Chủ tịch Hồ Chí Minh - người thầy vĩ đại của báo chí cách mạng Việt Nam. Ảnh: Tư liệu

Nhà báo Dương Phước Thu sau mấy chục năm sưu tầm và biên soạn về lịch sử báo chí Huế, tính từ tờ báo đầu tiên ra đời ở Huế vào 1913 cho đến nay, hiện có một nguồn tư liệu phong phú, quý hiếm. Tôi may mắn được xem qua nguồn tư liệu này, chúng chứa đựng nhiều sự kiện quan trọng liên quan đến Huế, đặc biệt là những dấu ấn của Bác Hồ trên những trang báo cũ. Một số bài đã công bố, một số vẫn còn tiếp tục được khai thác để giới thiệu đến bạn đọc, với nhiều dữ kiện gần như mới toanh, bổ khuyết vào dòng chảy văn hóa, lịch sử Huế.

Từ khi Đảng Cộng sản ra đời, báo chí yêu nước và cách mạng ở Huế đã trở thành nguồn cổ vũ sức mạnh cho quân đội và Nhân dân cùng vượt qua khó khăn, chiến đấu cho đến ngày thành phố hoàn toàn giải phóng, đất nước thống nhất. Như nhà báo Dương Phước Thu nhận định: “Báo chí Huế đã góp phần tạo nên vị thế riêng cho vùng đất Huế theo một lẽ tự nhiên của môi trường văn hóa và di sản. Qua từng ấn phẩm báo chí để lại và đang hiện hữu, mảnh đất xứ Huế đầy tự hào và trách nhiệm đã từng là cái nôi của trung tâm báo chí miền Trung và cả nước trong quá khứ cũng như hiện tại, có thể cả trong tương lai”.

Xem qua lược sử của hơn 300 tờ báo lớn nhỏ, trong đó có những tờ đã làm nên dấu mốc quan trọng của lịch sử báo chí nước nhà cũng như báo chí ở Huế xưa và nay; ngoài những dữ liệu quý, nó còn cung cấp thêm kinh nghiệm và bản lĩnh làm báo. Tờ báo quan trọng nhất phải kể đến là Báo Thanh niên, số 1 ra ngày 21/6/1925; 88 số đầu đều do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc trực tiếp phụ trách. Báo Thanh niên góp phần tích cực chuẩn bị về tư tưởng, lý luận, chính trị và tổ chức cho việc thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam vào tháng 2/1930. Trang nhất của số 1 với thiết kế măng sét đẹp, trang nhã, sang trọng. Sau này, ngày ra đời của Báo Thanh Niên được lấy làm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam.

Những thông tin tưởng không mới song để tìm cho ra ngọn ngành sự kiện, tìm đến tính nguyên thủy của nó mới là điều thú vị. Đó là câu nói: “Hồ Chủ tịch - người cha già của dân tộc Việt Nam” ít người biết là của nhà cách mạng Huỳnh Ngọc Huệ - người từng làm Chủ nhiệm kiêm Thư ký tòa soạn Báo Tay Thợ của giai cấp công nhân Trung Bộ đóng tại Huế. Đó là vai trò của nhà hoạt động cách mạng Trần Huy Liệu với báo chí, người thay mặt cho phái đoàn Chính phủ đến Huế, báo cáo về việc nhận lễ thoái vị của vua Bảo Đại và đệ ấn kiếm cho Chủ tịch Hồ Chí Minh. Liên quan đến sự kiện này, qua tư liệu báo cũ, thông tin được kiểm chứng rõ hơn về thời khắc lịch sử “vua Bảo Đại thoái vị”, mốc thời gian chính xác là ngày 30/8/1945. Sau lễ thoái vị, ngày 31/8/1945, cùng đoàn công tác, cựu hoàng Bảo Đại lên đường ra Hà Nội theo lời mời của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Câu chuyện về ông Cả Khiêm gặp Bác Hồ cuối năm 1945 mang đến sự ấm áp. Thật bất ngờ khi vào một chiều ông thấy em trai mình là Nguyễn Sinh Cung - Nguyễn Tất Thành trong bức ảnh treo trong nhà lại “giống” với vị Chủ tịch Chính phủ Cách mạng lâm thời lúc đó là Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh. Sau khi biết chắc rồi, khoảng ba tuần trước Tết Bính Tuất năm 1946, ông Nguyễn Sinh Khiêm lên tàu khởi hành ra Hà Nội thăm Hồ Chủ tịch. “Anh em gặp nhau, tay bắt mặt mừng, mắt rưng rưng lệ”. Đấy là cuộc gặp gỡ vô cùng xúc động của hai anh em sau hơn 35 năm xa cách.

Qua sách báo, chúng ta cũng biết thêm về tình cảm giữa Bác Hồ và người trí thức cách mạng cống hiến tận tụy hết mình vì sự nghiệp giải phóng dân tộc - ông Đặng Phúc Thông, nguyên Đại biểu Quốc hội khóa đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Thứ trưởng Bộ Giao thông Công chính, thành viên Chính phủ những năm đầu thành lập. Đồng chí đã được Bác Hồ tặng chiếc áo len mới và bài thơ tứ tuyệt nhân dịp đón Tết Mậu Tý năm 1948 ở Việt Bắc: “…Áo bạn biếu tôi, tôi biếu chú/ Chú mang cho ấm, cũng như tôi”.

Một câu chuyện xúc động khác, “Câu chuyện giữa Bác Hồ và nhà thơ Tố Hữu” trích từ băng ghi âm năm 1966 trong Đại hội Anh hùng chiến sĩ thi đua toàn quốc tại Hà Nội. Sau lời nói ân tình với thanh niên Việt Nam anh hùng, Bác giới thiệu nhà thơ Tố Hữu lên đọc thơ. Câu chuyện diễn ra vui tươi, chân tình làm bật lên bài học nhân văn sâu sắc đến ngỡ ngàng.

Bác Hồ là một nhà thơ, rất quý trọng người làm thơ yêu nước. Trong một lần lên Chiến khu Cao Bằng, nhà báo Dương Phước Thu đã phát hiện ra Bài thơ “Chào mừng năm 1945” của tác giả X…, in trên mục Vườn Văn của Báo Việt Nam độc lập số báo Tết (cơ quan ngôn luận đầu tiên của Việt Nam Độc lập Đồng minh Hội, gọi tắt là Việt Minh). Đây là tờ báo do Bác Hồ sáng lập và trực tiếp làm Tổng Biên tập từ số đầu tiên ra ngày 1/8/1941 đến số 135, tháng 8/1942. Qua xác minh và đối chiếu, mới hay tác giả X… chính là Bác Hồ. Bài thơ phân tích về tình hình cách mạng thế giới và khẳng định thời cơ thắng lợi của cách mạng Việt Nam sẽ đến năm 1945, giành chính quyền về tay Nhân dân. Đây là một lời tiên đoán chính xác của Bác về thành công của Cách mạng tháng Tám.

Một đề tài quan trọng khác: Cụ Huỳnh Thúc Kháng và báo Tiếng Dân; tờ báo ra được 1766 số, là tờ báo tiếng Việt (khổ lớn) đầu tiên của miền Trung có tên hoàn toàn bằng tiếng Việt. Cụ Huỳnh Thúc Kháng là nhà yêu nước mẫu mực, từng làm Viện trưởng Viện Dân biểu Trung kỳ; đặc biệt cụ Huỳnh từng được Hồ Chủ tịch tin tưởng ủy thác, giao Quyền Chủ tịch nước trong thời đoạn đất nước trước hiểm họa ngàn cân treo sợi tóc. “Buổi diện kiến đầu tiên giữa cụ Hồ Chủ tịch và cụ Huỳnh Thúc Kháng” được ghi lại trên Báo Quyết thắng số 56 ra ngày 20/7/1946. “Cuộc gặp gỡ giữa hai danh nhân văn hóa” nêu bật sự kiện trở thành dấu son của lịch sử nước nhà: Trước lúc lên đường sang Paris với vai trò là thượng khách của chính phủ Pháp, Hồ Chủ tịch đã tin tưởng ủy thác, giao Quyền Chủ tịch nước cho cụ Huỳnh Thúc Kháng gánh vác với phương châm xử thế “Dĩ bất biến, ứng vạn biến”.

Trên những trang báo cũ cho ta biết đến tác phẩm “Sửa đổi lối làm việc” của Người, bàn về trách nhiệm của người lãnh đạo, về những sai lầm, khuyết điểm và hướng khắc phục, xử lý trong công tác cán bộ, đảng viên, công tác con người, vừa sâu sắc, nghiêm cẩn, cũng đầy hòa ái. Thông tin trên Báo Cứu quốc sưu tầm được thật quý: Số báo ra ngày 8/9/1945 đăng nguyên vẹn bản Tuyên ngôn Độc lập do Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc chiều ngày 2/9 tại Quảng trường Ba Đình lịch sử… “79 năm đã qua, những lời dạy vẫn nguyên giá trị dành cho hôm nay”.

TRẦN NGUYÊN

Nguồn: https://huengaynay.vn/chinh-tri-xa-hoi/theo-dong-thoi-su/dau-an-cua-bac-ho-tren-nhung-trang-bao-xua-154779.html