Từng bước hiện thực hóa Đề án 1 triệu hécta lúa chất lượng cao, phát thải thấp

Thực hiện Đề án “Phát triển bền vững 1 triệu hécta chuyên canh lúa chất lượng cao (CLC) và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh Vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030” (gọi tắt là Đề án), Tây Ninh đã nhanh chóng vào cuộc, hình thành các mô hình trình diễn, liên kết hợp tác xã (HTX) với doanh nghiệp (DN), thay đổi tập quán sản xuất của nông dân, địa phương,... tạo nền tảng mở rộng vùng lúa carbon thấp, hướng tới nông nghiệp (NN) xanh và bền vững.

Năng suất lúa thuộc Đề án tăng từ 200-500kg/ha, lợi nhuận cao hơn so với canh tác truyền thống từ 1,5-5 triệu đồng/ha

Nông dân thay đổi tư duy, áp dụng kỹ thuật mới vào sản xuất

Ngay từ năm 2024, UBND tỉnh đã thành lập Ban Chỉ đạo, ban hành kế hoạch và quy chế hoạt động, đồng thời phê duyệt kế hoạch thực hiện Đề án giai đoạn 2024-2025 và mô hình điểm canh tác lúa CLC, phát thải thấp. Đến giữa tháng 8/2025, ngành NN tỉnh đã tổ chức rà soát diện tích, lựa chọn HTX, DN tham gia; triển khai các mô hình trình diễn; phối hợp DN trong xây dựng chuỗi giá trị lúa gạo CLC.

Hiện nay, đã có 69 HTX và 16 DN đăng ký tham gia Đề án. Diện tích thí điểm được rà soát, cập nhật trên bản đồ số, đồng thời ngành chức năng tiến hành khảo sát hạ tầng kỹ thuật để đề xuất đầu tư, hình thành hệ thống đê bao kiên cố, bảo vệ sản xuất, kiểm soát lũ và mặn.

Trong vụ Đông Xuân 2024-2025 và Hè Thu 2025, tỉnh đã triển khai 13 mô hình canh tác với tổng diện tích 268ha theo quy trình kỹ thuật Bộ NN và Môi trường hướng dẫn. Kết quả bước đầu cho thấy hiệu quả rõ rệt, lượng giống gieo sạ giảm 20-40kg/ha; chi phí thuốc bảo vệ thực vật giảm từ 0,7-1 triệu đồng/ha; năng suất tăng từ 200-500kg/ha, giúp lợi nhuận của nông dân cao hơn từ 1,5-5 triệu đồng/ha so với canh tác truyền thống.

Ông Lê Văn Ngay - nông dân xã Vĩnh Thạnh, chia sẻ: “Trước đây, tôi gieo sạ khoảng 180-200kg giống/ha vì sợ thưa cây sẽ thất mùa. Tham gia mô hình, tôi chỉ sạ 100-120kg giống/ha, lúa vẫn tốt, thậm chí ít sâu, bệnh hơn. Đặc biệt, việc này còn giúp giảm chi phí phân bón và thuốc bảo vệ thực vật, thu nhập cũng tăng thêm vài triệu đồng mỗi hécta. Quan trọng hơn là tôi luôn yên tâm vì làm đúng kỹ thuật, ít ảnh hưởng đến môi trường”.

Một điểm sáng khác là thói quen xử lý rơm rạ sau thu hoạch của nông dân đã có sự thay đổi. Thay vì đốt đồng, nhiều hộ dân bắt đầu thu gom và tái sử dụng làm phân hữu cơ hoặc làm nguyên liệu chăn nuôi, vừa giảm phát thải khí nhà kính, vừa tăng thêm thu nhập phụ.

Chủ tịch Hội đồng Quản trị HTX Sản xuất Dịch vụ NN Tiên Phong (xã Vĩnh Hưng) Nguyễn Văn Tám cho biết: “HTX tham gia mô hình hơn 20ha. Nông dân ban đầu chưa quen với việc giảm giống nhưng sau khi thấy hiệu quả thực tế thì phấn khởi, mạnh dạn làm theo. HTX cũng ký kết hợp đồng bao tiêu, giúp nông dân yên tâm về đầu ra. Đây là hướng đi rất cần thiết để sản xuất lúa bền vững”.

Song song với mô hình giảm giống, tiết kiệm chi phí, tỉnh còn phối hợp DN thực hiện mô hình thử nghiệm tưới “ướt - khô xen kẽ”. Phương pháp này giúp tiết kiệm nước, giảm phát thải khí metan từ ruộng lúa, lại không ảnh hưởng năng suất. Hiện các cơ quan chuyên môn tổng hợp số liệu để tính toán lượng phát thải giảm cụ thể.

Ngoài ra, tỉnh đã đăng ký diện tích 1.201ha (456 hộ tham gia) để chuẩn bị ký thỏa thuận chi trả giảm phát thải từ Quỹ chuyển đổi tài sản carbon (TCAF) của Ngân hàng Thế giới (WB). Đây là tín hiệu tích cực, mở ra cơ hội mới cho nông dân khi sản xuất lúa gắn với thị trường carbon.

Không chỉ dừng lại ở mô hình, công tác tuyên truyền và tập huấn cũng được tỉnh chú trọng, tổ chức nhiều lớp tập huấn “Quy trình kỹ thuật sản xuất lúa CLC và phát thải thấp” cho nông dân; xây dựng, bồi dưỡng đội ngũ báo cáo viên để làm công tác chuyển giao kỹ thuật tại cơ sở. Nhờ đó, nông dân từng bước nắm bắt, áp dụng vào thực tế sản xuất.

Hướng tới vùng lúa chất lượng cao, phát thải thấp

Mặc dù đạt kết quả bước đầu nhưng tỉnh vẫn đối diện nhiều khó khăn: thói quen sạ dày, lo ngại giảm giống ảnh hưởng năng suất; việc thu gom toàn bộ rơm rạ sau thu hoạch chưa khả thi, đặc biệt trong vụ Hè Thu; số DN tham gia liên kết bao tiêu còn hạn chế; hạ tầng phục vụ sản xuất lúa chưa đồng bộ.

Thông tin từ Sở NN và Môi trường, thời gian tới, tỉnh tập trung vào một số giải pháp như đẩy mạnh tuyên truyền để nông dân thay đổi nhận thức, thấy rõ hiệu quả của sản xuất lúa CLC và phát thải thấp với nội dung liên quan chủ yếu những điểm còn khó khăn hiện nay như giảm giống, thu gom rơm rạ, liên kết với DN; tham mưu UBND tỉnh ban hành chính sách hỗ trợ ứng dụng tiến bộ khoa học - kỹ thuật, khuyến khích cơ giới hóa, tăng cường liên kết sản xuất và tiêu thụ. Trọng tâm là hỗ trợ về giống, cơ giới hóa đồng bộ, ứng dụng công nghệ số trong quản lý vùng nguyên liệu; kiện toàn Ban Chỉ đạo, rà soát điều chỉnh kế hoạch triển khai đến năm 2030; xây dựng kế hoạch nhân rộng ngoài vùng Đề án, gắn với việc củng cố và thành lập các HTX NN.

Phó Giám đốc Sở NN và Môi trường Đinh Thị Phương Khanh nhấn mạnh: “Tỉnh tiếp tục phối hợp các viện, trường, DN để xây dựng mô hình kỹ thuật phù hợp với điều kiện sinh thái của địa phương; mở rộng diện tích tham gia Đề án, tạo vùng sản xuất lúa tập trung, liên kết chặt chẽ từ khâu sản xuất đến tiêu thụ. Mục tiêu cuối cùng là vừa tăng thu nhập cho nông dân, vừa giảm phát thải, bảo vệ môi trường”.

Có thể thấy, Đề án không chỉ là câu chuyện thay đổi cách làm NN mà còn gắn với mục tiêu lớn hơn là tăng trưởng xanh và phát triển bền vững. Với những bước đi đó, Tây Ninh đang trở thành một trong những địa phương tiên phong trong việc hiện thực hóa mục tiêu 1 triệu hécta lúa CLC, phát thải thấp của Vùng Đồng bằng sông Cửu Long./.

Bùi Tùng

Nguồn: https://baolongan.vn/tung-buoc-hien-thuc-hoa-de-an-1-trieu-hecta-lua-chat-luong-cao-phat-thai-thap-a201464.html