Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa về danh nhân Đỗ Khắc Chung

Chú thích ảnh

Ban tế lễ xã Sơn Đông dâng hương tại đền thờ Danh nhân Đỗ Khắc Chung. Ảnh: Hoàng Hùng/TTXVN

Bà Phùng Thị Kim Nga, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ cho biết, việc tổ chức lễ dâng hương tưởng niệm 695 năm ngày mất của danh nhân Đỗ Khắc Chung và tổ chức các hoạt động giáo dục lịch sử, văn hóa truyền thống có ý nghĩa quan trọng. Đây là dịp để nhân dân trong tỉnh tri ân và tôn vinh người thầy giáo tiêu biểu của quê hương Sơn Đông, một danh nhân có công lao đóng góp lớn cho đất nước.

Bên cạnh phần nghi lễ, chương trình năm nay còn có nhiều hoạt động ý nghĩa nhằm lan tỏa giá trị lịch sử - văn hóa của địa phương. UBND xã Sơn Đông phối hợp với Trung tâm Xúc tiến du lịch tỉnh Phú Thọ giới thiệu tour “Sơn Đông - Kết nối miền di sản Phú Thọ” nhằm kết nối các điểm di sản tiêu biểu của vùng đất Tổ, hướng tới phát triển du lịch văn hóa, tâm linh bền vững. Đây không chỉ là sự quảng bá hình ảnh một vùng đất “địa linh nhân kiệt”, mà còn khẳng định hướng đi mới trong phát huy giá trị di sản gắn với phát triển kinh tế - xã hội.

Dịp này, Thư viện tỉnh Phú Thọ và Bảo tàng Hùng Vương trao tặng hơn 200 đầu sách; gần 100 hình ảnh, tư liệu quý về văn hóa - lịch sử cho địa phương, phục vụ công tác trưng bày, giáo dục truyền thống.

Chú thích ảnh — Dòng họ Đỗ (Đậu) tại Việt Nam dâng hương tưởng nhớ 695 năm ngày mất của Danh nhân Đỗ Khắc Chung. Ảnh: Hoàng Hùng/TTXVN

Phát huy truyền thống hiếu học, khoa bảng của vùng đất địa linh, Ban tổ chức buổi lễ đã tôn vinh và trao thưởng cho các học sinh đạt thành tích xuất sắc trong cuộc thi “Trạng nguyên nhỏ tuổi” năm 2025; đồng thời phát động phong trào “Gây Quỹ khuyến học - khuyến tài xã Sơn Đông” nhằm khuyến khích tinh thần học tập, bồi dưỡng nhân tài, tiếp nối chí học của cha ông.

Nhà giáo Đỗ Khắc Chung (còn gọi là Trần Khắc Chung), sinh năm 1247, mất năm 1330, quê xã Giáp Sơn, huyện Kinh Môn, tỉnh Hải Dương cũ, nay là thành phố Hải Phòng. Ông sinh ra trong một gia đình có truyền thống Nho học, lễ nghĩa. Sau khi đỗ đạt, ông làm quan trong triều đình suốt gần 50 năm (từ năm 1280 đến năm 1329) dưới 4 triều vua Trần. Trong cuộc đời làm quan của mình, ông đã giữ nhiều chức vụ quan trọng như: Ngự sử đại phu, Đại hành khiển, Thiếu bảo... Trong đó, chức Đại hành khiển và Thiếu Bảo là hai chức quan đầu Triều.

Danh nhân Đỗ Khắc Chung còn có công lớn với dân làng Quan Tử (xã Sơn Đông). Trước khi ra làm quan cho triều đình, ông mở trường dạy học ở làng và trở thành người thầy thổi bùng lên ước mơ, khát vọng, tinh thần hiếu học trong nhân dân vùng phía Nam Lập Thạch...

Đặc biệt, trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên - Mông lần thứ hai (1285). Trước khí thế hung hăng của kẻ thù, để tranh thủ thời gian củng cố lực lượng, triều đình đã cử sứ giả sang trại địch tìm kế hòa hoãn. Ông vâng lệnh vua sang gặp tướng giặc là Ô Mã Nhi để thương lượng. Với tài năng ứng đối, ngoại giao của mình, ông đã khiến tướng giặc phải ngửa mặt lên trời than: "Nước Nam có người tài thế này thì ta khó mà thắng được”...

Ngôi đền thờ nhà giáo Đỗ Khắc Chung ở làng Quan Tử, xã Sơn Đông, huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc, nay là xã Sơn Đông, tỉnh Phú Thọ được xây dựng từ khoảng giữa thế kỷ XIV trên nền lớp học cũ mà nhà giáo Đỗ Khắc Chung dùng làm nơi dạy học cho nhiều thế hệ con em dân làng Quan Tử - tức làng Gốm xưa, dân quen gọi là miếu cụ Đỗ.

Hiện ngôi đền còn lưu giữ nhiều hiện vật và tư liệu quý như: Một bản thần phả chữ Hán do Đông các Đại học sĩ Nguyễn Bính phụng soạn năm Hồng Phúc nguyên niên 1572 và một bia đá ghi danh các bậc Tiên hiền liệt vị, những người đỗ đạt của làng Quan Tử năm Tự Đức Mậu Đán (1878). Đặc biệt có bản phả lục về sự tích Đỗ Khắc Chung - một công thần nhà Trần do Hàn Lâm Lễ Viện quan Đông các Đại học sĩ Lê Trung soạn năm Hồng Phúc thứ nhất (1572).