Từ “vùng xám” pháp lý đến minh bạch: Dòng vốn số kiến tạo sức bật mới

VTV.vn - Dòng vốn số thoát "vùng xám" pháp lý, mở ra cơ hội vàng để Việt Nam kiến tạo thị trường minh bạch, hấp dẫn nhà đầu tư vào nền kinh tế số.

Dòng vốn số ở Việt Nam đang bước vào giai đoạn chuyển mình quan trọng từ "vùng xám" sang một thị trường có quản lý - minh bạch trong giao dịch, an toàn về công nghệ và kết nối chặt chẽ với hệ thống thanh toán nội địa. Đây là những điều kiện tiên quyết để ổn định nhà đầu tư, giữ dòng vốn trong nước và xây dựng sự phát triển bền vững cho cả nền kinh tế số.

Dòng vốn số vào quỹ đạo minh bạch và kiểm soát

Sau nhiều năm được xem là "vùng xám" pháp lý, thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam đang bước vào một giai đoạn hoàn toàn mới. Mới đây, Chính phủ đã chính thức ban hành Nghị quyết 05/2025/NQ-CP, cho phép thí điểm thị trường tài sản mã hóa trong thời hạn 5 năm. TS. Cấn Văn Lực, Chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV, Ủy viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính phủ đánh giá đây là một bước ngoặt lịch sử, đặt thị trường này vào một quỹ đạo rõ ràng và có kiểm soát. Với ba nguyên tắc 'thận trọng', 'có kiểm soát' và 'minh bạch' được nhấn mạnh xuyên suốt, Nghị quyết không chỉ nhằm bảo vệ người tham gia thị trường, ngăn ngừa rủi ro mà còn thúc đẩy sự phát triển của công nghệ tài chính trong nước.

Sau nhiều năm vận hành trong "vùng xám" pháp lý, thị trường tài sản mã hóa Việt Nam đang đứng trước bước ngoặt lịch sử. Nghị quyết 05/2025/NQ-CP của Chính phủ đã mở lối cho dòng vốn số bằng một khuôn khổ thí điểm có kiểm soát, minh bạch, hứa hẹn biến thách thức thành cơ hội vàng để Việt Nam định hình thị trường tài chính số hiện đại, hấp dẫn nhà đầu tư và thúc đẩy kinh tế số.

Để đảm bảo an toàn tối đa cho dòng vốn số, Nghị quyết 05 đặt ra hàng loạt yêu cầu khắt khe đối với các sàn giao dịch tài sản số muốn được cấp phép trong giai đoạn thí điểm. Theo đó, các sàn phải có vốn điều lệ tối thiểu lên tới 10.000 tỷ đồng, đồng thời tỷ lệ sở hữu nước ngoài bị giới hạn tối đa 49%. Cơ cấu cổ đông ưu tiên các tổ chức lớn, uy tín như ngân hàng, công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ, doanh nghiệp công nghệ hay bảo hiểm. Không chỉ vậy, hạ tầng công nghệ phải đạt chuẩn độ an toàn cao nhất, và đội ngũ nhân sự phải có kinh nghiệm sâu rộng về tài chính, công nghệ và quản lý rủi ro. Những quy định chặt chẽ này chính là nền tảng để xây dựng niềm tin, vốn là yếu tố còn thiếu hụt trong nhiều năm qua.

Tương lai dòng vốn số Việt Nam sẽ phát triển mạnh

Trao đổi với phóng viên, ông Trần Mạnh Hùng, chuyên gia thị trường nhận định: "Nghị quyết 05 không chỉ là một khung pháp lý đơn thuần, mà còn là 'bản thiết kế' toàn diện cho cách vận hành thị trường mã hóa trong 5 năm tới. Bản thiết kế này bao gồm mọi khía cạnh từ quy trình cấp phép, quản lý giao dịch, lưu ký tài sản, xử lý tranh chấp, cho đến cơ chế bảo vệ quyền lợi chính đáng của nhà đầu tư. Đây là cột mốc quan trọng, định hình lại cuộc chơi và niềm tin cho toàn bộ thị trường".

Để dòng vốn số được quản lý tốt, đảm bảo minh bạch và quyền lợi nhà đầu tư, nhiều nguyên tố quan trọng và không thể thiếu. Trước hết, sàn giao dịch phải được cấp phép hợp pháp, có cơ quan chủ quản, tổ chức phát hành và lưu ký rõ ràng, chịu trách nhiệm pháp lý. Tiếp theo, chuẩn KYC (Xác minh danh tính khách hàng) và AML/CFT (Chống rửa tiền/chống tài trợ khủng bố) phải được thực thi nghiêm ngặt, với các biện pháp giám sát giao dịch bất thường và kiểm soát giao dịch xuyên biên giới.

Bên cạnh đó, một trong những điểm nhấn của Nghị quyết là việc siết chặt dòng tiền, đảm bảo chủ quyền kinh tế quốc gia.

Một điểm mới đặc biệt quan trọng là tất cả giao dịch thanh toán tài sản mã hóa trong nước bắt buộc phải thực hiện bằng Đồng Việt Nam (VNĐ) và lưu ký trong nước. Quy định này vừa đảm bảo chủ quyền tiền tệ quốc gia, vừa giúp Nhà nước quản lý thuế, kiểm soát dòng vốn và hạn chế việc lạm dụng ngoại tệ.

Bảo mật công nghệ và hạ tầng an toàn là yếu tố sống còn, đòi hỏi chuẩn an toàn thông tin cao nhất, khả năng chống tấn công mạng mạnh mẽ và quy trình xử lý sự cố rõ ràng. Minh bạch trong phát hành token/tài sản mã hóa cũng là yêu cầu bắt buộc, với việc công bố rõ ràng quyền lợi, rủi ro, cơ cấu phí, thông tin đội ngũ và sử dụng blockchain để đảm bảo cam kết.

Cuối cùng, một cơ chế giám sát liên ngành chặt chẽ từ Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước, Bộ Công an, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và các cơ quan liên quan, cùng với cơ chế bảo vệ nhà đầu tư và giải quyết tranh chấp công bằng, sẽ là lá chắn vững chắc cho thị trường.

Nâng cao năng lực để hội nhập quốc tế

Với khuôn khổ pháp lý mới, thị trường đang tràn đầy kỳ vọng về một kỷ nguyên phát triển minh bạch hơn. Khảo sát của phóng viên cho thấy, nhà đầu tư đang mong chờ một bước chuyển đổi thực sự khi khung pháp lý cho tài sản số được ban hành. Chị Nguyễn Thu Trang, một nhà đầu tư tài sản số nhiều năm bày tỏ sự lạc quan: "Một khung pháp lý rõ ràng sẽ giúp thị trường 'bớt nhiễu', phân biệt rõ dự án uy tín và dự án rủi ro. Tôi mong muốn các sàn được cấp phép sẽ minh bạch thông tin càng lớn, để chúng tôi yên tâm hơn khi đầu tư. Trước đây, tôi thường phải dựa vào các cộng đồng trực tuyến hay tin tức công nghệ, bạn bè để đánh giá dự án, nhưng nay kỳ vọng vào một nền tảng pháp lý vững chắc hơn". Kỳ vọng này được củng cố bởi tiềm năng to lớn của việc chuyển dịch dòng vốn và thu hút đầu tư.

Một kỳ vọng lớn khác là việc tích hợp đồng Việt Nam (VNĐ) và hệ thống thanh toán nội địa khi thị trường được chính thức hóa. Theo VinaCapital, một trong những động thái then chốt khi có khung pháp lý là chuyển dịch giao dịch tài sản mã hóa từ sàn nước ngoài về trong nước. Các sàn được cấp phép cần có khả năng kết nối với ngân hàng, cổng nạp/rút tiền bằng VNĐ và tuân thủ các quy định về thuế. Việc này sẽ giúp khôi phục phần lớn dòng vốn đang chuyển ra nước ngoài, tạo lợi ích cho nền kinh tế trong nước.

Bên cạnh đó, nhiều quản lý quỹ nhỏ và startup blockchain trong nước cũng kỳ vọng rằng, nếu Việt Nam thực thi chính sách nghiêm túc và minh bạch, sẽ thu hút đầu tư quốc tế nhiều hơn – không chỉ từ cá nhân mà từ các quỹ lớn, công ty fintech và bảo hiểm quan tâm đến tài sản số.

Tuy nhiên, bên cạnh triển vọng, con đường phía trước vẫn còn nhiều rào cản. Chi phí đầu vào cao, với các yêu cầu về vốn điều lệ, hạ tầng công nghệ và nhân sự chuyên môn có thể khiến các sàn nhỏ và startup gặp khó khăn. Nếu số lượng sàn được cấp phép hạn chế, thị trường có thể đối mặt với tính thanh khoản thấp, thiếu cạnh tranh và chi phí giao dịch cao cho người dùng. Rủi ro công nghệ và bảo mật luôn tiềm ẩn, đe dọa tài sản người dùng nếu sàn bị tấn công. Ngoài ra, việc thiếu hiểu biết của nhà đầu tư, tâm lý "FOMO" (sợ bỏ lỡ cơ hội) vẫn là vấn đề lớn. Bản chất xuyên quốc gia của tài sản mã hóa cũng đặt ra thách thức về đồng bộ luật pháp quốc tế và nguy cơ gian lận, rửa tiền xuyên biên giới nếu thiếu hợp tác quốc tế.

Việt Nam có cơ hội trở thành trung tâm tài sản số của khu vực Đông Nam Á

Để việc quản lý tài sản mã hóa thực sự hiệu quả, các chuyên gia tài chính đều cho rằng cần ban hành các văn bản hướng dẫn chi tiết, quy định rõ ràng về phân loại token, cơ chế cấp phép sàn, nạp/rút VNĐ, báo cáo tài chính, kiểm toán và tiêu chuẩn kỹ thuật. Sự phối hợp liên ngành hiệu quả giữa Bộ Tài chính (đầu mối), Ngân hàng Nhà nước, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, Bộ Công an... là then chốt, mỗi bên cần rõ ràng trách nhiệm và chia sẻ thông tin bằng công nghệ.

Hơn thế nữa, Việt Nam cần xây dựng hệ thống giám sát công nghệ cao (RegTech/SupTech) áp dụng AI, Big Data để phát hiện giao dịch bất thường, gian lận, và đảm bảo an ninh mạng. Đồng thời, tăng cường bảo vệ nhà đầu tư nhỏ lẻ bằng quỹ bảo vệ, yêu cầu minh bạch thông tin dự án, và cơ chế giải quyết tranh chấp công bằng, nhanh chóng. Để đảm bảo thanh khoản và cạnh tranh lành mạnh, cần khuyến khích nhiều sàn đáp ứng điều kiện, hỗ trợ startup, tích hợp thanh toán VNĐ và đảm bảo chi phí giao dịch hợp lý. Cuối cùng, truyền thông và giáo dục thị trường là vô cùng quan trọng, giúp nhà đầu tư nhận biết rõ quyền lợi và rủi ro, phổ biến kiến thức về blockchain, tokenomics và đầu tư có trách nhiệm.

Theo các báo cáo và ước tính hiện tại (cuối năm 2023, đầu năm 2024), thị trường tài sản mã hóa Việt Nam có hàng triệu người tham gia giao dịch. Việt Nam liên tục nằm trong top các quốc gia có tỷ lệ người dân sở hữu tiền điện tử cao. Tổng giá trị giao dịch hàng năm được ước tính lên tới hàng chục tỷ USD, nhưng phần lớn các giao dịch này vẫn đang diễn ra qua các sàn quốc tế, nằm ngoài tầm kiểm soát và thu thuế của nhà nước. "Đây chính là cơ sở để tin tưởng vào một tương lai phát triển bền vững và hội nhập sâu rộng", ông Hùng nhấn mạnh.

Cũng theo ông Hùng, việc thiết lập một khung pháp lý chính thức sẽ giúp chuyển dịch dòng vốn này về trong nước – mang lại lợi ích về thuế, kiểm soát rủi ro, đồng thời hỗ trợ phát triển hạ tầng tài sản số trong nước. Nếu các quy định được ban hành đầy đủ và thực thi nghiêm túc, Việt Nam có cơ hội lớn để trở thành điểm đến hấp dẫn cho đầu tư tài sản số, startup blockchain, và fintech trong khu vực.

Đáng chú ý, các chuyên gia dự báo, trong vòng 2-3 năm tới, khi khung pháp lý hoàn thiện, có thể sẽ có một số sàn giao dịch lớn chính thức được cấp phép và hoạt động hợp pháp tại Việt Nam, tích hợp thanh toán VNĐ, lưu ký trong nước, công bố báo cáo thường niên và kiểm toán độc lập. Các mô hình token hóa tài sản ngoài tiền mã hóa – như hóa đơn thương mại, bất động sản, tín chỉ carbon – cũng có thể phát triển mạnh mẽ khi khung pháp lý minh bạch và cho phép.

"Bước ngoặt quản lý và minh bạch hóa dòng vốn số" không chỉ là khẩu hiệu, mà là yêu cầu sống còn đặt ra cho Việt Nam nếu muốn giữ uy tín, bảo vệ người dân và thúc đẩy phát triển kinh tế số. Việc xây dựng và triển khai khung pháp lý là bước khởi đầu quan trọng, tạo khuôn khổ để thị trường tài sản mã hóa vận hành trong môi trường có kiểm soát, minh bạch và công bằng.

"Thành công của chặng đường này phụ thuộc vào ba trụ cột chính: chính sách hiệu quả, năng lực quản lý công nghệ và tài chính, cùng với ý thức trách nhiệm từ cả doanh nghiệp lẫn nhà đầu tư. Nếu cân bằng được các yếu tố này, Việt Nam hoàn toàn có thể biến dòng vốn số – tài sản mã hóa – từ một lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro thành động lực mới cho sự phát triển bền vững và hội nhập quốc tế", ông Lực nhấn mạnh thêm./.

Nguồn: https://vtv.vn/tu-vung-xam-phap-ly-den-minh-bach-dong-von-so-kien-tao-suc-bat-moi-100250924213459387.htm