Trong dòng chảy lễ hội đầu năm (Bài 2): Gạn đục, khơi trong

Dịp đầu năm, không nơi đâu trên dải đất hình chữ S này vắng bóng lễ hội. Và có lẽ, qua biết bao thăng trầm, biến ảo đi chăng nữa, lễ hội vẫn sẽ bền bỉ sức sống, tiếp tục gợi lên bao niềm thương, nỗi nhớ trong lòng các thế hệ người dân. Bởi lẽ, đó là mạch làng, là sử nước, là tiềm thức, hoài niệm và cả tương lai... Điều quan trọng là cách chúng ta bảo tồn và phát huy giá trị lễ hội như thế nào để hài hòa với nhịp sống hiện đại hôm nay mà không làm mất đi bản sắc, yếu tố văn hóa truyền thống đáng tự hào.

Lễ hội Kỳ phúc xã Hoằng Tiến (Hoằng Hóa) vẫn lưu giữ được nhiều nghi lễ truyền thống đặc sắc.

Khi những ngày tháng 3 vừa gõ cửa, đông đảo người dân xã Hoằng Tiến và các vùng lân cận lại nô nức tham gia lễ hội kỳ phúc - lễ hội truyền thống lớn nhất trong năm của xã được tổ chức tại Di tích lịch sử văn hóa - kiến trúc nghệ thuật đền thờ Tô Hiến Thành. Lễ hội kỳ phúc xã Hoằng Tiến năm 2025 diễn ra trong 3 ngày, từ mùng 4 - 6/3 (tức là từ ngày 5 - 7/2 âm lịch) với nhiều nghi thức tâm linh, tái hiện rõ nét văn hóa truyền thống của cư dân vùng ven biển như: Lễ mộc dục, rước kiệu, tế lễ... Phần hội diễn ra sôi nổi với các hoạt động văn hóa, văn nghệ, trò chơi dân gian, thể thao quần chúng đặc sắc như: Thi gói bánh chưng, bịt mắt đập bóng, đánh đu, giao lưu văn nghệ... Dẫu đời sống có nhiều biến đổi nhưng lễ hội vẫn được tổ chức theo các nghi thức, nghi lễ truyền thống, trên tinh thần gìn giữ những nét bản sắc từ xa xưa.

Ông Lê Duy Trọng, Phó Chủ tịch UBND xã Hoằng Tiến nhấn mạnh: “Lễ hội Kỳ phúc xã Hoằng Tiến là nét đẹp văn hóa tín ngưỡng được các thế hệ cháu con nơi đây trao truyền, tiếp nối nhằm tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến các bậc tiền nhân đã có công xây dựng và bảo vệ quê hương, đất nước; đồng thời tạo nên niềm phấn khởi trong dịp đầu xuân năm mới, thắt chặt tình đoàn kết trong Nhân dân, tiếp tục hun đúc, lưu giữ nét đẹp lễ hội quê nhà. Càng trân trọng những giá trị văn hóa, xã Hoằng Tiến càng nhận thức rõ vai trò, trách nhiệm trong công tác quản lý, tổ chức các hoạt động diễn ra tại di tích nói chung cũng như công tác tổ chức lễ hội hằng năm nói riêng. Cùng với đó tiếp tục đẩy mạnh công tác thông tin, quảng bá góp phần đưa di tích vào khai thác du lịch tâm linh trong thời gian tới”.

Không có quy mô như lễ hội khai ấn đền Trần (Nam Định) nhưng lễ hội khai ấn đền thờ Trần Hưng Đạo, thôn Thổ Khối, xã Yên Dương (Hà Trung) mang nhiều nét đặc sắc, ý nghĩa. Diễn ra trong các ngày 14, 15 tháng Giêng hàng năm, lễ hội khai ấn đền thờ Trần Hưng Đạo, xã Yên Dương được tổ chức nhằm bày tỏ tấm lòng tri ân sâu sắc đến công đức của Hưng Đạo Đại vương Trần Quốc Tuấn và các bậc tiền nhân, gửi gắm mong cầu, ước vọng về một năm mưa thuận gió hòa, quốc thái dân an, mùa màng tươi tốt, mọi sự hanh thông, phát triển... Nghi lễ khai ấn được thực hiện vào thời khắc linh thiêng đêm 14, rạng sáng 15 tháng Giêng. Sau khi làm lễ rước ấn, đại diện chính quyền sở tại sẽ làm lễ đóng ấn vào giấy bản (sau này là ấn vải). Đây là nghi thức độc đáo, quan trọng nhất của lễ hội đền thờ Trần Hưng Đạo, thu hút đông đảo du khách thập phương.

Ông Lại Thế Thiện, Phó Chủ tịch UBND xã Yên Dương, cho biết: “Hằng năm, tại đền thờ Trần Hưng Đạo diễn ra 2 kỳ lễ hội, lễ giỗ thần vào ngày 20/8 (âm lịch) và lễ hội đầu xuân vào ngày 14 - 15 tháng Giêng với nghi lễ khai ấn. Cùng với các cấp, các ngành, chính quyền và Nhân dân xã Yên Dương đã cùng chung tay góp sức để bảo tồn và phát huy nét đẹp văn hóa - tâm linh, triển khai kế hoạch tổ chức lễ hội, thực hiện nếp sống văn minh; công tác an ninh trật tự, an toàn giao thông, phòng chống cháy nổ, vệ sinh môi trường và hoạt động kinh doanh hàng hóa, dịch vụ tại khu vực tổ chức lễ hội, đáp ứng tốt nhu cầu của Nhân dân”.

Không chỉ riêng Lễ hội kỳ phúc xã Hoằng Tiến (Hoằng Hóa) hay Lễ khai ấn đền thờ Trần Hưng Đạo, xã Yên Dương (Hà Trung), công tác quản lý và tổ chức lễ hội trên địa bàn tỉnh thời gian qua đã có những chuyển biến tích cực. Phần lớn chính quyền địa phương các cấp đã kịp thời triển khai các văn bản hướng dẫn của Nhà nước, của tỉnh Thanh Hóa và Sở VHTT&DL về công tác quản lý và tổ chức lễ hội, bắt đầu từ việc xây dựng kế hoạch, thành lập ban tổ chức, phân công nhiệm vụ, triển khai nhiệm vụ, báo cáo cấp có thẩm quyền về kịch bản, nội dung lễ hội; làm tốt công tác kiểm tra, nắm bắt tình hình để kịp thời chấn chỉnh những nội dung, hoạt động không phù hợp với tín ngưỡng lễ hội.

Các địa phương có những lễ hội mang sức ảnh hưởng lớn, thu hút đông đảo du khách thập phương tham gia đông đều có sự chủ động trong đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng, nhất là bãi đỗ xe, đường giao thông, khu vực nhà vệ sinh; bố trí khu dịch vụ đảm bảo thuận tiện, không gây cản trở, ùn tắc giao thông; tổ chức phân luồng, phân tuyến giao thông, bố trí bãi trông giữ phương tiện giao thông, có phương án phòng, chống cháy nổ, đảm bảo an ninh, an toàn cho Nhân dân và du khách khi tham gia lễ hội; yêu cầu người cung ứng dịch vụ, hàng hóa tại khu vực lễ hội niêm yết công khai giá và bán đúng giá niêm yết, không có chèo kéo và ép giá, không có gian lận thương mại, không bán các đồ chơi có tính bạo lực. Các cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống có phương án xử lý để đảm bảo các vấn đề về vệ sinh an toàn thực phẩm và các quy định của cơ quan chức năng; bố trí cơ sở vật chất, nguồn nhân lực thu gom rác thải hợp lý, thực hiện các quy định pháp luật về bảo vệ môi trường trong hoạt động du lịch, tổ chức lễ hội; tu sửa, chỉnh trang cảnh quan môi trường sạch đẹp..., đảm bảo phục vụ tốt nhất nhu cầu tham dự lễ hội của Nhân dân và du khách.

Việc quản lý thu, sử dụng nguồn thu tại lễ hội, hoạt động tín ngưỡng đầu xuân đảm bảo theo quy định tại Thông tư số 04/2023/TT-BTC ngày 19/1/2023 của Bộ Tài chính; thành lập tổ kiểm đếm nguồn thu, mở sổ sách ghi chép, mở tài khoản tại Kho bạc Nhà nước (hoặc) ngân hàng thương mại; thu, sử dụng nguồn thu đúng mục đích, công khai, minh bạch.

Công tác bảo tồn, phục dựng lễ hội truyền thống được quan tâm, chú trọng. Trong các năm 2023, 2024, tỉnh Thanh Hóa nhiều lễ hội được công nhận DSVHPVT quốc gia: Lễ hội Chá Mùn (xã Yên Thắng, Lang Chánh); Lễ hội đền Đồng Cổ (xã Yên Thọ, Yên Định); Lễ hội Mường Khô (xã Điền Trung, Bá Thước); Lễ hội Đình Thi (thị trấn Yên Cát, Như Xuân); Lễ hội Đền thờ Quang Trung (Lạch Bạng và Cù Lao Biện, phường Hải Thanh và xã đảo Nghi Sơn, thị xã Nghi Sơn)...

Đông đảo người dân tham gia Lễ hội đền Nưa - Am Tiên (Triệu Sơn).

Ngay từ đầu năm Ất Tỵ 2025, Sở VHTT&DL đã tiến hành kiểm tra, nắm bắt công tác tổ chức, quản lý lễ hội, tín ngưỡng tại 12 di tích, thuộc 8 huyện, thị xã, thành phố. Ghi nhận kết quả chung, công tác quản lý, tổ chức lễ hội và hoạt động tín ngưỡng đầu xuân được các địa phương trên địa bàn tỉnh nghiêm túc triển khai, cơ bản được thực hiện đúng quy định, an toàn, lành mạnh, tiết kiệm. Phần lễ tổ chức trang trọng, linh thiêng và thành kính; phần hội phong phú hấp dẫn, bảo tồn được những phong tục tập quán tốt đẹp, kết hợp hài hóa yếu tố truyền thống và hiện đại để quảng bá, giới thiệu những giá trị văn hóa của các dân tộc Việt Nam.

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác quản lý, tổ chức lễ hội, thực hiện nếp sống văn minh trong lễ hội vẫn còn những hạn chế. Tại một số di tích như: Đền Sòng, đền cô Chín (thị xã Bỉm Sơn); phủ Na (Như Thanh); đền Nưa - Am Tiên (Triệu Sơn); chùa Rồng (xã Cẩm Thạch, Cẩm Thủy) vẫn còn diễn ra tình trạng ăn xin; rút thẻ; đổi tiền lẻ hưởng chênh lệch; bán Lịch vạn sự không có giấy phép xuất bản, chưa được phép lưu hành; tiền dầu đèn trên các ban thờ chưa được thu gom kịp thời; bố trí nơi bán hàng ăn uống xen lẫn với các quầy kinh doanh hàng hóa khác; vệ sinh môi trường có nơi chưa sạch sẽ; tình trạng ùn tắc giao thông cục bộ; vẫn còn để xảy ra tình trạng một số cá nhân lén lút tổ chức hoạt động trò chơi phi tiêu cộng điểm mang tính cá cược bằng tiền có giá trị lên đến vài triệu đồng... Đây là các hành vi gây phản cảm, mất mỹ quan di tích, ảnh hưởng đến nét đẹp lễ hội, tiềm ẩn nguy cơ gây mất an toàn giao thông, an ninh trật tự. Qua nắm bắt tình hình, Sở VHTT&DL đã có văn bản chấn chỉnh và hướng dẫn các địa phương thực hiện tốt công tác quản lý, tổ chức lễ hội, khắc phục các tình trạng nêu trên trong thời gian tới.

“Gạn đục khơi trong” lễ hội là việc thiết yếu, cần làm ngay. Nhưng đó cũng là quá trình lâu dài, bền bỉ, đòi hỏi sự quyết tâm, quyết liệt của các cấp, các ngành và sự đồng tình, hưởng ứng của toàn xã hội. Bởi lẽ, ở đó, các “mệnh lệnh” hành chính chỉ giải quyết được một phần, điều quan trọng là ý thức, trách nhiệm của mỗi chúng ta khi tham gia lễ hội. Để có một mùa lễ hội văn minh, lành mạnh thì chính những người quản lý, tổ chức và tham gia lễ hội phải là những người văn minh trong từng nếp nghĩ, từng hành động.

Hương Thảo

Nguồn: https://baothanhhoa.vn/trong-dong-chay-le-hoi-dau-nam-bai-2-gan-duc-khoi-trong-243034.htm