Vấn đề đô thị hóa Đà Nẵng sau hợp nhất

DJI_0440_stitch (1) — Thành phố Đà Nẵng sau hợp nhất cần tính toán kỹ lưỡng bài toán quy hoạch không gian. Trong ảnh: Một góc phường Hải Vân nhìn từ trên cao. Ảnh: HUỲNH VĂN TRUYỀN

Công cuộc đô thị hóa của thành phố Đà Nẵng sau hợp nhất vẫn đang nảy sinh nhiều vấn đề cần được thảo luận nhằm tìm ra các giải pháp phù hợp, khả thi và hiệu quả.

Từ mô hình chính quyền đô thị đến yêu cầu hoàn thiện thể chế 2 cấp

Nói đến đô thị hóa trước hết là nói đến việc áp dụng mô hình quản lý Nhà nước khác nhau đối với khu vực đô thị và khu vực nông thôn. Đã hai lần thành phố Đà Nẵng được thí điểm thực hiện mô hình chính quyền đô thị (theo Nghị quyết số 26/2008/QH12 ngày 15/11/2008 của Quốc hội khóa XII về thực hiện thí điểm không tổ chức HĐND huyện, quận, phường và theo Nghị quyết số 119/2020/QH14 ngày 19/6/2020 của Quốc hội khóa XIV về thí điểm tổ chức mô hình chính quyền đô thị và một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Đà Nẵng), và được chính thức thực hiện mô hình này (theo Nghị quyết số 136/2024/QH15 ngày 26/6/2024 của Quốc hội khóa XV về tổ chức chính quyền đô thị và thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Đà Nẵng).

Thế nhưng khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp từ đầu tháng 7/2025, kết thúc nhiệm vụ lịch sử của cấp huyện, thành phố Đà Nẵng - cùng với thành phố Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh - đã phải dừng tổ chức chính quyền đô thị.

Có điều dừng tổ chức chính quyền đô thị không đồng nghĩa với việc dừng quản lý Nhà nước theo cách nghĩ, cách làm không rập khuôn đối với khu vực đô thị và khu vực nông thôn. Ngay khoản 2 Điều 11 Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2025 cũng nhấn mạnh việc phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương phải đảm bảo nguyên tắc “phù hợp với đặc điểm nông thôn, đô thị, hải đảo, đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt và khả năng, điều kiện thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương các cấp”.

Và không phải ngẫu nhiên mà hiện nay vẫn phân biệt giữa các tỉnh với các thành phố trực thuộc Trung ương; giữa các xã với các phường - nói cách khác vẫn đang bảo tồn và phát huy những thành tựu đạt được về đô thị hóa trong quá khứ.

Rõ ràng, một thành phố trực thuộc Trung ương như Đà Nẵng không thể dừng lại với số lượng 23 phường hiện nay mà còn cần phải phấn đấu để đưa một bộ phận trong số 70 xã hiện nay thành phường trong thời gian sớm nhất có thể, trước hết đối với những xã có trung tâm hành chính - chính trị từng là thị trấn/huyện lỵ và cả những xã từng có tỉ lệ đô thị hóa khá cao lại đang nằm trên một trục giao thông chính của thành phố.

Bài toán quy hoạch không gian

Nói đến đô thị hóa còn là nói đến không gian kiến trúc cảnh quan đô thị. Thành phố Đà Nẵng trước hợp nhất đã sớm được vinh danh là thành phố những cây cầu - chủ yếu là qua hình ảnh các cây cầu trên sông Hàn với tư cách điểm nhấn kiến trúc, cũng đã sớm chuyển từ chỗ quay lưng với sông, với biển đến chỗ hướng mặt tiền ra phía sông, phía biển.

Cán bộ xã Quế Phước hướng dẫn người dân thực hiện thủ tục hành chính về đất đai. Ảnh: MINH THÔNG - ÉN LIỆNG

Thành phố Đà Nẵng sau hợp nhất không thể không tính toán việc phát huy danh hiệu thành phố những cây cầu trên các dòng sông khác ngoài sông Hàn, chẳng hạn trên Lộ Cảnh Giang hay trên Trường Giang... nhưng cần tính toán kỹ độ tĩnh không phù hợp nhằm phục vụ các tuyến du lịch đường thủy nội địa. Cũng không thể không tính toán hệ thống giao thông đô thị trên cao và dưới mặt đất - hiện nay chủ yếu là đường trên mặt đất cộng với vài cầu vượt - trước hết là đối với tuyến đường sắt đô thị kết nối sân bay Đà Nẵng và sân bay Chu Lai.

Cũng còn phải tính toán độ cao của các tòa nhà cao tầng trong khu vực đô thị, nhất là ở những địa bàn liên quan đến không lưu gần sân bay Đà Nẵng và sân bay Chu Lai, và ở cả những địa bàn tiềm ẩn nguy cơ sạt lở đất ven sông, ven biển!

Đổi mới nhận thức và tư duy

Đáng chú ý là đứng trước ngưỡng cửa kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, đô thị hóa phải hướng đến mục tiêu phát triển đô thị thông minh - được hiểu là chuyển đổi số trong phạm vi, quy mô của đô thị nhưng tập trung vào việc giải quyết các vấn đề lớn do đời sống đô thị đặt ra bao gồm giao thông, môi trường, năng lượng, xử lý rác thải, đảm bảo an ninh, trật tự đô thị...

Thường trực Thành ủy Đà Nẵng đã thống nhất chủ trương giao cho các phường chọn kết nghĩa với một xã miền núi khó khăn từ đầu tháng 8. Cần quan niệm đây không chỉ nhằm thể hiện đạo lý dân tộc “lá lành đùm lá rách” mà còn chủ yếu là nhằm mục tiêu rút ngắn khoảng cách trên đường tiến đến đô thị thông minh giữa các địa bàn trong thành phố, nhất là đối với giáo dục thông minh và y tế

thông minh.

Cũng xin nói thêm, khoảng cách xa nhất ở đây không phải là khoảng cách về công nghệ mà chính là khoảng cách về nhận thức và tư duy, bởi cũng giống như chuyển đổi số, đô thị thông minh chủ yếu là sự thay đổi về tư duy và nhận thức. Và cũng do vậy, việc đổi mới mô hình tăng trưởng ở Đà Nẵng phải gắn với phát triển đô thị thông minh, chẳng hạn dịch vụ du lịch giờ đây nhất thiết phải là dịch vụ du lịch thông minh; đặc biệt những mô hình kinh tế chưa có tiền lệ như khu thương mại tự do hoặc trung tâm tài chính quốc tế, không thể không gắn với năng lực quản lý điều hành thông minh và quan trọng hơn là với nguồn nhân lực thông minh…

Nói đến đô thị hóa là nói đến việc khớp nối quy hoạch đô thị giữa Đà Nẵng và Quảng Nam trước hợp nhất. Ý tưởng về tuyến đường sắt đô thị kết nối sân bay Đà Nẵng với sân bay Chu Lai, và ngay cả khu thương mại tự do… tất cả đều phải bắt đầu từ việc khớp nối quy hoạch đô thị này.

Tuy nhiên theo tôi, điều cốt lõi nhất để thành phố Đà Nẵng sớm hoàn chỉnh công cuộc đô thị hóa không phải là khớp nối quy hoạch đô thị mà là khớp nối quy hoạch cán bộ của thành phố nhằm đảm bảo đội ngũ cán bộ cấp tỉnh và đội ngũ cán bộ cấp xã thực sự ngang bằng nhau về thái độ phụng sự nhân dân cũng như năng lực thực thi công vụ để có thể sẵn sàng liên thông trong mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Và cốt lõi hơn cả là phải khớp nối giữa phát triển kinh tế với đảm bảo quốc phòng - an ninh, giữa phát triển kinh tế với phát triển văn hóa theo quan điểm của Bác Hồ: Văn hóa phải soi đường cho quốc dân đi!

Chẳng hạn, ngành giáo dục - đào tạo thành phố Đà Nẵng và tỉnh Quảng Nam trước hợp nhất đã hoàn tất việc biên soạn tài liệu giáo dục địa phương của mình, đến nay những tài liệu này cũng cần sớm được “hợp nhất” để trở thành bộ "Tài liệu Giáo dục địa phương thành phố Đà Nẵng" sau hợp nhất. Có như vậy thì giá trị những di sản văn hóa vật thể và phi vật thể của đất Quảng mới có thể được bảo tồn và phát huy đúng mức, mới có thể thấm sâu vào tâm khảm các thế hệ người Đà Nẵng ngay từ khi đang còn ngồi trên ghế nhà trường phổ thông.

Là người từng công tác ở tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng từ năm 1981 và ở thành phố Đà Nẵng từ năm 1997 đến nay, tôi xin gửi gắm đôi điều suy nghĩ, dẫu còn tản mạn, chưa thật hệ thống. Mong rằng những góp ý này có thể góp thêm một tiếng nói vào hành trình định hình diện mạo đô thị và bản sắc văn hóa của thành phố trong nhiệm kỳ 2025 - 2030, để Đà Nẵng thật sự trở thành một đô thị thông minh, nhân văn và bền vững.

Nguồn: https://baodanang.vn/van-de-do-thi-hoa-da-nang-sau-hop-nhat-3305478.html