13 đặc khu của Việt Nam: Đặc khu Bạch Long Vĩ nằm giữa vịnh Bắc Bộ

Sau khi sắp xếp đơn vị hành chính năm 2025, cả nước có 13 đặc khu, chính thức vận hành từ ngày 1.7.2025, gồm: Cô Tô, Vân Đồn (Quảng Ninh); Cát Hải, Bạch Long Vĩ (TP.Hải Phòng); Cồn Cỏ (Quảng Trị); Lý Sơn (Quảng Ngãi); Hoàng Sa (TP.Đà Nẵng); Trường Sa (Khánh Hòa); Phú Quý (Lâm Đồng); Côn Đảo (TP.HCM); Phú Quốc, Kiên Hải, Thổ Chu (An Giang).

Đặc khu anh hùng

Đến đầu thế kỷ 20, Bạch Long Vĩ chỉ có ngư dân vào trú bão. Năm 1937, vua Bảo Đại lập đồn canh và thực hiện chế độ lý trưởng trên đảo.

Hoàng hôn ở đặc khu Bạch Long Vĩ

ẢNH: ĐỘC LẬP

Ngày 15.2.1957, Chính phủ ban hành Nghị định số 049 quy định đảo Bạch Long Vĩ là xã trực thuộc Ủy ban Hành chính TP.Hải Phòng. Giai đoạn 1957 - 1959, xã Bạch Long Vĩ thuộc huyện Cát Hải (TP.Hải Phòng).

Âu tàu Bạch Long Vĩ, năm 1996

ẢNH: LƯU QUANG PHỔ

Từ 1958 - 1964, trên đảo có 160 hộ dân đánh cá và bộ đội Tiểu đoàn 152, Quân khu Tả Ngạn (nay là Quân khu 3) canh giữ, bảo vệ đảo.

Hải đăng Bạch Long Vĩ và các công trình trên đảo

ẢNH: ĐỘC LẬP

Ngày 5.8.1964, sau "sự kiện vịnh Bắc bộ", Mỹ mở rộng chiến tranh phá hoại miền Bắc và đảo Bạch Long Vĩ là mục tiêu đánh phá. Thực hiện chỉ đạo của cấp trên, TP.Hải Phòng đã sơ tán 160 hộ dân Bạch Long Vĩ vào Cát Bà. Trên đảo chỉ còn bộ đội và dân quân bảo vệ đảo.

Bộ đội Trung đoàn 152, Vùng 1 hải quân (nay là tiểu đoàn phòng thủ đảo 152, thuộc Ban Chỉ huy Quân sự Bạch Long Vĩ) hành quân ra thao trường huấn luyện, năm 1996

ẢNH: LƯU QUANG PHỔ

Trong hơn 10 năm chiến tranh, quân và dân Bạch Long Vĩ đã bám trụ kiên cường, anh dũng chiến đấu 118 trận, bắn rơi 23 máy bay. Ngày 31.12.1973, Tiểu đoàn 152 được phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang và đảo Bạch Long Vĩ được nhận danh hiệu "đảo anh hùng".

Đại tướng Phan Văn Giang, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng (thứ 2 từ phải qua, hàng đứng) kiểm tra kíp trắc thủ trạm ra đa 490 (Trung đoàn 151, Vùng 1 hải quân) trực chiến trên đảo Bạch Long Vĩ, ngày 15.6.2025

ẢNH: MAI THANH HẢI

Một trong những ấn tượng lớn nhất trong thời kỳ chiến tranh là đầu tháng 7.1965, Bộ Quốc phòng cử đoàn văn nghệ sĩ, văn công xung kích và đoàn quay phim quân đội, ra công tác tại đảo Bạch Long Vĩ trong hơn 1 tháng. Cảm phục trước tinh thần chiến đấu ngoan cường của quân dân trên đảo, nhạc sĩ Huy Du đã sáng tác bài hát Bạch Long Vĩ đảo quê hương, trở thành bài ca đi cùng năm tháng.

Sáng 14.11.2024, Tổng Bí thư Tô Lâm đã dẫn đầu đoàn công tác của Trung ương Đảng ra thăm và làm việc tại huyện đảo Bạch Long Vĩ.

Tại buổi làm việc, Tổng Bí thư nhấn mạnh: Bạch Long Vĩ là cửa ngõ, kiểm soát tuyến hàng hải quốc tế quan trọng, trung tâm hậu cần và trung chuyển cho các hoạt động quân sự, tiền đồn kiểm soát an ninh trật tự trên biển.

Tổng Bí thư Tô Lâm ra thăm, làm việc tại đảo Bạch Long Vĩ, ngày 14.11.2024

ẢNH: BHP

Từ thực tế tiềm năng, vị thế và lợi thế của Bạch Long Vĩ, Tổng Bí thư chỉ đạo, TP.Hải Phòng cần suy nghĩ về kế hoạch và cách làm cụ thể để biến nơi đây trở thành pháo đài bảo vệ vùng biển, vùng trời của ta trên vịnh Bắc bộ, trung tâm dịch vụ hậu cần nghề cá, phát triển nuôi trồng thủy hải sản và thu hút khách du lịch, như tinh thần nghị quyết của Bộ Chính trị.

Tổng Bí thư gợi mở một số vấn đề để Hải Phòng nghiên cứu, thực hiện, như: Quy hoạch tốt vùng quân sự, vùng kinh tế và vùng sinh thái để có phương hướng đầu tư đồng bộ về hạ tầng, đảm bảo kết hợp chặt chẽ phát triển kinh tế xã hội, gắn với củng cố quốc phòng, an ninh; củng cố an ninh quốc phòng biển đảo, chú ý sự gắn kết thế trận liên hoàn về an ninh quốc phòng giữa các đảo nâng cao chất lượng huấn luyện, thường xuyên diễn tập chiến đấu, cứu hộ cứu nạn; chủ động, cảnh giác, sẵn sàng chiến đấu cao.

Tổng Bí thư yêu cầu: TP.Hải Phòng xây dựng Bạch Long Vĩ thành khu vực phòng thủ vững chắc, bảo đảm an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội; Bộ Quốc phòng, Bộ Công an và một số bộ, ngành liên quan tổng kết chiến lược phát triển khu kinh tế quốc phòng khu vực biển đảo, nhân rộng mô hình, phát huy kinh nghiệm và truyền thống của ông cha trong việc kết hợp giữa kinh tế và quốc phòng trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Toàn cảnh đặc khu Bạch Long Vĩ, nhìn từ trên cao

ẢNH: ĐỘC LẬP

Đối với phát triển kinh tế biển đảo Bạch Long Vĩ, Tổng Bí thư nhấn mạnh: Cần bám sát Nghị quyết 45 của Bộ Chính trị về phát triển TP.Hải Phòng đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Hải Phòng phải quyết tâm xây dựng đảo Bạch Long Vĩ trở thành trung tâm hậu cần nghề cá và tìm kiếm cứu nạn trên biển khu vực phía bắc, phát triển nuôi trồng hải sản cao cấp, phát triển du lịch nghỉ dưỡng cao cấp gắn với bảo tồn hệ sinh thái biển đảo.

Đặc khu mang dấu ấn thanh niên xung phong

Ngày 9.12.1992, Thủ tướng Võ Văn Kiệt ký ban hành Nghị định số 15 thành lập huyện Bạch Long Vĩ thuộc TP.Hải Phòng. Do có vai trò đặc biệt về quốc phòng - an ninh, nên đảo không có đơn vị hành chính cấp xã và được thành lập cơ quan đại diện huyện Bạch Long Vĩ tại số 24 Hồ Xuân Hương, phường Minh Khai, quận Hồng Bàng, TP.Hải Phòng.

Đường chạy quanh đảo, năm 2013

ẢNH: MAI THANH HẢI

Ngày 8.1.1993, ông Đào An (Chủ tịch UBND TP.Hải Phòng) ký quyết định tạm thời một số chế độ chính sách cho cán bộ, viên chức, thanh niên xung phong và hộ nhân dân tình nguyện đi xây dựng huyện Bạch Long Vĩ.

Đôi vợ chồng thanh niên xung phong Hậu - Huyền và con trai Anh Đức trên đảo Bạch Long Vĩ, năm 1996

ẢNH: LƯU QUANG PHỔ

Cuối tháng 2.1993, Tổng đội Thanh niên xung phong xây dựng kinh tế Hải Phòng đã thành lập Đội thanh niên xung phong xây dựng huyện Bạch Long Vĩ gồm 62 cán bộ - đội viên (32 nam, 30 nữ), do ông Nguyên Nhung (Phó giám đốc xí nghiệp 26.3) làm đội trưởng. Ngày 25.2.1993, đội làm lễ xuất quân ra đảo Bạch Long Vĩ lần thứ nhất với 32 cán bộ, đội viên.

Cảng đặc khu Bạch Long Vĩ hôm nay

ẢNH: ĐỘC LẬP

Ngày 23.6.2025, ông Lê Tiến Châu (Bí thư Thành ủy Hải Phòng) đã ký quyết định về việc chỉ định Ban Thường vụ, Bí thư, Phó bí thư Đảng ủy đặc khu Bạch Long Vĩ.

Theo quyết định, ông Bùi Trung Tiến (nguyên Bí thư Huyện ủy Bạch Long Vĩ) làm Bí thư Đảng ủy đặc khu Bạch Long Vĩ. Ông Đào Minh Đông (nguyên Phó bí thư Huyện ủy, Chủ tịch UBND huyện Bạch Long Vĩ) làm Phó bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND đặc khu Bạch Long Vĩ.

Nặng gánh bảo vệ chủ quyền

Tháng 3.1993, đoàn cán bộ cao cấp thuộc Ủy ban Quốc phòng - An ninh của Quốc hội (khóa IX) do trung tướng Lê Minh Hương, Thứ trưởng Bộ Nội vụ (sau là thượng tướng, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Nội vụ - nay là Bộ Công an) dẫn đầu, ra khảo sát khu vực Bạch Long Vĩ.

Bộ đội Đồn biên phòng Bạch Long Vĩ làm nhiệm vụ tuần tra kiểm soát, năm 2022

ẢNH: ĐỘC LẬP

3 tháng sau đó, Bộ trưởng Bộ Nội vụ ra quyết định giao Bộ đội biên phòng Hải Phòng thành lập Đồn biên phòng 58 - Bạch Long Vĩ. Ngay sau khi đi vào hoạt động, Bộ đội biên phòng Bạch Long Vĩ đã tập trung vào đấu tranh chống các tàu cá Trung Quốc vi phạm chủ quyền, sâu vào vùng biển Bạch Long Vĩ để khai thác trái phép hải sản (nhất là bào ngư).

Bộ đội Trung đoàn 152, Vùng 4 hải quân (nay là Tiểu đoàn 152, Ban Chỉ huy Quân sự Bạch Long Vĩ) tuần tra bảo vệ đảo, năm 2013

ẢNH: MAI THANH HẢI

Tháng 12.2000, Chính phủ ký kết Hiệp định phân định vịnh Bắc bộ và Hiệp định hợp tác nghề cá với chính phủ nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa. Sau thời điểm này, bộ đội biên phòng phối hợp với lực lượng cảnh sát biển, kiểm ngư, hải quân xua đuổi hàng nghìn tàu cá Trung Quốc vi phạm chủ quyền Việt Nam, sâu trong vùng biển Bạch Long Vĩ.

Quân và dân Bạch Long Vĩ đón Tổng Bí thư Tô Lâm và đoàn công tác Trung ương ra thăm đảo, ngày 14.11.2024

ẢNH: BHP

Thời điểm 2005 - 2006, bộ đội biên phòng phối hợp với trạm ra đa 490 (Vùng 1 hải quân) phát hiện 34.476 lượt/chiếc tàu cá Trung Quốc hoạt động quanh khu vực bạch Long Vĩ (trong đó có 4.339 lượt/chiếc vi phạm chủ quyền, đánh bắt trộm thủy hải sản) và xua đuổi được 1.874 lượt/chiếc.

Biên đội tàu kiểm ngư trực bảo vệ chủ quyền trên vùng biển đặc khu Bạch Long Vĩ

ẢNH: ĐỘC LẬP

Những năm gần đây, nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền trên vùng biển Bạch Long Vĩ được đặt lên hàng đầu. Trên đảo, ngoài tiểu đoàn phòng thủ đảo Bạch Long Vĩ, còn có trạm ra đa phòng không 27 (Trung đoàn 295, Sư đoàn 363, Quân chủng Phòng không - Không quân), trạm ra đa cảnh giới biển 490 (Trung đoàn 151, Vùng 1 hải quân), trạm 1 cảnh sát biển (Vùng Cảnh sát biển 1), Đồn biên phòng Bạch Long Vĩ và các đơn vị nghiệp vụ của Bộ Quốc phòng, Quân chủng Hải quân, Phòng không - Không quân…

Đặc khu Bạch Long Vĩ có diện tích tự nhiên 2,33 km², cách Hòn Dấu (TP.Hải Phòng) 110 km, cách đảo Hạ Mai (đặc khu Vân Đồn, Quảng Ninh) 70 km. Đây là đảo nằm xa bờ nhất của Việt Nam trong vịnh Bắc bộ, cách đường phân định vịnh Bắc bộ giữa Việt Nam và Trung Quốc gần 28 km.

Người dân đặc khu chủ yếu làm nghề đánh bắt thủy hải sản và dịch vụ hậu cần nghề cá; khi biển động, tàu thuyền vào âu cảng tránh trú nhiều.

Từ khi thành lập (1992) đến nay, đặc khu được đầu tư xây dựng trên 60 công trình, dự án, gắn kết chặt chẽ với thực hiện nhiệm vụ quốc phòng an ninh, bảo vệ vững chắc chủ quyền vùng biển đảo Tổ quốc.

Đặc khu Bạch Long Vĩ

ẢNH: ĐỘC LẬP

Ngoài 120 hộ dân sinh sống ở 4 khu dân cư trên đảo, đặc khu Bạch Long Vĩ còn có các đơn vị lực lượng vũ trang, công chức, viên chức đặc khu và cán bộ, công nhân viên các ngành bảo đảm hàng hải, tìm kiếm cứu nạn, giao thông vận tải, điện lực, khí tượng hải văn, xây dựng…

Trên đảo có chùa Bạch Long, đền thờ Đức Thánh Trần, đền thờ các anh hùng liệt sĩ, cột cờ thanh niên xung phong và các công trình du lịch.

Năm 2020, TP.Hải Phòng đưa vào hoạt động tàu Hoa Phượng Đỏ chuyên chở khách, hàng hóa từ cảng Đông Hải 1 (Hải An) ra Bạch Long Vĩ và ngược lại. Với tần suất hoạt động 3 chuyến/tháng, khả năng chịu sóng cấp 7 - gió cấp 9, tàu Hoa Phượng Đỏ đã giúp quân và dân Bạch Long Vĩ thoát cảnh đi nhờ tàu đánh cá, tàu vận tải, tàu quân sự. Rút ngắn thời gian di chuyển từ hàng chục tiếng đồng hồ, xuống còn 5 tiếng.