Bến Tre - Trà Vinh - Vĩnh Long cùng vươn ra biển lớn với hành lang logistics sông - biển

BDK - Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập sâu rộng, việc sáp nhập 3 tỉnh Bến Tre, Trà Vinh và Vĩnh Long mở ra cơ hội phát triển hạ tầng logistics, trở thành chìa khóa then chốt để các địa phương tận dụng được tiềm năng kinh tế, đặc biệt là vùng đồng bằng sông Cửu Long - nơi được mệnh danh là “vựa lúa - vựa trái cây - vựa thủy sản” của cả nước. Trong cuộc trao đổi mới đây, Giảng viên kinh tế Từ Hữu Công - Trường Đại học Bình Dương phân tích sâu góc độ quy hoạch, đầu tư, phát triển vùng và nêu những đề xuất đột phá.

Bản đồ đồng bằng sông Cửu Long. (nguồn Báo Tuổi trẻ)

Ba dòng chảy - Một hướng đi chung

Khi ý tưởng sáp nhập 3 tỉnh Bến Tre, Trà Vinh và Vĩnh Long được đặt lên bàn nghị sự, không ít người lo ngại về sự phức tạp hành chính, nhưng cũng có nhiều người nhìn thấy một cơ hội vàng: tạo dựng một hành lang logistics sông - biển chiến lược, kết nối vùng nội địa với biển Đông và thị trường quốc tế. Đây có thể là con đường để ba địa phương cùng nhau “vươn ra biển lớn” theo đúng cả nghĩa đen và nghĩa bóng.

Bến Tre, Trà Vinh và Vĩnh Long là 3 tỉnh nằm trong khu vực hạ lưu sông Mekong, được bao bọc bởi hệ thống sông ngòi chằng chịt, có vị trí tiếp giáp biển và nội thủy quan trọng. Trà Vinh có cảng biển Định An và khu kinh tế cửa khẩu; Bến Tre nằm kẹp giữa các nhánh lớn của sông Tiền và sông Hàm Luông, sông Cổ Chiên có hệ thống sông nội địa thuận lợi cho giao thông thủy; còn Vĩnh Long nằm ở vị trí trung tâm, kết nối lên Cần Thơ và xuống các cảng khu vực ven biển. Nếu được tích hợp thành một chỉnh thể, vùng liên tỉnh này sẽ hình thành một trục logistics sông - biển độc đáo bậc nhất miền Tây Nam Bộ.

Hành lang logistics - Chìa khóa cho nông sản vươn xa

Hiện nay, một trong những điểm nghẽn lớn nhất của nông sản đồng bằng sông Cửu Long là chi phí logistics cao, thường chiếm đến 25 - 30% giá thành sản phẩm cao hơn nhiều so với mức trung bình 10 - 15% của các nước trong khu vực. Nguyên nhân chủ yếu đến từ việc thiếu các tuyến vận tải thủy - biển kết nối trực tiếp với cảng nước sâu và hệ thống kho lạnh, trung tâm phân phối hiện đại. Việc liên kết 3 tỉnh với một tầm nhìn chung sẽ tạo ra quy mô đủ lớn để thu hút đầu tư vào các trung tâm logistics tích hợp. Từ đó hình thành một chuỗi khép kín: thu mua - sơ chế - bảo quản - vận chuyển - xuất khẩu ngay tại khu vực sản xuất, không phải qua nhiều khâu trung gian. Cụ thể: Cảng Định An (Trà Vinh) có thể được nâng cấp thành cảng trung chuyển chính cho toàn vùng. Bến Tre có thể đóng vai trò trung tâm chế biến và bảo quản nông - thủy sản với thế mạnh dừa, trái cây, thủy sản nước lợ. Vĩnh Long với vị trí trung tâm sẽ là nơi đặt các trung tâm logistics đường thủy, điểm gom hàng và kho liên vận. Việc tối ưu hóa chuỗi cung ứng sẽ không chỉ giúp giảm chi phí, mà còn đảm bảo thời gian vận chuyển - yếu tố sống còn khi xuất khẩu hàng tươi sống như thủy sản, trái cây tươi.

Trong nhiều năm qua, 3 tỉnh này dù có nhiều tiềm năng, nhưng vẫn loay hoay trong “cái bẫy tỉnh lẻ” - mỗi tỉnh mạnh một ít, thiếu quy mô để tạo đột phá. Sự cạnh tranh cục bộ dẫn đến đầu tư dàn trải, trùng lắp và kém hiệu quả. Sáp nhập không chỉ là gộp địa giới, mà là tạo ra một đơn vị hành chính - kinh tế đủ lớn để hoạch định và triển khai các chiến lược phát triển vĩ mô. Trong đó, logistics - đặc biệt là hành lang sông - biển - sẽ là một trong những đòn bẩy chiến lược.

Những thách thức không thể xem nhẹ

 Để hành lang logistics sông - biển giữa Bến Tre, Trà Vinh và Vĩnh Long thực sự phát huy hiệu quả và trở thành động lực phát triển bền vững của vùng, không thể không nhìn nhận một cách nghiêm túc những “điểm nghẽn” đang tồn tại trong nhiều năm qua.

Việc hạ tầng thủy nội địa vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu vận tải hiện đại. Việc phát triển hành lang logistics sông - biển không thể dừng ở lời nói mà phải bắt đầu từ một quy hoạch chiến lược vùng về vận tải thủy, bao gồm cả các chương trình nạo vét, mở rộng luồng lạch, xây mới - nâng cấp cảng nội địa theo chuẩn quốc tế.

Hiện nay, mỗi địa phương đều xây dựng quy hoạch riêng, chính sách ưu đãi riêng, dẫn đến tình trạng không đồng bộ, cạnh tranh không lành mạnh và lãng phí nguồn lực.

Bài toán nhân lực logistics chưa được chú trọng đúng mức. Cơ sở đào tạo chuyên ngành logistics còn thưa thớt, chương trình lạc hậu, thiếu gắn với thực tiễn.

Chỉ khi 3 thách thức trên được nhận diện và giải quyết đồng bộ, hành lang logistics sông - biển của vùng sáp nhập mới thực sự trở thành “mạch máu” dẫn dòng chảy phát triển đến từng ngành, từng địa phương.

Hướng đến “vùng kinh tế xanh - thông minh - liên kết”

Để biến tiềm năng hành lang logistics sông - biển thành hiện thực, điều tiên quyết là phải có một quy hoạch tổng thể liên tỉnh mang tầm chiến lược. Quy hoạch này không chỉ tập trung vào hạ tầng vận tải thủy - biển, mà còn bao trùm cả hệ thống logistics hỗ trợ như kho bãi, trung tâm phân phối, cảng cạn (ICD) và giao thông kết nối.

Một điểm nhấn then chốt là hình thành Trung tâm logistics liên tỉnh miền Tây, đặt tại các vị trí chiến lược như ngã ba sông ở Vĩnh Long hoặc giao lộ thủy - bộ tại Bến Tre. Trung tâm này đóng vai trò đầu não điều phối lưu chuyển hàng hóa, kết nối trực tiếp với cảng biển Định An và các cảng vệ tinh trong khu vực, giảm thiểu khâu trung gian, tối ưu chi phí vận chuyển và lưu kho.

Cùng với đó, cần sớm ban hành cơ chế đặc thù về tài chính và thu hút đầu tư, đặc biệt cho các dự án hạ tầng theo hình thức đối tác công - tư (PPP). Việc miễn hoặc giảm thuế logistics, thuê đất và ưu đãi tín dụng cho các nhà đầu tư chiến lược trong giai đoạn đầu sẽ là đòn bẩy thu hút nguồn lực ngoài ngân sách vào hệ sinh thái logistics.

Song song với hạ tầng, chuyển đổi số cần được coi là trục công nghệ không thể thiếu. Ứng dụng hệ thống định vị phương tiện, kết nối dữ liệu liên tỉnh, quản lý kho thông minh và tự động hóa vận hành sẽ giúp chuỗi logistics sông - biển trở nên minh bạch, hiệu quả và ít rủi ro. 3 địa phương cần liên kết với các trường đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp để xây dựng mô hình đào tạo nhân lực logistics đảm bảo cung cấp đủ đội ngũ nhân lực vận hành logistics cho tương lai.

Hành lang logistics sông - biển không chỉ phục vụ xuất khẩu, mà còn là nền tảng để phát triển mô hình kinh tế xanh và thông minh. Khi vận tải thủy thay thế phần lớn vận tải đường bộ, lượng khí thải sẽ giảm đáng kể. Nếu kết hợp vận tải bằng điện, hệ thống kho lạnh sử dụng năng lượng tái tạo, vùng sáp nhập này có thể trở thành hình mẫu về “logistics xanh”. Cùng với chuyển đổi số, công nghệ AI, IoT, blockchain sẽ được ứng dụng trong quản lý vận chuyển, truy xuất nguồn gốc nông sản và tối ưu chuỗi cung ứng. Từ đó, không chỉ tăng năng lực cạnh tranh, mà còn đảm bảo tính minh bạch - yếu tố then chốt khi xuất khẩu sang các thị trường khó tính như EU, Mỹ, Nhật Bản.

“Bến Tre - Trà Vinh - Vĩnh Long, mỗi tỉnh là một con thuyền nhỏ đang vật lộn trên biển lớn toàn cầu hóa. Nhưng khi hợp lại, có thể trở thành một đội tàu mạnh, với sức kéo và sức lan tỏa đủ để vươn mình ra đại dương. Hành lang logistics sông - biển chính là bánh lái dẫn đường, giúp vùng đất giàu phù sa này không còn chỉ gắn với cây lúa, con tôm, mà là hình ảnh của một trung tâm trung chuyển - xuất khẩu hiện đại và bền vững của cả miền Tây. Sáp nhập không phải là kết thúc của 3 địa phương, mà là khởi đầu cho một tương lai chung - nơi dòng chảy của sông không chỉ đưa phù sa, mà còn mang theo khát vọng vươn xa của cả một vùng đất”.

(Giảng viên kinh tế Từ Hữu Công - Trường Đại học Bình Dương)

  Đất Việt (lược ghi)

Nguồn: https://baodongkhoi.vn/ben-tre-tra-vinh-vinh-long-cung-vuon-ra-bien-lon-voi-hanh-lang-logistics-song-bien-25062025-a148683.html