Những người "giữ lửa" di sản đất Kinh Môn

NDO - Giữa thăng trầm của thời gian, trên vùng đất Kinh Môn (Hải Dương), vẫn có những con người lặng lẽ, tận tâm gắn bó với sự nghiệp gìn giữ di sản văn hóa. Họ âm thầm bảo tồn, phát huy các giá trị truyền thống, nuôi dưỡng tình yêu quê hương, góp phần nối dài mạch nguồn văn hóa dân tộc cho các thế hệ mai sau.

Kinh Môn từ lâu được biết đến là vùng đất "địa linh nhân kiệt", giàu truyền thống lịch sử, văn hóa. Trong đó, cụm di tích An Phụ-Kính Chủ-Nhẫm Dương là một trong bốn di tích quốc gia đặc biệt của tỉnh Hải Dương, được xếp hạng năm 2016. Với giá trị nổi bật về lịch sử, khảo cổ, kiến trúc, tôn giáo và địa chất, khu di tích thu hút hàng vạn lượt du khách, học giả, phật tử đến chiêm bái mỗi năm.

Tại thị xã Kinh Môn, việc phát huy giá trị quần thể di tích quốc gia đặc biệt An Phụ-Kính Chủ-Nhẫm Dương được xác định là nhiệm vụ trọng tâm. Đóng góp vào thành quả ấy là sự lặng thầm, bền bỉ của những cá nhân được mệnh danh là "người giữ lửa" cho di sản địa phương.

Chùa Nhẫm Dương với những nét đặc trưng của Phật giáo.

Ni sư Thích Đàm Mơ - Trụ trì chùa Nhẫm Dương là người có khoảng 40 năm gắn bó với nơi này. Dành cả cuộc đời cho cửa thiền, ni sư vừa là người giữ gìn nếp chùa, vừa là nhân chứng cho những thay đổi của vùng đất linh thiêng, tận tụy truyền dạy những giá trị văn hóa, tâm linh cho thế hệ sau.

Ni sư cho biết, chùa Nhẫm Dương hay còn gọi là Tổ Đình Thánh Quang. Nơi đây đã trở thành trung tâm Phật giáo lớn thời Trần và thời Hậu Lê. Chính tại mảnh đất thiêng này đã xuất hiện nhiều bậc Cao tăng, Quốc sư, Thiền sư nổi tiếng trong sự nghiệp hộ quốc an dân.

Ni sư Thích Đàm Mơ - Trụ trì chùa Nhẫm Dương.

Đặc biệt, khoảng thế kỷ 17, Tào Động Tông do Thiền sư Thủy Nguyệt truyền vào Việt Nam. Đệ nhất tổ - Quốc sư Đạo Nam Thông Giác Thủy Nguyệt đã tu hành và viên tịch tại hang Thánh Hóa. Cho đến nay, ngày hóa của Thánh tổ Thủy Nguyệt là khởi nguyên Lễ hội chùa diễn ra từ mùng 5 đến mùng 7 tháng Ba Âm lịch.

Những năm chiến tranh, chùa là địa chỉ đỏ gắn liền với hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ của dân tộc. Còn hiện nay, chùa được mệnh danh là "bảo tàng khảo cổ học lớn nhất Việt Nam".

Từ những năm đầu thế kỷ 21, công tác khảo cổ học tại chùa phát hiện nhiều hiện vật quý, từ răng hóa thạch, tiền cổ, đồ gốm đến các công cụ sản xuất cổ xưa. Đặc biệt, bộ sưu tập tiền cổ ở chùa Nhẫm Dương có đến 728 đồng với 120 loại của bốn nước: Việt Nam, Trung Quốc, Nhật Bản và Lào. "Giá trị của di tích không dừng lại ở vật thể mà quan trọng hơn là ở tinh thần. Tôi rất mừng khi thấy ngày càng nhiều người đến chùa, không chỉ để chiêm bái mà còn tìm hiểu lịch sử, khảo cổ, văn hóa dân tộc", ni sư Thích Đàm Mơ chia sẻ.

Ông Nguyễn Văn Học - Trưởng Ban Quản lý di tích thị xã Kinh Môn.

Âm thầm và bền bỉ, ni sư cùng các thế hệ tăng ni, Phật tử đã và đang vun đắp, gìn giữ chùa Nhẫm Dương như một "di sản sống" - nơi từng viên gạch, bậc đá đều thấm đẫm dấu tích lịch sử, chứa đựng hồn thiêng sông núi. Nơi đây là chốn thờ tự, cũng là không gian sinh hoạt văn hóa, tâm linh, là điểm hẹn của những giá trị truyền thống được truyền trao qua từng thế hệ.

Một trong những người góp công lớn vào việc bảo tồn và phát huy giá trị di tích tại Kinh Môn là ông Nguyễn Văn Học - Trưởng Ban Quản lý di tích thị xã. Sinh ra và lớn lên tại địa phương, ông hiểu hơn ai hết địa thế, lịch sử của từng ngôi chùa, hang động… Với ông, bảo tồn di tích bên cạnh công tác giữ gìn vật chất còn thể hiện ở sự lan tỏa về giá trị tinh thần, nuôi dưỡng tình yêu quê hương trong nhân dân, đặc biệt là thế hệ trẻ.

Được biết, hiện nay toàn thị xã Kinh Môn có 33 di tích, trong đó 1 cụm di tích quốc gia đặc biệt, 15 di tích cấp quốc gia, 17 di tích cấp tỉnh. Dưới sự chỉ đạo của ông Học, Ban Quản lý thường xuyên rà soát, đánh giá hiện trạng di tích, kịp thời đề xuất các biện pháp trùng tu, phục dựng phù hợp với bản sắc nguyên gốc.

Đặc biệt, ban quản lý đã phối hợp triển khai mô hình số hóa Di tích quốc gia đặc biệt An Phụ-Kính Chủ-Nhẫm Dương, bước đầu ứng dụng công nghệ vào công tác giới thiệu, quảng bá di sản. "Số hóa giúp bảo tồn lâu dài, đồng thời tăng cường khả năng tiếp cận, học tập của cộng đồng, nhất là giới trẻ", ông Học nhấn mạnh.

Song song với đó, ban quản lý còn phối hợp các nhà trường tổ chức gần 50 chương trình giáo dục di sản, thu hút hơn 3.000 học sinh, sinh viên tham gia từ năm 2023 đến nay. Qua những buổi học ngoại khóa, học sinh được tiếp cận với lịch sử địa phương một cách sinh động, trực quan, góp phần hình thành ý thức gìn giữ và trân trọng di sản từ sớm.

Ông Nguyễn Đức Nghĩa - Phó Ban Quản lý di tích thị xã Kinh Môn.

Đồng hành cùng ông Học là ông Nguyễn Đức Nghĩa - Phó Ban Quản lý. Nhiều năm gắn bó với công việc bảo tồn di tích, ông Nghĩa cho biết, công việc tuy âm thầm nhưng mang sứ mệnh đặc biệt: bảo tồn nguyên trạng các giá trị vật thể, phi vật thể, hệ thống hóa tư liệu, hình ảnh và hiện vật để truyền tải cho thế hệ hôm nay và mai sau.

"Làm việc trong môi trường giàu chiều sâu lịch sử, mỗi ngày là một lần đối diện với trách nhiệm giữ gìn hồn cốt dân tộc", ông bộc bạch. Ngoài việc bảo tồn hiện trạng, Ban quản lý cũng tích cực tham mưu hoàn thiện Đồ án quy hoạch bảo tồn cụm di tích, chuẩn bị kế hoạch đầu tư xây dựng các hạng mục kiến trúc tôn giáo, tín ngưỡng đã được phê duyệt nhằm phát huy giá trị tổng thể của khu di tích quốc gia đặc biệt.

Trong thời gian tới, Ban Quản lý đề xuất tăng cường đầu tư hạ tầng kỹ thuật, mở rộng hệ thống giao thông, bãi đỗ xe, cơ sở lưu trú. Đồng thời tổ chức bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, kỹ năng cho đội ngũ cán bộ làm việc trong các khu di tích nhằm đáp ứng yêu cầu ngày càng cao trong phát triển du lịch gắn với di sản.

Với những người như ni sư Thích Đàm Mơ, ông Nguyễn Văn Học, ông Nguyễn Đức Nghĩa, di sản hiện hữu là những công trình cổ kính mang đậm giá trị văn hóa xuyên suốt chiều dài lịch sử, trở thành bản sắc làm nên hồn cốt dân tộc. Chính họ là những người "giữ lửa" âm thầm, đã và đang góp phần để mạch nguồn văn hóa Kinh Môn không ngừng chảy mãi.

Nguồn: https://nhandan.vn/nhung-nguoi-giu-lua-di-san-dat-kinh-mon-post883269.html