Chuyển đổi số của các doanh nghiệp ngành bán lẻ tại Việt Nam

TCCS - Chuyển đổi số có vai trò quan trọng góp phần nâng cao năng suất và thúc đẩy chuyển đổi xanh của các doanh nghiệp. Việc đánh giá đúng thực trạng chuyển đổi số tại các doanh nghiệp nhỏ và vừa ngành bán lẻ, là cơ sở đề xuất một số giải pháp nhằm thúc đẩy chuyển đổi số của ngành bán lẻ tại Việt Nam nói riêng và các doanh nghiệp nói chung.

Thực trạng chuyển đổi số của các doanh nghiệp tại Việt Nam

Chuyển đổi số được coi là một trong những chiến lược quan trọng để nâng cao hiệu suất xử lý các công việc trong hầu hết các lĩnh vực tại nhiều quốc gia trên thế giới. Tại Việt Nam, Nghị quyết số 52-NQ/TW của Bộ Chính trị, ngày 27-9-2019, nhấn mạnh sự chủ động và tích cực tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư là một nhiệm vụ chiến lược đặc biệt quan trọng. Theo Kế hoạch chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025 và định hướng đến năm 2030 của Thủ tướng Chính phủ (Quyết định số 749/QĐ-CP), mục tiêu của kinh tế số là đạt 20% GDP vào năm 2025 và 30% GDP vào năm 2030. Chuyển đổi số trong doanh nghiệp được coi là giải pháp quan trọng để nâng cao năng lực cạnh tranh và thúc đẩy nền kinh tế số. Nghị quyết số 57-NQ/TW, ngày 22-12-2024, của Bộ Chính trị, “Về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia”, tiếp tục coi chuyển đổi số quốc gia là một trong những đột phá quan trọng hàng đầu, là động lực chính để phát triển nhanh lực lượng sản xuất hiện đại, hoàn thiện quan hệ sản xuất, đổi mới phương thức quản trị quốc gia, phát triển kinh tế - xã hội, ngăn chặn nguy cơ tụt hậu, đưa đất nước phát triển bứt phá, giàu mạnh trong kỷ nguyên mới.

Kết quả Báo cáo thường niên chuyển đổi số doanh nghiệp Việt Nam năm 2022⁽¹⁾ cho thấy, giai đoạn 2021 - 2022, các doanh nghiệp đã có những thay đổi tích cực trong nhận thức về chuyển đổi số. Tuy nhiên, tiến trình chuyển đổi số của nhiều doanh nghiệp chưa đạt mức kỳ vọng. Một số doanh nghiệp chỉ ở giai đoạn số hóa và sử dụng công nghệ mới một cách rời rạc, thiếu sự kết nối đồng bộ. Gần 50% số doanh nghiệp trước đây đã áp dụng một số giải pháp chuyển đổi số nhưng hiện không còn sử dụng, do không phù hợp hoặc doanh nghiệp đã áp dụng chỉ để đáp ứng nhu cầu ngắn hạn do đại dịch COVID-19, nhưng hiện không còn nhu cầu. Một lý do khác là nhiều doanh nghiệp chưa xác định được mục tiêu và chiến lược chuyển đổi số đúng đắn, cũng như thiếu nhân sự phục vụ chuyển đổi số cả về lượng và chất. Một số ít doanh nghiệp đã áp dụng công nghệ, phần mềm quản lý để phân tích dữ liệu, tự động hóa quyết định trong sản xuất, kinh doanh, vẫn gặp khó khăn trong việc đổi mới, nâng cấp công nghệ.

Mức độ trưởng thành số của doanh nghiệp ở các khía cạnh khác nhau có sự chênh lệch qua các năm 2022 và 2023, trong đó mức độ sẵn sàng chuyển đổi số ở khía cạnh định hướng chiến lược đạt mức cao nhất, mức độ sẵn sàng chuyển đổi số được cải thiện nhất ở khía cạnh quản lý rủi ro và an ninh mạng⁽²⁾. Về tổng thể, doanh nghiệp đang tập trung chủ yếu vào các lĩnh vực ảnh hưởng trực tiếp đến doanh thu, như hệ thống phân phối, tiếp thị, bán hàng và chăm sóc khách hàng. Kết quả khảo sát cũng cho thấy, công nghệ thường được áp dụng vào các nghiệp vụ ảnh hưởng trực tiếp đến doanh thu, như hệ thống kênh phân phối, tiếp thị, bán hàng và chăm sóc khách hàng. Bên cạnh bán hàng truyền thống, bán hàng qua mạng trở nên phổ biến hơn nhờ sự hỗ trợ của nhiều nền tảng bán hàng trực tuyến (Shopee, Lazada, Tiki,...) và các phương tiện truyền thông xã hội (Facebook, Instagram, Zalo, và Tiktok), với đa số doanh nghiệp triển khai bán hàng đa kênh.

Tuy nhiên, hầu hết doanh nghiệp thực hiện chuyển đổi số theo cách khá rời rạc, quản lý từng chức năng riêng biệt như vận chuyển, kho hàng, bán hàng, nhân sự và kế toán mà thiếu đi sự đồng bộ. Khoảng 20 - 30% số doanh nghiệp thường xuyên sử dụng công nghệ số trong một số nghiệp vụ. Cụ thể: về hoạt động quản lý vận chuyển, có hơn 60% số doanh nghiệp ít hoặc hiếm khi sử dụng phần mềm số, chỉ 23% sử dụng thường xuyên; hơn 40% số doanh nghiệp sử dụng công nghệ số ở mức độ cao trong hoạt động kế toán, nhưng 33% chưa khai thác hết tiềm năng; trong khi đó, hơn 40% số doanh nghiệp hầu như không hoặc ít sử dụng phần mềm số trong hoạt động quản lý kho hàng và nhân sự⁽³⁾.

Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp đối mặt với thách thức về ngân sách cho chuyển đổi số. Trong đó, có khoảng 20% số doanh nghiệp không có dự toán, và hơn 40% số doanh nghiệp có dự toán nhưng không đủ kinh phí đáp ứng nhu cầu thực tế. Thiếu ngân sách, đặc biệt là ở các doanh nghiệp nhỏ và vừa, là một thách thức phổ biến. Báo cáo cũng cho thấy, doanh nghiệp tự tin về kiến thức cho chuyển đổi số, nhưng họ khó thực hiện quá trình này một cách đầy đủ. Do đó, doanh nghiệp cần được hỗ trợ ở mọi giai đoạn của quá trình chuyển đổi số, từ chuẩn hóa quy trình hoạt động đến xây dựng lộ trình và triển khai giải pháp công nghệ. Một trong những thách thức chính là sự hạn chế về nguồn nhân lực chuyên trách để triển khai chuyển đổi số, với 56,3% doanh nghiệp có dưới 3 nhân sự phụ trách kế hoạch và chiến lược chuyển đổi số và 43,7% có dưới 3 nhân sự trong bộ phận công nghệ thông tin.

Giới thiệu sản phẩm, dịch vụ công nghệ thông tin, kỹ thuật số, chuyển đổi số cho doanh nghiệp tại Hội thảo các nền tảng số ứng dụng trong doanh nghiệp vừa và nhỏ ở tỉnh An Giang_Ảnh: TTXVN

Tổng quan ngành bán lẻ tại Việt Nam

Việt Nam tiếp tục được đánh giá là một thị trường bán lẻ tiềm năng trên bản đồ đầu tư toàn cầu. Cùng với sự phát triển năng động của các công ty trong nước, nhiều nhãn hiệu bán lẻ nước ngoài đã gia nhập thị trường Việt Nam, hưởng lợi từ thị trường sôi động và chính sách chào đón nhà đầu tư nước ngoài. Đặc biệt, các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) tại Việt Nam có khá nhiều cơ hội để thực hiện chuyển đổi kỹ thuật và khẳng định SME là nền tảng để phát triển kinh tế quốc gia. Việc cải thiện thu nhập và gia tăng tầng lớp trung lưu đã tạo điều kiện thuận lợi cho sự xuất hiện ngày càng nhiều của sản phẩm hàng hiệu và cao cấp. Mặc dù kênh thương mại truyền thống vẫn chiếm tỷ lệ đáng kể, xu hướng bán lẻ hiện đại và đa kênh đang ngày càng chiếm ưu thế, được chứng minh qua sự mở rộng nhanh chóng của siêu thị và trung tâm thương mại.

Sau giai đoạn chịu tác động của đại dịch COVID-19, ngành bán lẻ tại Việt Nam đã phục hồi mạnh mẽ và tiếp tục tăng trưởng ổn định. Theo số liệu từ Tổng cục Thống kê, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng năm 2024 đạt 6.391 nghìn tỷ đồng, tăng 9,0% so với năm 2023. Trong giai đoạn 2017 - 2024, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng tăng từ 3.470 nghìn tỷ đồng lên 6.391 nghìn tỷ đồng, tương ứng với mức tăng trưởng kép bình quân hằng năm (CAGR) khoảng 9,2%. Riêng doanh thu bán lẻ hàng hóa chiếm khoảng 75 - 82% tổng doanh thu bán lẻ, đạt mức CAGR 8,6% trong giai đoạn này, bao gồm cả các năm chịu ảnh hưởng của đại dịch. Chi tiêu của người tiêu dùng đã cải thiện nhờ các biện pháp điều chỉnh giảm lãi suất, giảm thuế VAT và các hỗ trợ từ Chính phủ nhằm giải quyết vấn đề trong lĩnh vực bất động sản và tài chính. Nhìn chung, với nền kinh tế phát triển, dân số đông, xu hướng đô thị hóa, tăng thu nhập và mức sống cao, Việt Nam tiếp tục là một thị trường bán lẻ đầy triển vọng, với nhiều điều kiện thuận lợi cho sự phát triển.

Đặc biệt, tính chung 6 tháng đầu năm 2025, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng ước đạt 3.416,8 nghìn tỷ đồng, tăng 9.3% so với cùng kỳ năm trước. Thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội, hai trung tâm kinh tế lớn của cả nước, tiếp tục đóng góp đáng kể vào doanh thu bán lẻ toàn quốc. Sự tăng trưởng này phản ánh sức mua mạnh mẽ của người tiêu dùng, đặc biệt là trong bối cảnh nền kinh tế phục hồi và tầng lớp trung lưu mở rộng. Tuy nhiên, để duy trì đà tăng trưởng bền vững, ngành bán lẻ cần tiếp tục đẩy mạnh chuyển đổi số, nâng cao trải nghiệm khách hàng và tối ưu hóa chuỗi cung ứng. Đồng thời, việc phát triển các mô hình bán lẻ hiện đại và tích hợp giữa kênh bán hàng trực tuyến và truyền thống sẽ là yếu tố quan trọng giúp ngành bán lẻ Việt Nam cạnh tranh hiệu quả trong khu vực và toàn cầu.

Doanh thu bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng tại Việt Nam_Nguồn: Nhóm tác giả

Trong 6 tháng đầu năm 2025, các nhóm doanh thu bán lẻ hàng hóa như vật phẩm văn hóa - giáo dục, lương thực - thực phẩm, may mặc và đồ dùng gia đình đều ghi nhận mức tăng trưởng lần lượt là 11,5%, 9,5%, 6,1% và 5,5%. Tại một số địa phương, doanh thu bán lẻ có sự tăng trưởng đáng chú ý như Quảng Ninh (10%), Hải Phòng và Đà Nẵng (8,2%), Thành phố Hồ Chí Minh (7,9%), Cần Thơ (7,6%) và Hà Nội (7,3%). Các địa phương ghi nhận mức tăng trưởng nổi bật trong doanh thu dịch vụ lưu trú, ăn uống là Đà Nẵng (18,5%), Thành phố Hồ Chí Minh (16,9%), Hà Nội (13%), Hải Phòng (12,5%), Cần Thơ (9%). 

Bảng xếp hạng Chỉ số phát triển bán lẻ toàn cầu (GRDI) của Kearney năm 2023 đã ghi nhận sự thay đổi về vị trí của Việt Nam trong ngành bán lẻ. Trong khi năm 2021, Việt Nam đứng ở vị trí thứ 9 trong số 35 quốc gia được đánh giá, thì năm 2023, Việt Nam xếp ở vị trí thứ 34 trong số 44 quốc gia. So với các năm trước đó, Việt Nam đã giảm thứ hạng, từ vị trí thứ 6 vào năm 2017 xuống thứ 9 vào năm 2021 và hiện tại là thứ 34. Mặc dù thứ hạng giảm, Việt Nam vẫn duy trì được sự hấp dẫn đối với các nhà đầu tư bán lẻ quốc tế nhờ vào nền kinh tế đang phát triển mạnh mẽ, dân số trẻ và đông đảo, cùng với sự ổn định chính trị, tiến trình đô thị hóa và mức thu nhập ngày càng cao. Những yếu tố này vẫn tạo ra một thị trường tiềm năng cho ngành bán lẻ. Chỉ số GRDI không chỉ đánh giá sự hấp dẫn của thị trường ở thời điểm hiện tại mà còn phản ánh tiềm năng phát triển trong tương lai, dựa trên các yếu tố như mức độ rủi ro quốc gia, sự hấp dẫn của thị trường, mức độ bão hòa và tốc độ tăng trưởng doanh thu bán lẻ. Bảng xếp hạng GRDI năm 2023 cho thấy, Ấn Độ đứng ở vị trí số 1, trong khi các quốc gia khác trong khu vực châu Á, như Ả Rập Saudi (thứ 3), Trung Quốc (thứ 4), Kazakhstan (thứ 7), Malaysia (thứ 8), và Indonesia (thứ 10) đều lọt vào top 10. Việt Nam đứng ở vị trí thứ 34, mặc dù vẫn vượt qua Philippines và Thái Lan, những quốc gia xếp ở vị trí thứ 41 và thứ 44. Các quốc gia khác trong khu vực châu Á có mặt trong bảng xếp hạng bao gồm Bangladesh (thứ 13), Iran (thứ 26), Pakistan (thứ 32), Nepal (thứ 35), Campuchia (thứ 42).

Chuyển đổi số trong ngành bán lẻ tại Việt Nam

Theo Báo cáo thường niên chuyển đổi số năm 2022 và 2023 của Cục Phát triển doanh nghiệp, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, mức độ sẵn sàng chuyển đổi số của các doanh nghiệp trong ngành bán lẻ đạt mức tương đối cao ở các khía cạnh quản lý tài chính, kế toán, kế hoạch, pháp lý và nhân sự. Trong bối cảnh đại dịch COVID-19, nhiều doanh nghiệp đã tích hợp công nghệ để mở rộng kênh bán hàng, thực hiện truyền thông và tiếp thị trực tuyến, cũng như thanh toán trực tuyến. Nhiều công ty cũng đã áp dụng hệ thống công nghệ thông tin và phân tích dữ liệu để đo lường hiệu suất tiếp thị, bán hàng và chăm sóc khách hàng.

Tuy nhiên, sự liên kết giữa các bên tham gia trong thị trường bán lẻ Việt Nam vẫn chưa tốt, là một thách thức lớn trong quá trình chuyển đổi số. Ngoài ra, an ninh mạng là một lĩnh vực dễ chịu rủi ro, đặc biệt là trong lĩnh vực bán lẻ. Nhóm đối tượng chính là các công ty có danh tiếng, nơi lưu trữ nhiều thông tin tài chính và cá nhân của khách hàng.

Trong giai đoạn trước năm 2020 (trước đại dịch COVID-19): Ngành bán lẻ là một trong những lĩnh vực lớn nhất chịu ảnh hưởng từ cuộc cách mạng số, khi chuyển đổi số không chỉ thay đổi nhu cầu và thói quen mua sắm của người tiêu dùng, mà còn mang lại sự cá nhân hóa cao, nâng cao trải nghiệm và thuận tiện trong mọi khía cạnh, từ quá trình mua sắm đến vận chuyển, giao hàng và thanh toán. Ngoài kênh bán lẻ truyền thống, vào cuối những năm 2010, bán lẻ trực tuyến đã trở thành một kênh phổ biến. Bằng cách đa dạng hóa kênh bán hàng, ngành bán lẻ hướng tới mục tiêu cung cấp trải nghiệm liền mạch cho khách hàng, không phụ thuộc vào việc giao dịch cuối cùng có thực hiện trực tuyến hay ngoại tuyến. Các nhà bán lẻ ngày càng chú trọng đến việc hiểu rõ hành vi của khách hàng trên các kênh khác nhau, tùy thuộc vào độ tuổi, giới tính và các yếu tố khác. Thêm vào đó, thông qua phân tích dữ liệu khách hàng có hệ thống hơn, ngành bán lẻ hướng đến mục tiêu tiếp cận cá nhân hóa khách hàng, thay vì chỉ tập trung vào một phân khúc nhất định như trước.

Ở Việt Nam, ngành bán lẻ được đánh giá có tiềm năng lớn do quy mô dân số và tốc độ đô thị hóa. Tốc độ đô thị hóa nhanh, với mức trung bình là 3,2% hằng năm và dự kiến đạt 50% vào năm 2025 theo Ngân hàng Thế giới⁽⁴⁾. Các thị trường có mức độ đô thị hóa cao thường hấp dẫn cho các nhà bán lẻ, vì dịch vụ hậu cần phát triển, người tiêu dùng tập trung vào các khu vực nhỏ và có mức chi tiêu cao. Với tiềm năng này và sự phát triển của công nghệ, cũng như mức độ phổ biến của việc sử dụng internet, đặc biệt là ở thành thị và trong giới trẻ tại Việt Nam, các doanh nghiệp bán lẻ đã đẩy mạnh quá trình chuyển đổi số trong ngành. Để đáp ứng nhu cầu và thói quen mua sắm mới của khách hàng, ngành bán lẻ đã chuyển từ các kênh truyền thống sang các chuỗi bán lẻ hiện đại, mang lại sự tiện lợi, chất lượng, đa dạng và minh bạch về giá. Thời kỳ này chứng kiến sự vững mạnh của những nhà bán lẻ chủ động chuyển đổi sớm, như Tiki, Lazada và sự xuất hiện của những nhà bán lẻ mới như Shopee. Sự chuyển mình của những nhà bán lẻ nhỏ và vừa cũng đã diễn ra dựa trên nhu cầu và kỳ vọng của khách hàng. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, đã gặp nhiều thách thức trong quá trình chuyển đổi số, bao gồm thiếu nguồn lực, rào cản văn hóa và ít đơn vị cung cấp. Điều này đã dẫn đến việc một số doanh nghiệp phải dừng lại trong cuộc đua cạnh tranh trong ngành bán lẻ.

Mặc dù tăng trưởng doanh thu ngành bán lẻ duy trì trong thời gian dài, thương mại điện tử ngày càng chiếm lĩnh thị trường, tuy nhiên, toàn cảnh bán lẻ ở Việt Nam vẫn chủ yếu là từ phương thức truyền thống. Doanh thu từ cửa hàng truyền thống và các kênh phân phối chiếm tới 98% doanh thu bán lẻ, trong khi doanh số bán hàng trực tiếp tại cửa hàng chiếm khoảng 97% và doanh số bán hàng không qua cửa hàng (bao gồm cả thương mại điện tử) chỉ đóng góp khoảng 3%. Trước đại dịch COVID-19 vào năm 2019, các sản phẩm điện tử và truyền thông, cũng như sản phẩm thời trang, chiếm hai nguồn hàng đầu về doanh thu từ thương mại điện tử ở Việt Nam, lần lượt là 27% và 24%, trong khi các sản phẩm thực phẩm và chăm sóc cá nhân chỉ chiếm 16%⁽⁵⁾.

Giai đoạn 2020 - 2024: Năm 2020, sự bùng phát của đại dịch không chỉ tạo ra những thay đổi tạm thời trong hành vi người tiêu dùng mà còn thúc đẩy các doanh nghiệp bán lẻ phải nhanh chóng chuyển đổi số để đáp ứng nhu cầu thị trường mới. Các biện pháp giãn cách xã hội đã khiến các cửa hàng phải đóng cửa hoặc giảm hoạt động và các doanh nghiệp buộc phải tối ưu hóa các kênh bán hàng trực tuyến để duy trì doanh thu.

Chuyển đổi số trong bán lẻ không chỉ là việc chuyển từ mô hình bán hàng truyền thống sang bán hàng online. Đây là một quá trình thay đổi toàn diện trong cách thức vận hành của doanh nghiệp, từ việc sử dụng các công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo (AI), phân tích dữ liệu lớn (big data), cho đến việc tối ưu hóa quy trình thanh toán và vận chuyển hàng hóa. Công nghệ không chỉ giúp cải thiện trải nghiệm của khách hàng mà còn gia tăng khả năng quản lý, phân tích và dự đoán xu hướng tiêu dùng, giúp doanh nghiệp có thể ra quyết định chính xác và kịp thời. Đặc biệt, trong giai đoạn dịch bệnh, chuyển đổi số đã tạo ra sự thay đổi mạnh mẽ trong hành vi mua sắm của người tiêu dùng. Việc chuyển sang mô hình mua sắm đa kênh, kết hợp giữa cửa hàng trực tuyến và cửa hàng vật lý, đã mở ra cơ hội mới cho các doanh nghiệp. Họ có thể tiếp cận và phục vụ khách hàng mọi lúc, mọi nơi, qua các nền tảng trực tuyến như website, ứng dụng di động hay các sàn thương mại điện tử. Điều này đồng thời giúp giảm thiểu sự tiếp xúc trực tiếp, đồng hành với xu hướng mua sắm an toàn trong đại dịch.

Theo số liệu từ Tổng cục Thống kê, mặc dù các cửa hàng vật lý phải đóng cửa trong thời gian dài, nhưng tổng mức bán lẻ và doanh thu dịch vụ 6 tháng đầu năm 2021 vẫn tăng 4,9% so với năm trước. Ngoài ra, tăng trưởng trung bình hàng năm của thương mại điện tử và các website bán hàng vượt 30%, với giá trị ước tính khoảng 10 tỷ USD, chiếm khoảng 4,6% GDP. Dự báo năm 2025, ngành này sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ và có thể đạt giá trị lên tới 35 tỷ USD, tương đương 10% GDP của đất nước. Kết quả này có được nhờ vào sự chủ động trong việc áp dụng các giải pháp công nghệ trong giao dịch và thanh toán. Cũng chính nhờ vào các nền tảng số, doanh nghiệp bán lẻ có thể duy trì hoạt động và kết nối với khách hàng trong một thế giới bị gián đoạn bởi đại dịch.

Chuyển đổi số không chỉ là một xu hướng nhất thời mà đang dần trở thành chiến lược kinh doanh lâu dài và tất yếu đối với ngành bán lẻ. Doanh nghiệp không thể trì hoãn việc áp dụng công nghệ nếu muốn tồn tại và phát triển trong tương lai. Chuyển đổi số giúp doanh nghiệp không chỉ thích nghi với những thay đổi do đại dịch mà còn có thể vươn lên, tối ưu hóa các quy trình kinh doanh và mang lại giá trị gia tăng cho khách hàng. Trong tương lai, những doanh nghiệp bán lẻ thành công sẽ là những doanh nghiệp có khả năng áp dụng công nghệ một cách linh hoạt và sáng tạo.

Một số khuyến nghị chính sách

Chuyển đổi số đã đóng một vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng của ngành bán lẻ và duy trì sự ổn định cho cộng đồng doanh nghiệp. Chuyển đổi số mang lại những chuyển biến tích cực đối với ngành bán lẻ, làm thay đổi phương thức bán hàng, các nền tảng thương mại, hỗ trợ doanh nghiệp trong quản lý và tạo xu hướng thay đổi thói quen của người tiêu dùng. Đại dịch COVID-19 đã buộc các doanh nghiệp phải thay đổi cách thức vận hành, chuyển từ trực tiếp sang trực tuyến để thích nghi và tồn tại. Song song đó, xu thế toàn cầu hóa đang mở ra cơ hội tiếp cận thị trường rộng lớn nhưng cũng đặt ra yêu cầu cạnh tranh khốc liệt hơn, đòi hỏi doanh nghiệp phải linh hoạt, nhanh nhạy và số hóa để bắt kịp tốc độ của thế giới. Đặc biệt, cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư với các công nghệ như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, IoT, điện toán đám mây… đang định hình lại toàn bộ hoạt động sản xuất, kinh doanh, buộc các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, phải chuyển đổi số nếu không muốn bị bỏ lại phía sau. Do đó, trong thời gian tới, các doanh nghiệp ngành bán lẻ cần:

Một là, thay đổi phương thức quản lý truyền thống: Để thúc đẩy quá trình chuyển đổi số trong ngành bán lẻ, các nhà quản lý cần sẵn sàng thay đổi phương pháp quản lý truyền thống. Quản lý theo phương pháp cũ thường thiếu linh hoạt trong bối cảnh công nghệ thay đổi nhanh chóng và doanh nghiệp cần tiếp cận các mô hình quản lý mới dựa trên dữ liệu và công nghệ số. Các nhà quản lý có thể áp dụng các công cụ số hóa như phần mềm quản lý dự án, hệ thống chỉ số đánh giá thực hiện công việc cụ thể để theo dõi hiệu quả của từng bộ phận, giúp tối ưu hóa hoạt động. Đồng thời, việc đào tạo và hỗ trợ nhân viên thích nghi với công nghệ mới là điều cần thiết, bảo đảm họ có thể vận hành các công cụ số một cách hiệu quả.

Các doanh nghiệp đẩy mạnh số hóa, đưa các sản phẩm lên sàn thương mại điện tử_Ảnh: TTXVN

Hai là, tăng cường trải nghiệm khách hàng đa kênh: Việc tích hợp hệ thống quản lý trên nền tảng công nghệ giúp tối ưu hóa trải nghiệm khách hàng trên nhiều kênh, cả online lẫn offline. Doanh nghiệp có thể sử dụng phần mềm quản lý kho hàng và bán hàng đa kênh để bảo đảm rằng thông tin về sản phẩm, giá cả, chương trình khuyến mãi được đồng bộ trên tất cả các kênh. Điều này giúp người tiêu dùng có thể dễ dàng theo dõi và tìm kiếm thông tin về sản phẩm, từ đó cải thiện trải nghiệm mua sắm và thúc đẩy quyết định mua hàng. Sự nhất quán trong quản lý các kênh bán hàng giúp doanh nghiệp giữ chân khách hàng hiệu quả hơn và tăng cường sự gắn kết giữa doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Ba là, ứng dụng công nghệ vào quản lý và vận hành: Các doanh nghiệp bán lẻ có thể sử dụng phần mềm quản lý toàn diện để theo dõi mọi khía cạnh trong vận hành kinh doanh, từ quản lý đơn hàng, kiểm soát hàng tồn kho, đến phân tích dữ liệu kinh doanh. Các hệ thống này cung cấp thông tin theo thời gian thực, giúp nhà quản lý nắm bắt kịp thời các thay đổi và ra quyết định nhanh chóng. Bên cạnh đó, việc ứng dụng công nghệ giúp tăng cường khả năng quản lý nhân viên thông qua các công cụ đánh giá năng suất và phân quyền truy cập thông tin.

Bốn là, đa dạng hóa các phương thức thanh toán: Trong bối cảnh chuyển đổi số, đa dạng hóa các phương thức thanh toán là một yếu tố không thể thiếu. Các doanh nghiệp bán lẻ nên tích hợp các giải pháp thanh toán điện tử, từ thẻ tín dụng, ví điện tử (như MoMo, ZaloPay) đến các hình thức thanh toán trực tuyến qua ngân hàng hoặc hệ thống thanh toán quốc tế (Visa, MasterCard). Điều này không chỉ tạo sự thuận tiện cho khách hàng mà còn giúp doanh nghiệp theo dõi và phân tích dữ liệu giao dịch một cách hiệu quả hơn, từ đó cải thiện chiến lược kinh doanh. Các hình thức thanh toán linh hoạt cũng thúc đẩy sự tăng trưởng của thương mại điện tử trong ngành bán lẻ.

Năm là, tích hợp hệ thống vận chuyển thông minh: Để cải thiện quy trình giao hàng, doanh nghiệp cần hợp tác với các đơn vị vận chuyển hàng đầu nhằm tích hợp hệ thống vận chuyển vào quá trình bán hàng. Khách hàng sẽ có nhiều tùy chọn về phương thức giao hàng và thời gian nhận hàng, tạo ra trải nghiệm mua sắm tiện lợi và nhanh chóng. Hệ thống này không chỉ giúp doanh nghiệp theo dõi trạng thái đơn hàng mà còn cải thiện độ chính xác trong giao hàng, giảm thiểu lỗi trong quá trình vận chuyển. Điều này đặc biệt quan trọng trong các bối cảnh mua sắm trực tuyến ngày càng phổ biến và trải nghiệm giao hàng nhanh chóng có thể là yếu tố quan trọng để giữ chân khách hàng.

Sáu là, sử dụng dữ liệu lớn và phân tích nâng cao: Việc ứng dụng dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo vào quản lý chuỗi cung ứng và phân tích hành vi khách hàng đang trở thành xu hướng toàn cầu. Doanh nghiệp có thể sử dụng các công cụ phân tích dữ liệu để theo dõi và dự báo nhu cầu của khách hàng, từ đó tối ưu hóa quá trình nhập hàng và quản lý kho. Trí tuệ nhân tạo còn giúp phân tích dữ liệu khách hàng để đề xuất các chiến dịch tiếp thị cá nhân hóa, tăng cường khả năng tương tác với người tiêu dùng và nâng cao doanh số bán hàng.

Bảy là, tối ưu hóa chuỗi cung ứng số hóa: Chuỗi cung ứng là một phần quan trọng của ngành bán lẻ và việc số hóa chuỗi cung ứng giúp doanh nghiệp tối ưu hóa vận hành và quản lý. Số hóa chuỗi cung ứng giúp doanh nghiệp giám sát tốt hơn các khâu từ sản xuất, nhập hàng đến giao hàng.

Tám là, phát triển hệ sinh thái số: Hệ sinh thái số bao gồm các công cụ, nền tảng và quy trình số hóa toàn diện, từ quản lý dữ liệu, dịch vụ khách hàng, đến vận hành nội bộ. Hệ sinh thái này giúp doanh nghiệp tăng cường khả năng kết nối giữa các bộ phận, nâng cao năng suất và tạo ra sự linh hoạt trong quá trình vận hành. Hơn nữa, hệ sinh thái số còn giúp doanh nghiệp dễ dàng mở rộng quy mô và thích nghi với những thay đổi nhanh chóng trong môi trường kinh doanh.

Chín là, phát triển chính sách và kết cấu hạ tầng công nghệ số: Doanh nghiệp bán lẻ cần đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng công nghệ số, bao gồm mạng internet tốc độ cao, hệ thống thanh toán điện tử và các thiết bị hỗ trợ bán hàng thông minh. Cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý cho thương mại điện tử và chuyển đổi số, bảo đảm các quy định về bảo mật thông tin và quyền lợi của người tiêu dùng. Điều này sẽ tạo ra môi trường thuận lợi cho các doanh nghiệp phát triển và thúc đẩy chuyển đổi số một cách hiệu quả./.

----------------------

* Bài viết là kết quả nghiên cứu của Đề tài QG.22.80 “Xây dựng công cụ đánh giá mức độ chuyển đổi số của các doanh nghiệp ngành bán lẻ tại Việt Nam” do Quỹ Phát triển Khoa học Công nghệ Đại học Quốc gia Hà Nội tài trợ

(1)  Xem: Báo cáo thường niên chuyển đổi số doanh nghiệp Việt Nam năm 2022: Mức độ sẵn sàng chuyển đổi số của doanh nghiệp Việt Nam, Cục Phát triển doanh nghiệp (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), 2023
(2) Xem: Báo cáo thường niên chuyển đổi số doanh nghiệp Việt Nam năm 2023: Thúc đẩy chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, Cục Phát triển doanh nghiệp (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), 2024
(3) Xem: Báo cáo thường niên chuyển đổi số doanh nghiệp Việt Nam năm 2022: Mức độ sẵn sàng chuyển đổi số của doanh nghiệp Việt Nam, tlđd
(4) Delloite: Khảo sát người tiêu dùng Việt Nam - Kiên cường trước khó khăn, 2021
(5) Xem: Tổng cục Thống kê: Niêm giám thống kê, Nxb. Thống kê, Hà Nội, 2021

Nguồn: https://tapchicongsan.org.vn/web/guest/nghien-cu/-/2018/1143102/chuyen-doi-so-cua-cac-doanh-nghiep-nganh-ban-le-tai-viet-nam.aspx