Chuyển đổi số trong quản lý, bảo vệ rừng ở Sơn La

Ứng dụng thiết bị flycam tại Hạt Kiểm lâm khu vực VIII và Ban Quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên Mường La.

Lia ống kính từ vạt rừng xuống suối, chuyển từng khung hình về máy tính ở trung tâm điều hành. Đây là một trong những công cụ hỗ trợ đã và đang trở thành “tai, mắt” mới cho lực lượng kiểm lâm Sơn La.

Theo Quyết định số 384/ QĐ-UBND của Ủy ban nhân dân tỉnh Sơn La ngày 20/2/2025, công bố hiện trạng rừng đến 31/12/2024, tỉnh Sơn La hiện đang quản lý hơn 671.000 ha rừng.

Trong đó, rừng đặc dụng hơn 72.000 ha, rừng phòng hộ gần 293.000 ha, tỷ lệ che phủ đạt 47,6%, quy mô và ý nghĩa sinh thái của rừng Sơn La cũng đang đặt ra yêu cầu cần quản lý nghiêm ngặt. Ông Nguyễn Huy Tuấn, Chi cục trưởng Kiểm lâm tỉnh cho biết: Từ những năm 2000, ngành lâm nghiệp đã bắt đầu dùng GPS, bản đồ để đo đạc.

Đến năm 2016, dưới sự hỗ trợ của Cục Kiểm lâm và tổ chức JICA, Sơn La đã triển khai hệ thống theo dõi diễn biến rừng FRMS Desktop và FRMS Mobile, mở đầu cho quản lý rừng theo dữ liệu số. Những năm sau đó, hệ sinh thái công nghệ dần hoàn thiện, như: GIS, viễn thám, flycam, phần mềm SMART, camera tích hợp AI và các mô hình dự báo cháy rừng.

Qua thực tế triển khai tại tỉnh Sơn La cho thấy, công nghệ mang lại hiệu quả rõ rệt trong giám sát và phát hiện biến động. Viễn thám cho phép so sánh ảnh đa thời gian để phát hiện mất rừng, suy thoái hay lấn chiếm ngay khi biến động mới xuất hiện. Công cụ Flycam giúp xác minh nhanh, thu bằng chứng hình ảnh sắc nét; camera AI đặt tại chòi canh có khả năng nhận diện khói, lửa, gửi cảnh báo tự động về trung tâm điều hành.

Các mô hình dự báo cháy rừng, kết hợp yếu tố thời tiết, độ ẩm, gió và độ che phủ, giúp đánh giá nguy cơ theo vùng, thời điểm. Hiện tại tuyến cơ sở, kiểm lâm viên không còn mang theo sổ tay đơn lẻ. Họ có điện thoại hoặc máy tính bảng tích hợp ứng dụng FRMS/S.M.A.R.T, ghi nhận tọa độ, hình ảnh, video, thời điểm và mọi dữ liệu được đồng bộ về trung tâm.

Ông Hoàng Tuấn Anh, Phó Hạt trưởng Kiểm lâm khu vực XIII và Khu bảo tồn thiên nhiên Mường La cho biết: Trước đây, để xác minh một điểm nghi vấn, lực lượng kiểm lâm mất vài ngày trên đường rừng. Nay có ảnh vệ tinh và flycam, chỉ trong vài giờ có thể có mặt và xử lý. Ứng dụng công nghệ số giúp việc quản lý, bảo vệ rừng đỡ vất vả hơn rất nhiều. Theo báo cáo của ngành kiểm lâm Sơn La, trong 9 tháng năm 2025, lực lượng kiểm lâm toàn tỉnh đã kiểm tra, phát hiện và lập hồ sơ xử lý 197 vụ vi phạm phá rừng trái pháp luật, trong đó có bảy vụ khởi tố hình sự về tội hủy hoại rừng.
Nhiều vụ được phát hiện nhờ hệ thống giám sát viễn thám và xác minh bằng flycam, giúp rút ngắn thời gian từ phát hiện đến tiếp cận hiện trường từ vài ngày xuống còn vài giờ, thậm chí vài chục phút tùy địa hình. Không chỉ dừng ở phát hiện, dữ liệu số còn làm thay đổi cách thức xử lý và phòng ngừa. Hệ thống bản đồ số (GIS) lưu trữ ranh giới, chủ rừng, lịch sử lâm phần; FRMS và phần mềm quản lý cho phép truy xuất nhanh hồ sơ, thống kê và lập báo cáo.

Khi một điểm biến động xuất hiện, cán bộ có thể đối chiếu ngay với hồ sơ pháp lý, xác minh giấy phép, từ đó quyết định biện pháp hành chính hoặc đề xuất khởi tố kịp thời. Theo ông Nguyễn Huy Tuấn, ngành đã đề ra loạt giải pháp thực tiễn, như: Đẩy mạnh đào tạo, phổ cập kỹ năng số cho toàn lực lượng; bố trí cán bộ chuyên trách chuyển đổi số; ưu tiên nguồn vốn cho hạ tầng và trang thiết bị; mở rộng huy động xã hội hóa, dự án quốc tế; tăng cường hợp tác giữa Sở Nông nghiệp và Môi trường với các sở, ngành và chính quyền địa phương để hoàn thiện khung dữ liệu dùng chung.

Trong đó, tiếp tục kết hợp chặt chẽ với cộng đồng để phát huy vai trò người dân như “tai, mắt” tại chỗ thông qua các ứng dụng báo tin... Ông Nguyễn Thành Công, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Sơn La cho biết: Chuyển đổi số trong quản lý rừng là một trong những công cụ sinh tồn cho rừng. Khi dữ liệu được số hóa, khi mỗi tiểu khu, mỗi thửa rừng có hồ sơ điện tử rõ ràng, trách nhiệm quản lý trở nên minh bạch, việc truy trách nhiệm được thực hiện nhanh chóng và công bằng.

Dữ liệu còn mở ra giá trị mới trong việc đánh giá trữ lượng sinh khối, tham gia thị trường tín chỉ carbon, truy xuất nguồn gốc lâm sản, góp phần phát triển lâm nghiệp bền vững. Giữa những cánh rừng Sơn La, mỗi chiếc flycam, camera AI và bản đồ số không thay thế người kiểm lâm, nhưng làm cho công việc của họ hiệu quả, an toàn hơn. Nếu duy trì quyết tâm, tiếp tục đầu tư đúng trọng tâm, Sơn La có thể trở thành điển hình cho quản lý rừng bằng công nghệ, nơi dữ liệu thật sự là “người gác rừng” hiện đại, giữ cho rừng xanh và cộng đồng bền vững hơn.

QUỐC TUẤN

Nguồn: https://nhandan.vn/chuyen-doi-so-trong-quan-ly-bao-ve-rung-o-son-la-post914497.html