Cấp thiết đổi mới tư duy phòng, chống thiên tai

Thực tế ấy gióng lên hồi chuông cảnh báo về tính dễ bị tổn thương của nước ta trước biến đổi khí hậu và sự cấp thiết phải đổi mới tư duy trong phòng, chống thiên tai.

Trong nhiều thập kỷ qua, người dân đồng bằng Bắc Bộ hay miền Trung vẫn quen với chu kỳ tương đối ổn định của mùa mưa bão (từ tháng 7 đến tháng 10). Song, vài năm gần đây, quy luật ấy bị phá vỡ, bão đến sớm hơn (từ tháng 4) hoặc muộn (tháng 12). Hơn nữa, thay vì bão suy yếu khi đổ bộ vào đất liền thì có cơn bão bất ngờ mạnh lên, kèm theo mưa xối xả. Ngay cả các chuyên gia khí tượng thủy văn cũng thừa nhận việc dự báo đang ngày càng trở nên khó khăn.

Nguyên nhân không chỉ nằm ở tự nhiên, mà còn ở tác động của biến đổi khí hậu, hiện tượng El Nino và La Nina đan xen và sự suy giảm nghiêm trọng của rừng tự nhiên... Tất cả cộng hưởng, biến mỗi trận mưa, mỗi cơn bão thành thảm họa với mức độ tàn phá lớn hơn nhiều lần so với trước đây.

Điều đáng lo ngại là, trong bối cảnh kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn, thiên tai bất thường đã trở thành thách thức kép. Nó không chỉ gây thiệt hại nặng nề về người và tài sản, mà còn làm chậm tiến trình phát triển, tạo gánh nặng lên ngân sách và bào mòn sức chịu đựng của cộng đồng dân cư. Mặc dù, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều nghị quyết, chiến lược về phòng, chống thiên tai, ứng phó biến đổi khí hậu, nhưng diễn biến bất thường của mưa bão trong năm 2025 cho thấy, công tác ứng phó của chúng ta còn hạn chế. Ở nhiều nơi, người dân còn chủ quan, coi thường khuyến cáo; công tác sơ tán, cứu hộ còn chậm; cơ sở hạ tầng phòng, chống thiên tai như hồ chứa, đê điều, kè chống sạt lở xuống cấp, chưa được duy tu kịp thời. Đặc biệt, còn thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các ngành, các địa phương trong chia sẻ dữ liệu và ứng cứu khẩn cấp.

Muốn ứng phó hiệu quả, không thể chỉ chạy theo đối phó từng trận bão, từng đợt mưa lũ, mà phải có tầm nhìn chiến lược. Chúng ta cần chuyển từ “ứng phó bị động” sang “quản trị rủi ro chủ động”; coi phòng, chống thiên tai là một phần không thể tách rời trong quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội. Trong đó, cần nâng cao năng lực dự báo, cảnh báo sớm; ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data) và các mô hình khí hậu hiện đại nhằm dự báo chính xác hơn về lượng mưa, đường đi của bão. Đồng thời, các cấp, ngành cần đa dạng hóa kênh truyền thông, để thông tin cảnh báo đến nhanh nhất, rõ ràng nhất với người dân, kể cả ở vùng sâu, vùng xa.

Một mặt, các địa phương cần củng cố hạ tầng chống chịu thiên tai. Các tuyến đê, hồ chứa, hệ thống thoát nước đô thị phải được đầu tư đồng bộ. Không thể để đến khi sự cố xảy ra mới vội vàng khắc phục. Cùng với đó, các địa phương khi quy hoạch xây dựng cần hạn chế tối đa tình trạng san lấp ao hồ, lấn chiếm sông ngòi, vốn là hạ tầng điều tiết nước mưa cho đô thị; gắn ứng phó thiên tai với phát triển bền vững…

Những cơn bão đã và đang đổ bộ vào nước ta trong thời gian qua là lời nhắc nhở nghiêm khắc rằng, chúng ta không thể tiếp tục tư duy chống bão theo lối mòn. Thiên tai ngày nay ngày càng chịu tác động mạnh mẽ hơn từ chính hành vi phát triển thiếu bền vững của con người. Do đó, ứng phó hiệu quả trước hết là phải thay đổi tư duy từ đối phó ngắn hạn sang chiến lược dài hạn; từ cách tiếp cận đơn ngành sang phối hợp liên ngành, liên vùng; từ trách nhiệm của Nhà nước sang trách nhiệm của toàn xã hội. Điều quan trọng hơn, mỗi cấp ủy, chính quyền và người dân cần hiểu rõ: Đầu tư cho phòng chống thiên tai không phải là chi phí đơn thuần, mà chính là “khoản đầu tư sinh lợi” cho tương lai.

Mùa mưa bão bất thường năm 2025 có thể chỉ là sự khởi đầu của những năm tháng đầy thử thách trong thời kỳ biến đổi khí hậu. Nếu biết biến thách thức thành cơ hội, lấy nguy cơ làm động lực đổi mới, chúng ta hoàn toàn có thể xây dựng một xã hội an toàn và bền vững hơn.

Nguồn: https://hanoimoi.vn/cap-thiet-doi-moi-tu-duy-phong-chong-thien-tai-718227.html