Cao Bằng: Đền Kỳ Sầm

Đền Kỳ Sầm thờ Nùng Trí Cao, thủ lĩnh người Tày thế kỷ XI, người đã lãnh đạo cuộc khởi nghĩa lớn nhất thời phong kiến ở miền biên giới phía Bắc. Giai đoạn sau của cuộc khởi nghĩa mang tính lập quốc và chủ yếu diễn ra ở vùng Quảng Tây, Trung Quốc. Đền thuộc địa bàn xã Tường Cẩm, huyện Thạch Lâm nay là xóm 9, xã Vĩnh Quang; thành phố Cao Bằng.

Ngôi đền nằm ở chân núi Kỳ Sầm (Khau Sầm) trên một khuôn viên rộng chừng một (01) ha; kiến trúc đền mang đặc trưng thời Nguyên, được dựng theo kiến trúc hình chữ nhị gồm có bái đường và hậu cung. Bái đường gồm ba gian xây tường bít đốc, phía trước có cửa cuốn, phía sau có hai cửa thông đi vào hậu cung. Lòng nhà sâu 18m, rộng 7m. Đền Kỳ Sầm được công nhận là Di tích lịch sử cấp Quốc gia theo Quyết định số 43-VH/QH, ngày 07/01/1993 của Bộ trưởng Bộ Văn hóa - Thông tin.

Tương truyền, xưa kia đền được dựng trên ngọn núi Khau Sầm, hàng năm đến ngày mồng mười tháng giêng dân chúng trong vùng mang lễ vật dâng cúng. Xưa kia lễ vật gồm: 100 con gà thiến; 1 con lợn 100 cân; 100 lít rượu, xôi 100 ống; vàng hương, hoa quả, bánh kẹo đặc sản của địa phương (bánh chưng, bánh khảo, thước thểc, khẩu sli, chè lam...); Ngày nay lễ vật dâng cúng gồm: 1 con gà trống thiến, 1 thủ lợn khoảng 3 - 4kg, 1 chai rượu, 1 mâm xôi, hoa quả, bánh kẹo, vàng hương…(Trích nguồn trang 125,126; Đền, chùa ở Cao Bằng; NXB Văn hoá dân tộc). Theo các cụ cao niên địa phương kể lại: “Đền tọa lạc ở vị trí cao, dân chúng hàng năm cũng lễ đi lại vất vả, ước gì đền ở nơi chân núi. Sau khi làm lễ khấn xin chuyển vị trí của đền, tối hôm đó trời nổi cơn mưa to, gió lớn, một giàn bay rồi rơi xuống chỗ vị trí đền hiện nay”.

Trong đền Kỳ Sầm tại nhà Bái đường có một bức hoành phi “Hải Đức Sơn Công” bay tỏ lòng biết ơn sâu sắc về công đức của Nùng Trí Cao như biển như núi. Phía trong hậu cung có ba bệ thờ: Ở giữa thờ Nùng Trí Cao, bên trái thờ A Nùng - mẹ Nùng Trí Cao, bên phải thờ ba bà vợ: Vương Lan Anh, Đoàn Hồng Ngọc, Trần Thị Cẩm”.