Phổ cập AI theo mô hình 'Bình dân học vụ'

Chia sẻ tại Hội thảo khoa học “Sức mạnh không giới hạn và những thách thức khó dự báo của trí tuệ nhân tạo (AI) - Tác động và ứng phó chính sách” được tổ chức vào sáng ngày 15/9, Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, AI phải trở thành hạ tầng trí tuệ của đất nước, giúp Việt Nam không chỉ ứng dụng mà còn làm chủ công nghệ.

Toàn cảnh Hội thảo khoa học “Sức mạnh không giới hạn và những thách thức khó dự báo của trí tuệ nhân tạo (AI) - Tác động và ứng phó chính sách. (Ảnh: Thùy Linh)

Việt Nam sẽ xây dựng trung tâm siêu tính toán AI quốc gia và hệ thống dữ liệu AI mở dùng chung, tiến hành phổ cập AI rộng rãi trong xã hội, theo mô hình "bình dân học vụ AI". Mỗi người dân sẽ có trợ lý số riêng, giúp trí tuệ xã hội tăng gấp đôi dù dân số không tăng.

AI – động lực khẳng định vị thế quốc gia

Hội thảo khoa học “Sức mạnh không giới hạn và những thách thức khó dự báo của trí tuệ nhân tạo (AI) - Tác động và ứng phó chính sách” là sự kiện do Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh phối hợp với Bộ Công An, Bộ Quốc phòng, Hội đồng lý luận Trung ương và Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức tại Trung tâm Hội chợ Triển lãm Quốc gia.

Phát biểu khai mạc, Đại tướng Lương Tam Quang, Bộ trưởng Công an, khẳng định, trong cuộc cách mạng công nghệ lần thứ tư, AI được đánh giá là một trong những công nghệ then chốt, là yếu tố có thể dẫn đến thay đổi trật tự toàn cầu trong tương lai.

Đại tướng Lương Tam Quang phát biểu tại Hội thảo. (Ảnh: Thùy Linh)

Với khả năng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tối ưu hóa sản xuất, cải thiện y tế, đổi mới giáo dục, nâng cao lượng lực quản trị xã hội, AI giúp các quốc gia tiết kiệm chi phí, gia tăng hiệu quả, mở rộng trí thức, là tài nguyên, là nguồn lực, là động lực khẳng định vị thế quốc gia trong kỷ nguyên số.

“Với tầm nhìn chiến lược, tư duy nhạy bén, Đảng ta đã ban hành, quyết liệt lãnh đạo thực hiện Nghị quyết 57, xác định khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là sự lựa chọn sống còn, chìa khóa vàng để đưa đất nước vượt qua bẫy thu nhập trung bình, đẩy lùi nguy cơ tụt hậu về kinh tế và đạt 2 mục tiêu chiến lược 100 năm, đến giữa thế kỷ XXI, nước ta trở thành nước phát triển, có thu nhập cao; xác định phát triển công nghệ chiến lược, trong đó có công nghệ trí tuệ nhân tạo là đột phá quan trọng hàng đâu, là động lực chính đề phát triển nhanh lực lượng sản xuất hiện đại, đổi mới phương thức quản trị quốc gia, phát triển kinh tế - xã hội.

Theo đánh giá, tiềm năng phát triển lĩnh vực AI của Việt Nam rất lớn, dự báo có thể đóng góp khoảng hơn 80 tỷ USD, tương đương 12% vào GDP của Việt Nam năm 2030 nếu được áp dụng rộng rãi”, Đại tướng Lương Tam Quang nhấn mạnh.

Bên cạnh tiềm năng, AI cũng đặt ra những thách thức chưa từng có về khoảng trống pháp lý, rủi ro đạo đức, lạm dụng công nghệ cho tội phạm mạng, chiến tranh thông tin, xâm phạm quyền riêng tư dữ liệu, đặc biệt là nguy cơ tác động đến quốc phòng, an ninh.

Theo GS.TS Nguyễn Xuân Thắng, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương, rủi ro đáng lo ngại nhất của AI là khả năng mất kiểm soát đối với các hệ thống AI tự học và tự thích nghi, đặc biệt khi chúng phát triển theo hướng vượt ngoài tầm hiểu biết và giám sát của con người.

AI đã và đang gây ra những tác động tiêu cực đến thị trường lao động, khi nhiều ngành nghề truyền thống bị thay thế, dẫn đến nguy cơ thất nghiệp gia tăng, đặc biệt đối với lao động phổ thông hoặc không có kỹ năng số. Ngoài ra, nếu dữ liệu huấn luyện bị thiên lệch, AI sẽ tái tạo và khuếch đại các định kiến xã hội, dẫn đến các quyết định sai lệch, thiếu công bằng.

GS.TS Nguyễn Xuân Thắng phát biểu tại sự kiện. (Ảnh: Thùy Linh)

“Việc AI thu thập, phân tích và sử dụng dữ liệu cá nhân cũng đặt ra nguy cơ xâm phạm quyền riêng tư, khi thông tin cá nhân có thể bị khai thác, theo dõi hoặc sử dụng sai mục đích. AI còn có thể bị lợi dụng vào các hoạt động nguy hiểm như lừa đảo trên mạng, phát tán tin giả, giả mạo giọng nói và hình ảnh (deepfake), gây hoang mang dư luận và ảnh hưởng đến an ninh, trật tự xã hội.

Trong khi đó, trên phạm vi toàn cầu, ngay cả ở các nước phát triển nhất, hệ thống pháp lý và các quy định đạo đức hiện nay chưa theo kịp tốc độ bùng nổ của AI, khiến việc xác định trách nhiệm và kiểm soát trở nên rất khó khăn”, GS.TS Nguyễn Xuân Thắng nhấn mạnh.

Dẫn lại bản dự thảo sửa đổi Chiến lược quốc gia về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng trí tuệ nhân tạo đến năm 2030, GS.TS Nguyễn Xuân Thắng cho biết, chiến lược mới đã mở rộng tầm nhìn đến năm 2045, đặt mục tiêu đưa Việt Nam trở thành quốc gia giàu mạnh về dữ liệu, có năng lực triển khai giải pháp AI trong nhóm 10 nước dẫn đầu thế giới, đồng thời phát triển mô hình ngôn ngữ lớn tiếng Việt, hạ tầng dữ liệu và tính toán hiệu năng cao.

Nhìn nhận về thực tế, GS.TS Nguyễn Xuân Thắng chỉ ra những tồn tại nội tại như: Thiếu hụt nhân lực chất lượng cao, hạ tầng kỹ thuật hạn chế, đầu tư R&D còn manh mún, hệ sinh thái AI còn phân mảnh và thiếu nền tảng pháp lý. "Đặc biệt, Việt Nam hiện chưa có luật chuyên ngành về AI, điều này khiến việc kiểm soát rủi ro, bảo vệ dữ liệu và đảm bảo quyền riêng tư còn chưa đồng bộ, thiếu hiệu lực", Giáo sư nói.

Sẽ ban hành Bộ quy tắc đạo đức AI quốc gia

AI mở ra cơ hội lớn, nhưng cũng đặt ra nhiều vấn đề về đạo đức, việc làm và niềm tin xã hội. Vì vậy, theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, chúng ta phải phát triển AI vừa nhanh, vừa an toàn, vừa nhân văn. AI vì con người, không thay thế con người mà phục vụ con người, AI là trợ lý của con người.

Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng phát biểu tại Hội thảo. (Ảnh: Thùy Linh)

AI là công cụ mạnh mẽ, nhưng con người mới là chủ thể ra quyết định. “Hãy để AI hỗ trợ, chứ không thay thế tư duy, giá trị và trách nhiệm của con người”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh.

Cũng theo Bộ trưởng, Việt Nam sẽ ban hành Bộ quy tắc đạo đức AI quốc gia, hài hoà với chuẩn mực quốc tế, nhưng được thiết kế phù hợp với thực tiễn Việt Nam. Đồng thời xây dựng Luật AI, chiến lược AI theo 6 quan điểm cốt lõi gồm:

Thứ nhất, quản lý theo mức độ rủi ro.

Thứ hai, minh bạch và trách nhiệm giải trình.

Thứ ba, đặt con người vào vị trí trung tâm.

Thứ tư, khuyến khích phát triển AI trong nước, tự chủ về AI.

Thứ năm, lấy AI làm động lực tăng trưởng nhanh và bền vững.

Thứ sáu, bảo vệ chủ quyền số. Trong đó, dữ liệu, hạ tầng và công nghệ AI là ba trụ cột chiến lược của chủ quyền số.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cũng nhấn mạnh sự cân bằng giữa các "big tech" toàn cầu và lợi thế của các doanh nghiệp, tổ chức am hiểu ngữ cảnh, ngôn ngữ, văn hóa địa phương, dữ liệu chuyên ngành để phát triển các ứng dụng AI chuyên dụng trong nước.

"Con đường phát triển AI của Việt Nam là chữ 'và': toàn cầu và địa phương, hợp tác và tự chủ, big tech và startup, công nghệ mở và kiểm soát, dữ liệu mở và dữ liệu bảo vệ, AI nền tảng và AI tùy biến chuyên ngành. Đây chính là chìa khóa để phát triển AI nhanh, bền vững, và nhân văn", Bộ trưởng KH&CN chia sẻ.

Tuyên ngôn về AI Việt Nam là: Nhân văn - An Toàn - Tự chủ - Hợp tác - Bao trùm - Bền vững.

Cuối cùng, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định, AI là công cụ mạnh mẽ giúp giải phóng sức lao động con người cho những công việc sáng tạo có giá trị cao hơn, nhưng con người vẫn là chủ thể ra quyết định cuối cùng. AI là trợ lý, không thay thế tư duy, giá trị và trách nhiệm của con người.

Minh Hoàn

Nguồn: https://vtcnews.vn/pho-cap-ai-theo-mo-hinh-binh-dan-hoc-vu-ar964268.html