TỪ "CHÀNG TRAI ĐỎ" ĐẾN "SÓNG BIỂN"
Nhà báo Dương Phước Thu, nguyên Phó chủ tịch thường trực Hội Nhà báo TP.Huế, cho biết bài báo đầu tiên của Hải Triều - Nguyễn Khoa Văn là tác phẩm Cuộc chiến tranh thế giới sau này đăng 4 kỳ trên Báo Tiếng Dân của cụ Huỳnh Thúc Kháng (các số 66, 67, 69, 70; kỳ thứ nhất ra ngày 31.3.1928) dưới bút danh Nam Xích Tử (chàng trai đỏ). Đến tháng 7.1932, ông mở hiệu sách Hương Giang ở Huế và bắt đầu viết cho Báo Đông Phương với bút danh Hải Triều (sóng biển). Viết báo từ khi tuổi đời chưa tròn đôi mươi cho đến lúc từ trần vào ngày 6.8.1954, nhà báo Hải Triều có 27 năm cầm bút chiến đấu cho lý tưởng cách mạng từ viết lý luận, phê bình văn chương, báo chí cho đến tuyên truyền, công tác trí thức vận…
Phần mộ nhà báo Hải Triều nằm cạnh phần mộ mẹ - Đạm Phương nữ sử (bên phải) trong nghĩa trang Phan Bội Châu - TP.Huế
ẢNH: HOÀNG SƠN
Theo ông Thu, những bài báo nổi tiếng nhất làm cho nhiều người chú ý đến Hải Triều là các bài tranh luận với Phan Khôi về "Duy tâm hay duy vật" và các bài tranh luận với Thiếu Sơn, Hoài Thanh… về "Nghệ thuật vị nhân sinh hay nghệ thuật vị nghệ thuật". Trong thời kỳ Mặt trận dân chủ, dưới sự lãnh đạo của Xứ ủy Trung kỳ, Hải Triều hoạt động công khai cho Đảng và có những thành tích về văn hóa, lý luận. Hải Triều đã tham gia tích cực các cuộc vận động Đại hội Đông Dương, đón tiếp Godart, tổ chức hội nghị báo chí Trung kỳ… Năm 1937, Hải Triều làm chủ bút Nhành Lúa và tiếp tục làm cộng tác viên của các tờ Tiếng Dân, Ánh Sáng, Dân, Đời Mới, Kiến Văn… là các tờ báo cộng sản và cảm tình cộng sản hồi bấy giờ.
Khi viết về các bài báo của Hải Triều, nguyên Tổng biên tập Tạp chí Cộng sản Hồng Chương, một người dành nhiều tâm huyết nghiên cứu về Hải Triều - Nam Xích Tử - Nguyễn Khoa Văn, nhận xét: "Hải Triều đã giương cao ngọn cờ chủ nghĩa Mác - Lênin tấn công vào tư tưởng của giai cấp phong kiến, giai cấp tư sản. Hải Triều đã tận dụng báo chí hợp pháp dưới chế độ thực dân phong kiến để tuyên truyền cho những quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về triết học và văn học nghệ thuật".
Ông Dương Phước Thu nhận định Hải Triều là một trong những người đầu tiên tuyên truyền chủ nghĩa Mác, tuyên truyền quan điểm của Đảng ta trên báo chí hợp pháp ở nước ta dưới thời thuộc Pháp. Ông cũng là một trong những đảng viên thế hệ đầu tiên của Đảng bộ Thừa Thiên-Huế và Thành ủy Sài Gòn - Chợ Lớn (năm 1930), là nhà văn, nhà báo, nhà lý luận tiên phong trong nền báo chí cách mạng VN.
"ĐỜI TÔI KHÔNG THẮC MẮC VỚI ĐỜI"
Nhiều tài liệu ghi chép, trước ngày ký kết Hiệp định Genève (21.7.1954) một thời gian ngắn, Hải Triều có chuyến công tác lên Việt Bắc. Khi trở về đơn vị (lúc này đóng ở Thanh Hóa) thì ốm nặng. Sau một thời gian điều trị, ông qua đời lúc 13 giờ ngày 6.8.1954. Trong cuốn kỷ yếu hội thảo Kỷ niệm 85 năm tuần báo Nhành Lúa và Kinh Tế Tân Văn cơ quan của Tỉnh ủy và Xứ ủy Trung kỳ ra số đầu tiên tại Huế (1937 - 2022), tác giả Hoàng Phước cho biết trước lúc về với "thế giới người hiền", Hải Triều đã gượng viết những dòng tỏ lòng tin tưởng vững chắc vào thắng lợi của sự nghiệp cách mạng.
Nhà báo Hải Triều hưởng thọ 46 tuổi với sự nghiệp 27 năm cầm bút
ẢNH: HOÀNG SƠN
Ông viết: "Anh Tố Hữu thân mến! Tôi về đến Khu 4 thì đau nặng và hôm nay viết chúc thư cho anh đây. Công tác tuyên truyền trong thời gian này quan trọng quá. Tôi chúc anh thắng lợi. Anh nói với anh Trường Chinh tôi chúc mạnh giỏi và chúc T.Ư Đảng ta thắng lợi trong công tác cách mạng… Hồ Chủ tịch muôn năm. Trước khi chết nhớ Bác quá…". Còn theo nhà báo Dương Phước Thu, với các văn nghệ sĩ, ông viết: "Các đồng chí văn nghệ. Đời tôi chiến đấu cho nghệ thuật và văn chương cách mạng. Các đồng chí cố gắng lên. Chúc tất cả mạnh giỏi và hôn tất cả". Và cho riêng mình, nhà báo Hải Triều viết: "Đời tôi không thắc mắc với đời/Đấu tranh kịch liệt chống đế quốc đi…"
Những ngày tháng "còn một hơi thở nhẹ", nhà báo Hải Triều vẫn viết chúc thư trăn trở, đau đáu với sự nghiệp cách mạng. Trong Hải Triều toàn tập (NXB Chính trị quốc gia - năm 2014), tác giả Phạm Hồng Toàn đánh giá: "Hải Triều đã sống, đã viết và nói về triết học, lý luận mác-xít, về tình hình cách mạng thế giới và Liên Xô cho đến những ngày cuối đời… Thiết nghĩ những điều Hải Triều viết về công tác lý luận của Đảng ta vẫn còn tính thời sự nóng hổi. Công tác lý luận là công việc ông theo đuổi và tâm huyết suốt đời".
Sau khi qua đời, nhà báo Hải Triều được an táng tại nghĩa trang Phan Bội Châu (TP.Huế). Lăng mộ ông nằm cạnh mộ mẹ là bà Công Tôn Nữ Đồng Canh, hiệu Đạm Phương nữ sử - một người có gốc gác hoàng tộc nhà Nguyễn. Bà Đạm Phương được biết đến là tác giả của nhiều cuốn sách và bài báo bênh vực cho quyền lợi phụ nữ và nhi đồng lúc bấy giờ. Điểm độc đáo của nghĩa trang này là do cụ Phan Bội Châu lập nên vào năm 1934 với tấm bia quy ước: chỉ những người là đồng chí, đồng sự với cụ hoặc vì chủ nghĩa cách mạng mà hy sinh mới được phép yên nghỉ tại khu đất này. (còn tiếp)
Nguồn: https://thanhnien.vn/theo-dau-nha-bao-hai-trieu-yeu-nuoc-den-hoi-tho-cuoi-cung-185250319230453428.htm
Bình luận (0)