Tăng cường chăm sóc sức khỏe tâm thần trong tình huống khẩn cấp

Lạng Sơn là một tỉnh miền núi thường xuyên đối mặt với những tình huống khẩn cấp từ thiên nhiên như mưa lũ, sạt lở đất, rét đậm rét hại… và dịch bệnh truyền nhiễm. Những tình huống này không chỉ gây thiệt hại vật chất mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tâm thần của người dân, đặc biệt là trẻ em, người cao tuổi, phụ nữ và người dân tộc thiểu số.

Khám, tư vấn sức khỏe tâm thần tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lạng Sơn

Tại Việt Nam, mỗi năm có tới hàng trăm nghìn ngườibị ảnh hưởng bởi những tình huống khẩn cấp như thiên tai, xung đột, dịch bệnh, tai nạn nghiên trọng… làm gián đoạn gia đình, sinh kế và các dịch vụ thiết yếu. Tình huống khẩn cấp này có thể làm trầm trọng thêm tình trạng sức khỏe tâm thần và các vấn đề xã hội như nghèo đói và phân biệt đối xử. Chúng cũng có thể góp phần gây ra các vấn đề mới như gia đình ly tán và măc các tệ nạn xã hội.

Hầu hết những người bị ảnh hưởng bởi tình huống khẩn cấp đều trải qua căng thẳng tâm lý, xuất hiện cảm giác lo lắng, buồn bã, tuyệt vọng, các vấn đề về giấc ngủ, mệt mỏi, cáu kỉnh… Sự căng thẳng tâm lý này thường dần được cải thiện theo thời gian, chỉ có một số ít sau đó phát triển các tình trạng sức khỏe tâm thần. Trong đó: khoảng 22% có thể mắc trầm cảm, lo âu, rối loạn căng thẳng sau chấn thương, rối loạn lưỡng cực hoặc tâm thần phân liệt; Khoảng 13% mắc các dạng trầm cảm, lo âu và rối loạn căng thẳng sau chấn thương nhẹ; Khoảng 9% mắc các rối loạn tâm thần ở mức độ trung bình hoặc nặng.

 Khi xảy ra tình huống khẩn cấp như lũ lụt, sạt lở, dịch bệnh hay tai nạn nghiêm trọng, chúng ta thường quan tâm đến cứu trợ lương thực, nước sạch, thuốc men. Nhưng có một điều rất quan trọng thường bị bỏ quên đó là vấn đề về sức khỏe tâm thần. Sau thiên tai hoặc biến cố lớn, nhiều người cảm thấy hoảng loạn, lo âu, mất ngủ, buồn bã hoặc tê liệt cảm xúc. Trẻ em có thể sợ hãi, khóc đêm, học kém hoặc bám chặt người thân. Người lớn tuổi hoặc phụ nữ có thể bị trầm cảm, rối loạn giấc ngủ hoặc cảm thấy bị bỏ rơi… Những cảm xúc này là hoàn toàn bình thường trong hoàn cảnh bất thường, nhưng nếu không được lắng nghe, chia sẻ hoặc hỗ trợ kịp thời, chúng có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và cuộc sống sau này.

Thực tế cho thấy, trong các tình huống khẩn cấp, nhu cầu hỗ trợ tâm lý – xã hội trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn thường chưa được chú trọng đúng mức do các cơ sở y tế, đặc biệt là tuyến huyện và xã còn hạn chế về nguồn lực chuyên môn trong lĩnh vực sức khỏe tâm thần, thiếu hụt cán bộ tâm lý và cơ sở vật chất phù hợp khiến việc hỗ trợ người dân có hoàn cảnh khó khăn còn gặp trở ngại. Định kiến xã hội về sức khỏe tâm thần khiến người dân ngần ngại tìm kiếm hỗ trợ.

Việc tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần trong thảm họa và tình huống khẩn cấp, đảm bảo sức khỏe tâm thần cho người dân không chỉ là vấn đề y tế, mà còn là một phần không thể thiếu trong phát triển kinh tế - xã hội bền vững, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu và nguy cơ thảm họa ngày càng gia tăng.

Hưởng ứng ngày Sức khỏe tâm thần thế giới 10/10/2025 với chủ đề “Tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần trong thảm họa và tình huống khẩn cấp”, để tăng cường khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần của người dân cần sự vào cuộc đồng bộ của ngành y tế, chính quyền địa phương và cả cộng đồng, cùng tham gia hành động tuyên truyền, nâng cao nhận thức giảm kỳ thị về rối loạn tâm thần. Thường xuyên tổ chức các buổi sinh hoạt cộng đồng, nói chuyện chuyên đề, đặc biệt tại trường học và trung tâm cộng đồng.

Bên cạnh đó trú trọng nâng cao năng lực của hệ thống y tế cơ sở, đảo tạo cán bộ y tế chuyên khoa. Thành lập các đội phản ứng nhanh về y tế và thiết lập đường dây nóng tư vấn tâm lý trong những tình huống khẩn cấp. Tăng cường sự phối hợp liên ngành, kết nối các nguồn lực và huy động cộng đồng tham gia phát hiện sớm, hỗ trợ những người bị ảnh hưởng tâm lý trong thảm họa và tình huống khẩn cấp, với mục tiêu không bỏ lại một ai ở lại phía sau.

Hoàng Thị Yến – Trung tâm KSBT

Nguồn: https://soyt.langson.gov.vn/thong-tin-chuyen-nganh/kham-chua-benh/tang-cuong-cham-soc-suc-khoe-tam-than-trong-tinh-huong-khan-cap.html