tương lai cho kinh tế tư nhân Việt Nam - nhưng cũng là 2 “ngọn núi” cần vượt qua bằng bản lĩnh, tri thức và sự đồng hành của chính sách. Trong dòng chảy phát triển mới, như Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh: “Kinh tế tư nhân không thể đứng ngoài cuộc cách mạng phát triển của dân tộc. Họ phải là lực lượng cùng kiến tạo, cùng cống hiến, cùng phát triển”. Đó là lời hiệu triệu, là định hướng chiến lược và cũng là kỳ vọng lớn lao của đất nước đối với khu vực tư nhân trong hành trình phát triển bền vững và hội nhập sâu rộng.

Nguồn: https://baobinhphuoc.com.vn/news/4/172640/kinh-te-tu-nhan-truoc-thach-thuc-chuyen-doi-xanh-chuyen-doi-so