Vì sao võ rắn hiện diện nhiều trong truyện Kim Dung?

Người hâm mộ tiểu thuyết Kim Dung ắt hẳn không xa lạ với võ rắn, hay còn gọi là xà quyền - một sự chuyển hóa võ thuật phỏng theo thế giới động vật vô cùng độc đáo.

Nhân vật Âu Dương Phong trên màn ảnh - Ảnh: SC

Chỉ xét riêng trong hệ thống tiểu thuyết của Kim Dung, xà quyền xuất hiện hầu như trong từng bộ truyện, và luôn là một loại chiêu thức độc đáo, lợi hại

Nổi tiếng nhất là nhân vật Âu Dương Phong trong Anh Hùng Xạ Điêu, với bộ "Linh xà quyền pháp" do ông tự sáng tạo, là một trong những môn võ công lợi hại nhất truyện. 

Hay như trong Bích Huyết Kiếm, nhân vật chính Viên Thừa Chí cũng dương danh giang hồ với môn "Kim xà kiếm", truyền thừa từ Kim Xà lang quân Hạ Tuyết Nghi. 

Và còn rất nhiều hệ phái võ thuật khác cũng sử dụng các loại võ thuật, chiêu thức mô phỏng theo hình dạng, cách di chuyển của rắn, tạo thành một loại quyền thuật, bộ pháp độc đáo. 

Vì sao là rắn?

Kim Dung có thể phóng đại, phóng tác rất nhiều những chi tiết liên quan đến võ thuật Trung Hoa, nhưng với riêng võ rắn, ông giữ khá đúng những giá trị thực tiễn.

Võ rắn rất phổ biến với nhiều hệ phái kung fu - Ảnh: XN

Trong võ học truyền thống, “xà quyền” (She Quan) là một hệ thống thực chiến có thật, bắt nguồn từ miền nam Trung Quốc, đặc biệt phổ biến tại các tỉnh Quảng Đông, Phúc Kiến và Chiết Giang từ khoảng cuối thời Minh đầu thời Thanh. 

Các tư liệu cổ như Vũ kinh tổng yếu và một số ghi chép dân gian vùng Hoa Nam đã nhắc đến những bài quyền mô phỏng động tác loài rắn: lượn, lách, tấn công nhanh vào yếu điểm. Võ rắn sau này còn được hệ thống hóa thành một nhánh nhỏ của Nam quyền. 

Một số phái võ nổi tiếng từng tích hợp các bài rắn vào giáo trình như phái Hồng Gia (Hung Gar), phái Phật Sơn hoặc các võ đường Thiếu Lâm ở miền nam. 

Trong các bài quyền cổ, võ rắn thường dùng tay mô phỏng đầu rắn, thân linh hoạt, chuyển hướng bất ngờ. Mục tiêu không phải sức mạnh tuyệt đối mà là tốc độ, sự chính xác và độ hiểm độc khi tấn công vào các huyệt đạo.

Lý do rắn trở thành cảm hứng lớn như vậy trong võ thuật nằm ở chính đặc tính sinh học và cách thức săn mồi của nó. 

Loài rắn vốn không có chân, di chuyển hoàn toàn nhờ sự uyển chuyển của cơ thể, nhưng lại là sát thủ đáng gờm trong tự nhiên. Những cú mổ của rắn có tốc độ chỉ vài phần trăm giây, khiến con mồi hầu như không phản ứng kịp. 

Các nhà nghiên cứu võ thuật Trung Hoa thời cổ cho rằng việc mô phỏng chuyển động của rắn có thể giúp người tập tăng khả năng phản xạ, di chuyển mềm mại và tập trung sức lực vào một điểm nhỏ nhất để tạo ra sát thương lớn. 

Võ rắn tồn tại ở nhiều hệ phái kung fu - Ảnh: XN

Võ sư Lâm Đức Kiệt, người nghiên cứu võ truyền thống tại Quảng Đông, từng nhận xét: “Rắn tượng trưng cho sự nhanh nhẹn, uyển chuyển và hiểm hóc. Trong võ học, mô phỏng rắn không chỉ là động tác mà là lối tư duy chiến đấu - chờ thời điểm, tấn công chính xác, rút lui nhanh gọn".

Các chuyên gia hiện đại cũng lý giải tương tự. Theo nghiên cứu của nhóm sinh học vận động tại Peking University năm 2018, các bài quyền mô phỏng động vật như rắn giúp võ sinh tăng khả năng điều khiển các nhóm cơ sâu, cải thiện tốc độ và khả năng giữ thăng bằng. 

Khác với các bài quyền thiên về sức mạnh cơ bắp, xà quyền dựa trên nhịp thở, độ dẻo của thân và sự nhạy cảm trong cảm nhận khoảng cách. 

Điều này cũng lý giải vì sao trong các tiểu thuyết võ hiệp, những người luyện võ rắn thường được miêu tả là “thân nhẹ như khói”, ra đòn nhanh, biến hóa khôn lường.

Có tồn tại trên võ đài?

Trong thực tế võ đài hiện đại, nguyên mẫu “võ rắn” truyền thống không còn xuất hiện nguyên vẹn, nhưng ảnh hưởng của nó vẫn hiện hữu. 

Trong các môn võ như võ tự do, Muay Thai, Brazilian Jiu-jitsu hay MMA, nhiều kỹ thuật khóa siết được đặt tên lấy cảm hứng từ rắn. 

Chẳng hạn, trong grappling hiện đại có kỹ thuật “Python trap” mô phỏng cách rắn quấn siết con mồi, được một số võ sĩ chuyên nghiệp áp dụng thành công. 

Một số đòn chokehold (siết cổ) trong MMA cũng được mô tả là “boa constrictor choke” - mô phỏng chính xác cách rắn siết đến nghẹt thở. 

Đòn python trap của Vagner Rocha - Ảnh: FB

Tất nhiên những đòn thế này không phải đến từ kung fu truyền thống của Trung Hoa, nhưng ý tưởng chiến đấu “kiểm soát - siết chặt - kết liễu nhanh” mang dấu ấn rất gần với triết lý võ rắn trứ danh.

Giới võ thuật phương Tây nhìn nhận võ rắn với sự tò mò pha kính nể. Trong nhiều tài liệu huấn luyện võ cổ truyền được lưu hành tại Mỹ từ thập niên 1970, xà quyền từng là một trong những bài được nhập khẩu và giảng dạy thử nghiệm tại các võ đường kung fu. 

Tuy nhiên do đặc thù cần sự mềm dẻo cao và khả năng kiểm soát cơ thể chính xác, nó ít khi được phát triển thành trường phái riêng trong võ đài hiện đại. Thay vào đó, các kỹ thuật rắn thường được tách ra, biến thành các đòn khóa, siết hoặc né tránh áp dụng linh hoạt.

HUY ĐĂNG

Nguồn: https://tuoitre.vn/vi-sao-vo-ran-hien-dien-nhieu-trong-truyen-kim-dung-20251014200740433.htm