Tương lai toàn cầu hóa: Sự trỗi dậy của chủ nghĩa bảo hộ và địa chính trị mới

Quang cảnh cảng hàng hóa tại Los Angeles, California, Mỹ. Ảnh: THX/TTXVN

Trong bối cảnh thế giới đang trải qua những biến động địa chính trị sâu sắc, câu hỏi về tương lai của toàn cầu hóa và sự trỗi dậy của chủ nghĩa bảo hộ trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Alexander Yakovenko, cựu Đại sứ đặc mệnh toàn quyền của Liên bang Nga tại Anh, hiện là thành viên Hội đồng các vấn đề quốc tế Nga (russiancouncil.ru), đã đưa ra những nhận định sâu sắc, gợi mở về mối liên hệ giữa tình hình hiện tại và những diễn biến lịch sử đầy biến động. Liệu lịch sử có lặp lại, và toàn cầu hóa, vốn được xem là động lực tăng trưởng kinh tế toàn cầu trong nhiều thập kỷ, có thực sự đang đứng trước nguy cơ bị đảo ngược bởi làn sóng bảo hộ?

Ông Yakovenko chỉ ra rằng, sự quyết liệt trong chính sách thuế quan của chính quyền Trump là một dấu hiệu đáng lo ngại, gợi nhớ đến bối cảnh quốc tế phức tạp đầu thế kỷ 20. Khi đó, sự trỗi dậy mạnh mẽ của các cường quốc mới như Đức, Mỹ và Nga đã tạo ra những xáo trộn trong cán cân quyền lực, đe dọa vị thế của các cường quốc truyền thống như Anh. London, nhận thấy Berlin có ý định kiềm chế sự phát triển vượt bậc của Nga – quốc gia có tốc độ tăng trưởng kinh tế sánh ngang với Trung Quốc ngày nay – nên dường như không phản đối một cuộc chiến tranh lớn ở châu Âu.

Thậm chí, theo các tính toán thời bấy giờ, đến năm 2050, dân số Nga có thể đạt tới 600 triệu người, đưa nước này trở thành một cường quốc kinh tế thống trị trên toàn bộ lục địa Á-Âu. Đại sứ Nga tại Anh lúc bấy giờ, Alexander Benckendorff, đã nỗ lực thuyết phục London công khai tuyên bố ủng hộ Pháp và Nga trong trường hợp Đức xâm lược. Tuy nhiên, sự ngoan cố từ chối của Anh đã bỏ lỡ cơ hội ngăn chặn thảm họa chiến tranh. Berlin đã bất ngờ trước sự thay đổi này. Kết quả là, chiến tranh nổ ra, kéo theo sự sụp đổ của trật tự thế giới cũ.

Ngày nay, danh sách những "bên thua cuộc" tiềm năng trong cuộc cạnh tranh quyền lực toàn cầu dường như dài hơn. Liên minh do Mỹ dẫn đầu, bao gồm cả Liên minh châu Âu (EU) và Anh, đang phải đối mặt với sự trỗi dậy mạnh mẽ của Trung Quốc, Ấn Độ và Nga – những quốc gia được hưởng lợi từ quá trình toàn cầu hóa. Mục tiêu kiềm chế của Washington hiện nay tập trung vào Bắc Kinh và Moskva.

Tuy nhiên, Nga đã chứng minh được khả năng tự chủ và tiềm năng quân sự đáng gờm trong ba năm qua, đặt ra những tiêu chuẩn mới cho chiến tranh hiện đại. Do đó, việc bình thường hóa quan hệ Nga - Mỹ, như chính quyền Trump đang hướng tới, có thể mở ra một trang mới trong hợp tác quốc tế. Ấn Độ, với vai trò là đối trọng tiềm năng của Trung Quốc, cũng nhận được sự quan tâm đặc biệt từ Washington.

 

Yếu tố hạt nhân đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự ổn định tương đối trong quá trình chuyển đổi quyền lực hiện tại. Đến năm 2030, Trung Quốc dự kiến sẽ ngang bằng với Mỹ về sức mạnh quân sự, bao gồm cả tiềm năng tên lửa và hạt nhân. Điều này đồng nghĩa với việc răn đe bằng vũ lực sẽ trở nên kém hiệu quả hơn. Kinh nghiệm từ cuộc xung đột ở Ukraine cũng cho thấy Mỹ sẽ gặp khó khăn trong việc cạnh tranh với Trung Quốc ở khu vực xa xôi. Trong bối cảnh đó, nguy cơ chiến tranh hạt nhân không còn là một công cụ răn đe hữu hiệu.

Tuy nhiên, "cuộc tấn công kinh tế" của Washington vẫn tiếp diễn, dù có vẻ như đã muộn. Sự phụ thuộc lẫn nhau sâu sắc về thương mại, kinh tế và đầu tư giữa Mỹ và Trung Quốc, cũng như mạng lưới quan hệ rộng khắp của Trung Quốc với các đồng minh của Mỹ, khiến việc "khôi phục sự vĩ đại của nước Mỹ" theo cách diễn giải của Tổng thống Trump trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Các đồng minh châu Âu sẽ có động lực để ngăn chặn sự thành công của chính sách bảo hộ này, nhằm bảo vệ lợi ích kinh tế của chính họ.

Washington đang đối mặt với một mặt trận thống nhất của những bên hưởng lợi từ hệ thống kinh tế toàn cầu hóa đã phát triển trong hơn 40 năm qua. Để đối phó với tình hình này, Mỹ cần một chiến lược toàn diện và dài hạn, đồng thời tính đến lợi ích của các doanh nghiệp trong nước. Một chính sách tương tự như Chính sách Kinh tế Mới thời Tổng thống Mỹ Franklin Delano Roosevelt, nhưng với sự điều chỉnh để hướng tới chủ nghĩa bảo hộ một cách mềm mại, đồng thời giải quyết các vấn đề như cân bằng ngân sách và nợ quốc gia, có thể là một giải pháp tiềm năng. Dù vậy, không thể loại trừ những cú sốc tiền tệ có thể ảnh hưởng đến tương lai của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) và đồng USD. Thậm chí, việc phát hành thêm USD và trái phiếu chính phủ cũng là một kịch bản có thể xảy ra, đặt ra những thách thức lớn đối với giá trị của các tài sản bằng USD.

Trong bối cảnh bất ổn gia tăng, các tổ chức quốc tế đã đưa ra những dự báo về sự chậm lại của tăng trưởng kinh tế toàn cầu và thương mại thế giới. Báo cáo thường niên của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) dự đoán tăng trưởng toàn cầu sẽ giảm từ 3,3% xuống 2,8% trong năm nay, với mức giảm đáng kể ở Mỹ (từ 2,8% xuống 1,8%), EU (từ 0,9% xuống 0,8%) và Trung Quốc (từ 5,0% xuống 4,0%). Xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ trong trung hạn có thể giảm từ 19,3% đến 27,6%.

Một báo cáo khác từ quỹ đầu tư BlackRock nhấn mạnh tầm quan trọng của an ninh năng lượng, sự phát triển của trí tuệ nhân tạo và nhu cầu hiện đại hóa cơ sở hạ tầng toàn cầu. Các chuyên gia dự đoán chiến tranh thương mại sẽ leo thang, gây ra những tác động tiêu cực đến tích lũy vốn và năng suất. Thuế quan sẽ là một "liệu pháp gây sốc" cho cả Mỹ và các quốc gia bị áp thuế, có thể dẫn đến lạm phát toàn cầu tăng nhẹ rồi giảm do hoạt động kinh tế suy yếu. Về nguyên tắc, đây có thể là cái giá phải trả cho sự chuyển đổi toàn cầu.

 

Theo Báo Tin tức và Dân tộc

Nguồn: https://doanhnghiepvn.vn/quoc-te/tuong-lai-toan-cau-hoa-su-troi-day-cua-chu-nghia-bao-ho-va-dia-chinh-tri-moi/20250508070701866