Quét mã QR và mã vạch để xác minh tính xác thực của sản phẩm. Ảnh: Bảo Phước 

Khi người tiêu dùng thành nạn nhân trong “trò chơi mù mờ”

“Tôi từng mua viên nang hỗ trợ xương khớp được quảng cáo trên mạng gần một triệu đồng một hộp, nhưng dùng chẳng thấy hiệu quả. Tra cứu thì không thấy tên DN, mã QR không hoạt động, không có địa chỉ hay công bố chất lượng...”, bà Nguyễn Thị Cởi (quận Thuận Hóa) kể.

Câu chuyện của bà Cởi không hề hiếm. Từ thực phẩm chức năng, mỹ phẩm, hàng gia dụng đến sản phẩm chăm sóc trẻ em, vô số hàng hóa “trôi nổi” đang ồ ạt lan rộng dưới vỏ bọc “xách tay”, “thủ công”, “gia truyền” khiến người tiêu dùng dễ sập bẫy chiêu trò tiếp thị và giá rẻ, để rồi đánh đổi bằng chính sức khỏe và quyền lợi của mình.

Gần đây, cơ quan chức năng cũng liên tục phát hiện nhiều vụ việc nghiêm trọng như sữa giả, thực phẩm chức năng giả ở nhiều địa phương. Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã nhiều lần khẳng định: “Không có vùng cấm, không có ngoại lệ” trong cuộc chiến chống hàng giả, hàng nhái, yêu cầu xử lý nghiêm các vi phạm với phương châm: “Xử lý một vụ, cảnh tỉnh cả vùng, cả lĩnh vực”.

Thực tế ấy buộc người tiêu dùng phải thay đổi tư duy. Nếu trước đây, quyết định mua hàng dễ bị chi phối bởi giá rẻ hay lời quảng cáo, thì nay, sự cảnh giác và chủ động kiểm tra nguồn gốc sản phẩm đã trở thành điều kiện sống còn. Mỗi người dân cần trở thành một “người tiêu dùng thông minh”: Chỉ lựa chọn sản phẩm có mã vạch, mã QR hợp lệ, có thông tin rõ ràng về chất lượng, địa chỉ sản xuất và nhà phân phối minh bạch.

Người dân có thể tận dụng các nền tảng phản ánh hiện trường số như Hue-S để gửi cảnh báo kịp thời, góp phần giúp chính quyền giám sát thị trường, xử lý vi phạm và bảo vệ cộng đồng. Trong bối cảnh hàng giả tràn lan, minh bạch nguồn gốc không chỉ là công cụ phòng vệ, mà là “tấm khiên sinh tồn” của cả người tiêu dùng lẫn DN chân chính.

Minh bạch không còn là lựa chọn, mà là điều kiện tồn tại

Trong cuộc chiến chống hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, DN là mắt xích then chốt. Thực tế, nhiều cơ sở nhỏ lẻ, đặc biệt trong kinh doanh online vẫn coi nhẹ việc công bố tiêu chuẩn, đăng ký mã số, mã vạch, hay xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc (TXNG). Không ít nơi dùng mã QR “rởm” khiến người tiêu dùng tưởng mình đang kiểm tra hàng chính hãng, nhưng thực tế lại rơi vào “ma trận” hàng nhái đội lốt”.

Chị Võ Thị Hải Hiền (quận Thuận Hóa) chia sẻ: “Tôi từng mua nước hoa và máy sấy tóc gần 2 triệu đồng qua mạng. Hàng kém chất lượng, tra QR thì báo không tồn tại”. Đây không còn là tai nạn tiêu dùng, mà là hệ quả của sự thiếu minh bạch trong kinh doanh.

Trước thực trạng trên, Sở Khoa học và Công nghệ (KH&CN) đã đẩy mạnh tập huấn, tuyên truyền về TXNG và tiêu chuẩn chất lượng trên các nền tảng số. Đồng thời, khuyến cáo người dân chỉ nên mua sản phẩm có nhãn mác đầy đủ, nguồn gốc rõ ràng, công bố chất lượng theo quy định, tuyệt đối tránh hàng hóa không rõ xuất xứ, không đảm bảo an toàn.

Ông Nguyễn Kim Tùng, Phó Giám đốc Sở KH&CN nhấn mạnh: TXNG không chỉ bảo vệ sản phẩm mà còn bảo vệ hình ảnh DN giữa bối cảnh hàng giả, hàng kém chất lượng ngày càng tinh vi. Mỗi đơn vị cần chủ động, minh bạch toàn bộ thông tin liên quan đến sản phẩm khi đưa ra thị trường.

Ông Hoàng Công, chuyên viên Sở KH&CN cho rằng: TXNG chính là “lá chắn” pháp lý giúp DN chống làm giả, duy trì uy tín trong môi trường cạnh tranh khốc liệt. Đồng thời, đây là điều kiện tiên quyết để hàng hóa có thể tiếp cận siêu thị, sàn thương mại điện tử hay xuất khẩu. Với dữ liệu số hóa, cơ quan chức năng cũng có thể xác minh nhanh và xử lý vi phạm kịp thời, thay vì kiểm tra dàn trải.

Với DN, minh bạch TXNG là lời cam kết với người tiêu dùng, giúp sản phẩm lưu thông dễ dàng, tránh rủi ro pháp lý, tiết kiệm chi phí và nâng cao năng lực quản trị. Trong khi đó, chính quyền đóng vai trò là cầu nối, hỗ trợ xác minh, kiểm chứng thông tin.

Nhiều DN bày tỏ mong muốn Sở KH&CN tiếp tục tổ chức các buổi đào tạo định kỳ, nhằm cập nhật kịp thời các quy định mới cũng như chia sẻ kinh nghiệm thực tế về xử lý tình huống trong hoạt động TXNG sản phẩm, xây dựng và ứng dụng mã số, mã vạch cho các sản phẩm, hàng hóa.

Cuộc chiến chống hàng giả không còn là chuyện của riêng ai. Người tiêu dùng là lực lượng giám sát, DN là chủ thể kiến tạo minh bạch, còn cơ quan quản lý với các công cụ pháp lý như TXNG là “chốt chặn” để bảo vệ quyền lợi chung. Nhưng để chặn đứng hàng giả, không thể chỉ trông chờ vào sự tinh ý của người mua hay cái tâm của người bán. Cần những chính sách mạnh tay hơn, bắt buộc TXNG với từng nhóm hàng hóa, phân định rõ trách nhiệm từng khâu, và quan trọng nhất, xử lý nghiêm mọi hành vi cố tình không minh bạch.

Bài, ảnh: Đinh Văn

Nguồn: https://huengaynay.vn/kinh-te/cuoc-chien-chong-hang-gia-thanh-loc-bang-minh-bach-va-niem-tin-154536.html