Tổng thống Donald Trump tại Nhà Trắng hôm 31-7, ngày Mỹ công bố mức thuế quan mới với hàng chục đối tác thương mại, bao gồm khối ASEAN - Ảnh: REUTERS
Các nước ASEAN được phép phần nào "thở phào" trước những quyết định thuế quan của ông Trump, nhưng vẫn phải cảnh giác trước những diễn biến bất định của thương mại quốc tế trong tương lai.
ASEAN lạc quan
Về cơ bản, sắc lệnh hành pháp của ông Trump chia các nước thành bốn nhóm để đánh thuế: nhóm các nước nhập siêu từ Mỹ chịu thuế 10%; nhóm các nước xuất siêu sang Mỹ với thâm hụt thương mại nhỏ chịu 15%; nhóm các nước xuất siêu sang Mỹ với thâm hụt thương mại lớn chịu khoảng 20% và nhóm ngoại lệ.
Trong ASEAN, Singapore là trường hợp duy nhất nhập siêu từ Mỹ nên chịu thuế 10%. Sáu nước duy trì thặng dư thương mại lớn là Indonesia, Thái Lan, Việt Nam, Malaysia, Philippines và Campuchia chịu thuế 19 - 20%.
Brunei dù về cơ bản cũng duy trì cán cân thương mại cân bằng nhưng lại chịu thuế 25%. Tuy nhiên điều này không mang lại tác động lớn vì quy mô thương mại của nước này với Mỹ quá nhỏ. Hai trường hợp chịu thuế cao nhất trong khối là Lào và Myanmar cùng chịu lên đến 40%.
Như vậy nhìn chung, các nền kinh tế xuất siêu sang Mỹ của ASEAN đều chịu chung một mức thuế. Điều này đã đánh tan lo ngại lớn nhất của các thành viên khối về việc chịu thuế cao hơn và suy yếu khả năng cạnh tranh với các nước lân cận.
Ông Brian McFeeters, giám đốc điều hành (CEO) kiêm chủ tịch Hội đồng Kinh doanh Mỹ - ASEAN, cho biết vì thuế đối ứng cho các nước Đông Nam Á "giống hoặc gần giống nhau" nên sẽ không có "sự chuyển dịch lớn" trong hoạt động sản xuất.
Cựu tổng lãnh sự Mỹ tại Hong Kong và Macau Kurt Tong cũng đánh giá: "Khoảng chênh lệch thuế quan giữa các nước nhỏ đến mức tôi không nghĩ sẽ có sự chuyển hướng năng lực sản xuất trong nội bộ ASEAN do thuế quan của Mỹ".
Điều này khiến chính phủ các nước không khỏi mừng rỡ. Quyền thủ tướng Thái Lan Phumtham Wechayachai phát biểu chiều 1-8: "Mức thuế 19% đối với sản phẩm Thái Lan bằng với nhiều quốc gia trong khu vực. Đây là tin tốt. Chính phủ Thái Lan đang chuẩn bị cho bước quan trọng là ban hành Tuyên bố chung Thái Lan - Mỹ, đã được đại diện hai bên soạn thảo".
Bộ Đầu tư, Thương mại và Công nghiệp Malaysia cũng khẳng định việc giảm thuế xuống còn 19% là kết quả của những nỗ lực đàm phán liên tục giữa hai chính phủ. Họ nhấn mạnh rằng Malaysia đã "kiên quyết bảo vệ" nhiều hạng mục thuộc "lằn ranh đỏ", qua đó đạt được mức thuế mới mà không phải hy sinh quyền chủ quyền của quốc gia trong các chính sách then chốt. Bộ trưởng bộ này, ông Zafrul Aziz, khẳng định: "Đây là minh chứng cho uy tín của Malaysia trong vai trò một đối tác thương mại và đầu tư đáng tin cậy".
Diễn biến thị trường nhiều nước ASEAN cũng phần nào phản ánh tâm lý lạc quan này. Trái với sắc đỏ ngập tràn các thị trường lớn, chỉ số chứng khoán ngày 1-8 của Indonesia, Malaysia và Philippines đều tăng nhẹ 0,7 - 1,3%.
Cuộc chơi chưa ngã ngũ
Một container hàng được dỡ khỏi xe tải tại Cảng Tanjung Priok ở Bắc Jakarta, Indonesia, ngày 8-7-2025 - Ảnh: REUTERS
Sắc lệnh hành pháp của ông Trump nêu rõ các mức thuế mới sẽ chính thức có hiệu lực từ 0h ngày 7-8 (giờ Washington). Tổng thống Mỹ cũng công khai để ngỏ khả năng cho các quốc gia đàm phán thêm.
Chia sẻ với Đài NBC News tối 31-7, Tổng thống Trump khẳng định "đã quá muộn" để các quốc gia khác tránh được mức thuế sẽ chính thức có hiệu lực trong tuần tới. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh bản thân vẫn sẵn sàng lắng nghe những đề nghị hấp dẫn: "Điều đó không có nghĩa là bốn tuần nữa sẽ không có ai đến và nói rằng chúng ta có thể đạt được một loại thỏa thuận nào đó".
Thực tế cho thấy hầu hết các "thỏa thuận" ông Trump tuyên bố đạt được đều chỉ là thỏa thuận khung và chưa có văn kiện pháp lý chính thức nào được ký kết. Tại Đông Nam Á mới chỉ có Indonesia đã công bố tuyên bố chung bao gồm chi tiết về nội dung thỏa thuận với Mỹ. Quá trình đàm phán về các chi tiết kỹ thuật trong thỏa thuận đối ứng vẫn sẽ tiếp diễn trong những ngày tới và tình hình có thể thay đổi liên tục.
Ông McFeeters nhận định: "Các quốc gia ASEAN đã tham gia vào các cuộc đàm phán mang tính xây dựng với chính quyền Mỹ và có thể sẽ có dư địa cho việc điều chỉnh thuế quan hoặc các thay đổi khác trong những tháng tới".
Trong quá trình ấy, một yếu tố quan trọng cần chú ý là thuế riêng cho các ngành hàng chiến lược. Ví dụ như hồi tháng 4, Nhà Trắng đã loại trừ smartphone, máy tính và nhiều linh kiện điện tử khác khỏi danh sách áp thuế đối ứng. Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick khi ấy đã cảnh báo rằng đây chỉ là biện pháp tạm thời, và các sản phẩm này sẽ bị áp thuế riêng trong "khoảng một hoặc hai tháng" tới.
Điều này có nghĩa các công ty công nghệ như Apple và Samsung cùng những nước đặt nhà máy của họ dù "né" được thuế đối ứng thì vẫn phải đối mặt với nguy cơ thuế ngành hàng trong tương lai gần.
Minh chứng rõ ràng nhất là trường hợp của Đài Loan, nhà cung cấp bán dẫn chủ lực cho Mỹ. Lãnh đạo hòn đảo này, ông Lại Thanh Đức, đã công khai khẳng định mức thuế 20% hiện tại chỉ là "tạm thời" do "Mỹ và Đài Loan vẫn chưa hoàn thành cuộc họp kết thúc cuối cùng". Ông tin rằng nếu đạt được thỏa thuận sau này, mức thuế dự kiến sẽ được giảm xuống. Hãng tin Reuters dẫn lời một quan chức Mỹ đã xác nhận thông tin này.
Vấn đề phức tạp nhất có lẽ là quy định về hàng hóa chuyển tải (transshipment). Sắc lệnh mới quy định hàng hóa được xác định là chuyển tải để trốn thuế Mỹ sẽ phải chịu mức thuế 40%, nhưng lại không đưa ra định nghĩa rõ ràng về khái niệm này.
Theo sắc lệnh, Mỹ sẽ công bố danh sách các quốc gia bị coi là được sử dụng để lách thuế mỗi 6 tháng một lần. Tuy nhiên, việc xác định thế nào là "chuyển tải để trốn thuế" vẫn còn mơ hồ, tạo ra một vùng xám pháp lý đáng kể. Các nước có thể vẫn phải tích cực vận động với Washington để không bị đưa vào danh sách này.
Với những yếu tố bất định trên, các nước ASEAN cần tiếp tục nỗ lực đàm phán với Washington để bảo vệ lợi ích kinh tế của mình trong bối cảnh chính sách thương mại Mỹ đang thay đổi liên tục.
Mỹ vẫn xem trọng ASEAN
Trong suốt 122 ngày đàm phán, ngoài các đồng minh chiến lược là Anh, Liên minh châu Âu (EU), Nhật Bản và Hàn Quốc, các thỏa thuận thương mại được Washington công bố đều là với các nước ASEAN.
Chia sẻ với Tuổi Trẻ về vấn đề này, chuyên gia chính trị quốc tế Collins Chong Yew Keat (ĐH Malaya, Malaysia) đánh giá đây là nước đi chiến lược của Mỹ trong việc duy trì sức ảnh hưởng của mình tại khu vực, cũng như đảm bảo ASEAN "không rơi xa hơn vào quỹ đạo của Trung Quốc" và trở thành thị trường giúp Bắc Kinh tránh né tác động từ thuế quan.
Ông Chong nhận định ông Trump muốn sử dụng công cụ thuế quan kết hợp với các cam kết an ninh để thúc đẩy các nước trong khu vực "bảo đảm chuỗi cung ứng và nguồn khoáng sản quan trọng phục vụ lợi ích của Washington".
Bên cạnh đó, Washington cũng muốn gửi đi "thông điệp mạnh mẽ" tới khu vực rằng bất chấp vấn đề Ukraine và Trung Đông, vai trò và sự hiện diện của Mỹ tại đây vẫn không bị ảnh hưởng. Việc giảm thuế được xem như một phần trong chiến lược "cây gậy và củ cà rốt" tổng thể, vừa đảm bảo nguồn thu từ thuế quan cho Mỹ vừa mở ra cơ hội cho các công ty và nhà đầu tư Mỹ thâm nhập thị trường khu vực.
Nguồn: https://tuoitre.vn/thue-quan-moi-cua-my-thang-loi-tam-thoi-cho-asean-20250802074634277.htm
Bình luận (0)