Siết chặt quản lý để mở khoá đổi mới
Ngày 14/6/2025, Việt Nam chính thức đạt một cột mốc pháp lý mang tính bước ngoặt khi Quốc hội thông qua Luật Công nghiệp Công nghệ số, bộ luật đầu tiên trong lịch sử pháp lý Việt Nam công nhận tài sản kỹ thuật số và tiền điện tử.
Với hiệu lực từ ngày 1/1/2026, đạo luật này không chỉ thiết lập hành lang pháp lý cho một lĩnh vực mới mẻ, mà còn định vị Việt Nam trên bản đồ các quốc gia tiên phong thúc đẩy kinh tế số, đổi mới sáng tạo, đặc biệt trong công nghệ blockchain và tài sản số.
Luật mới đưa ra phân loại rõ ràng giữa hai nhóm tài sản kỹ thuật số: “tài sản ảo”, như điểm thưởng hay voucher không sử dụng mã hóa; và “tiền điện tử”, là loại tài sản dùng công nghệ mã hóa để xác thực giao dịch và chuyển giao, song không được xếp vào nhóm tiền tệ pháp định hay chứng khoán. Đây là nền tảng pháp lý quan trọng giúp phân biệt ranh giới pháp lý và kỹ thuật, đồng thời giúp quản lý rủi ro tài chính hiệu quả hơn.
Trên cơ sở này, Chính phủ được trao quyền chi tiết hóa điều kiện cấp phép hoạt động cho các sàn giao dịch, công ty lưu ký, đơn vị phát hành… kèm các tiêu chuẩn an ninh mạng và biện pháp kiểm soát rửa tiền (AML) và chống tài trợ khủng bố theo chuẩn quốc tế.
Quan trọng hơn, luật còn đóng vai trò như một “bàn đạp đổi mới” khi tích hợp các chính sách ưu đãi mạnh mẽ bao gồm trợ cấp nghiên cứu, miễn giảm thuế, cấp thị thực nhanh cho chuyên gia blockchain nhằm thu hút nhân lực chất lượng cao và phát triển chuỗi giá trị số toàn diện.
Tuy nhiên, đằng sau cơ hội là một loạt thách thức không nhỏ. Việc thiết lập khung pháp lý lần này diễn ra trong bối cảnh Việt Nam đang chịu sức ép rút khỏi “danh sách xám” của Lực lượng Đặc nhiệm Tài chính (FATF) vì những lỗ hổng trong quản lý tài sản ảo liên quan đến rửa tiền.
Điều đó buộc Chính phủ phải hành động quyết liệt: từ việc thông qua luật, trình các nghị quyết quản lý sàn giao dịch tiền điện tử chặt chẽ, đến việc soạn thảo Nghị định xử phạt hành chính với mức phạt lên đến 2 tỷ đồng đối với hành vi vận hành sàn không phép.
Đáng chú ý, trong đề xuất mới nhất của Bộ Tài chính, chỉ những đơn vị cung cấp dịch vụ tập trung như sàn giao dịch, đơn vị lưu ký, hoặc công ty phát hành mới được cấp phép, với yêu cầu vốn điều lệ tối thiểu lên đến 10.000 tỷ đồng.
Ngoài ra, luật cũng yêu cầu người dùng Việt Nam chuyển toàn bộ tài sản số về các nền tảng được cấp phép các giao dịch qua sàn ngoài danh sách sẽ bị coi là bất hợp pháp. Đây là bước đi thể hiện sự quyết tâm của cơ quan quản lý trong việc thiết lập một hệ sinh thái tiền điện tử minh bạch, an toàn và kiểm soát được.
Theo ông Tô Trần Hòa, Phó Cục trưởng Cục Phát triển thị trường (UBCK), quy định về cấu trúc vốn cũng được thiết kế chặt chẽ: ít nhất 65% vốn điều lệ của tổ chức tiền điện tử phải đến từ các nhà đầu tư tổ chức, phần còn lại đến từ ngân hàng, công ty chứng khoán, quỹ đầu tư hoặc doanh nghiệp bảo hiểm.
“Mức vốn điều lệ 10.000 tỷ đồng là tương đương hai sàn giao dịch chứng khoán cộng lại, nhằm tạo sự ổn định nền tảng cho thị trường tiền điện tử trong giai đoạn đầu”, ông Hòa nhấn mạnh.
Việc thiết lập rào chắn kỹ thuật và tài chính như vậy không chỉ nhằm đảm bảo kiểm soát rủi ro mà còn để lọc nhiễu, sàng lọc những đơn vị yếu kém hoặc hoạt động chui vốn là vấn đề nhức nhối suốt thời gian qua.
Tuy nhiên, tiềm năng của thị trường này là không thể xem nhẹ. Theo báo cáo của Chainalysis, Việt Nam hiện nằm trong top 3 thị trường tiền điện tử lớn nhất châu Á, với khối lượng giao dịch ước tính vượt 100 tỷ USD chỉ trong vòng một năm (7/2023 – 6/2024).
Còn theo dữ liệu từ Triple-A, đến cuối năm 2023, đã có khoảng 21 triệu người Việt sở hữu tiền điện tử chiếm gần 20% dân số trưởng thành, gần gấp đôi so với số tài khoản chứng khoán truyền thống trong nước.
Đặc biệt, Việt Nam cũng là thị trường đứng thứ hai thế giới (sau Hàn Quốc) về tỷ lệ truy cập vào các sàn toàn cầu như Binance chiếm tới 6,8% lưu lượng toàn cầu.
Những con số này không chỉ khẳng định quy mô “khổng lồ” của thị trường tài sản số tại Việt Nam, mà còn đặt ra yêu cầu cấp thiết: Phải có luật, phải có cơ chế kiểm soát và định hướng phát triển bài bản.
Luật Công nghiệp Công nghệ số ra đời không chỉ là một khung pháp lý, mà là lời tuyên bố rõ ràng rằng Việt Nam không đứng ngoài cuộc chơi tài sản số toàn cầu mà đang chủ động tạo luật chơi cho riêng mình.
Công nhận tiền điện tử: Việt Nam chốt “mảnh ghép” còn thiếu của nền kinh tế số.
Bài toán khó
Sự ra đời của Luật Công nghiệp Công nghệ số là bước tiến lớn trong việc thiết lập hành lang pháp lý đầu tiên cho tài sản kỹ thuật số tại Việt Nam. Tuy nhiên, đi kèm với kỳ vọng là một bài toán không hề dễ: làm sao cân bằng giữa quản lý rủi ro và thúc đẩy đổi mới công nghệ, đặc biệt trong một lĩnh vực còn non trẻ, nhạy cảm và biến động như tiền điện tử.
Theo bà Lynn Hoàng, Giám đốc quốc gia của Binance Việt Nam: “Chúng tôi tin rằng một khung pháp lý rõ ràng, nhất quán là nền tảng để bảo vệ người dùng và thúc đẩy tăng trưởng bền vững của ngành tài sản kỹ thuật số.” Đây cũng là kỳ vọng chung của nhiều doanh nghiệp đang hoạt động trong hệ sinh thái blockchain khi rõ luật, rõ chuẩn, sẽ giảm thiểu rủi ro và tạo động lực phát triển.
Tuy nhiên, phía doanh nghiệp cũng không giấu được lo ngại. Ông Trần Huy Vũ, đồng sáng lập Kyber Network, một trong những startup blockchain hàng đầu Việt Nam, cho rằng Luật mới là một bước tiến “đột phá nhưng chưa đủ rõ ràng”. Đặc biệt, bộ quy tắc dự thảo cho thị trường thí điểm (sandbox) còn mơ hồ về phạm vi và điều kiện áp dụng.
“Chúng tôi không rõ liệu hoạt động toàn cầu của KyberSwap có được xem là tuân thủ hay không, cũng như các bước cụ thể cần thực hiện để đáp ứng yêu cầu của luật,” ông Vũ bày tỏ.
Không chỉ từ góc nhìn doanh nghiệp, các chuyên gia pháp lý cũng lên tiếng cảnh báo. Ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam, nhận định rằng yêu cầu vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỷ đồng tuy nhằm đảm bảo an toàn cho thị trường, nhưng có thể trở thành “chướng ngại” khiến nhiều startup bị loại khỏi cuộc chơi.
“Hệ quả là một làn sóng doanh nghiệp công nghệ có thể rời bỏ thị trường trong nước để tìm đến những mô hình thử nghiệm linh hoạt hơn ở nước ngoài,” ông Trung nói.
Cùng quan điểm, luật sư Đào Tiến Phong (Investpush Legal, TP.HCM) cảnh báo: “Việc thiếu ranh giới rạch ròi giữa phát triển công nghệ và hoạt động tài chính có thể tạo ra nguy cơ rủi ro pháp lý, làm suy giảm động lực đổi mới và dẫn đến tình trạng ‘chảy máu chất xám’.”
Theo ông, chính sự không rõ ràng sẽ làm nản lòng giới khởi nghiệp, vốn là lực lượng tiên phong trong lĩnh vực công nghệ số.
Trước thực tế đó, cộng đồng chuyên gia kiến nghị Chính phủ cần nhanh chóng hoàn thiện các khung thử nghiệm (sandbox) với tiêu chí minh bạch, xác định rõ các ranh giới giữa phát triển ứng dụng công nghệ – tài chính – đầu tư, cũng như phân loại tài sản kỹ thuật số một cách rõ ràng. Điều này không chỉ giúp tránh nhầm lẫn trong quá trình thực thi, mà còn tạo ra sân chơi công bằng cho cả các startup trong nước lẫn nền tảng toàn cầu.
Việc hợp pháp hóa tài sản số là bước khởi đầu mạnh mẽ, nhưng để tiến xa và bền vững, Việt Nam cần một cơ chế “quản lý linh hoạt” thay vì “quản lý cứng nhắc”.
Thành công dài hạn của thị trường tài sản kỹ thuật số sẽ phụ thuộc vào sự hợp tác ba bên giữa cơ quan quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng công nghệ cùng nhau kiến tạo một hệ sinh thái số an toàn, minh bạch, sáng tạo và có khả năng thích ứng cao với những chuyển động toàn cầu.
Nguồn: https://baodaknong.vn/cong-nhan-tien-dien-tu-viet-nam-chot-manh-ghep-con-thieu-cua-nen-kinh-te-so-256401.html
Bình luận (0)