Để công nghiệp văn hóa thành ngành kinh tế

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế sâu rộng, công nghiệp văn hóa (CNVH) ngày càng khẳng định vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế- xã hội. Vĩnh Long sở hữu những nét văn hóa (VH) phong phú và đa dạng từ các giá trị truyền thống, lịch sử đến nét đặc trưng sinh thái VH miệt vườn có thể phát triển CNVH. Cần nhiều đổi mới và sáng tạo để đưa những giá trị VH đó thành sản phẩm mang lại giá trị thiết thực.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế sâu rộng, công nghiệp văn hóa (CNVH) ngày càng khẳng định vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế- xã hội.

Vĩnh Long sở hữu những nét văn hóa (VH) phong phú và đa dạng từ các giá trị truyền thống, lịch sử đến nét đặc trưng sinh thái VH miệt vườn có thể phát triển CNVH. Cần nhiều đổi mới và sáng tạo để đưa những giá trị VH đó thành sản phẩm mang lại giá trị thiết thực.

Sản phẩm từ “vương quốc đỏ” như một dấu ấn đặc trưng ven sông Cổ Chiên.

Tiềm năng, lợi thế về nhiều mặt

Theo TS Nguyễn Quang Trung- Phó Trưởng Khoa Marketing, Trường ĐH Kinh tế- Tài chính TP Hồ Chí Minh, Vĩnh Long là một tỉnh thuộc trung tâm ĐBSCL, được bao bọc bởi sông Tiền và sông Hậu, tạo nên hệ thống kênh rạch chằng chịt, thuận lợi cho phát triển nông nghiệp và giao thông đường thủy.

Về phương diện xã hội, tỉnh có dân cư đa dạng với sự chung sống hài hòa của các dân tộc như Kinh, Khmer và Hoa, mang đến nét VH phong phú và đậm đà bản sắc. Vùng đất này có truyền thống hiếu học và đóng góp nhiều nhân tài cho đất nước. Với nguồn tài nguyên nhân văn giá trị, Vĩnh Long không chỉ là điểm đến hấp dẫn mà còn là nơi gìn giữ nhiều giá trị VH truyền thống, thuận hợp cho sự phát triển CNVH.

Tỉnh luôn quan tâm gìn giữ các giá trị văn hóa truyền thống.

PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương- Viện trưởng Viện VH, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch (DL) Việt Nam cũng cho rằng, Vĩnh Long sở hữu nhiều lợi thế nổi bật để phát triển CNVH.

Tỉnh là cái nôi của đờn ca tài tử Nam Bộ- loại hình nghệ thuật đã được UNESCO ghi danh là di sản VH phi vật thể đại diện của nhân loại. Đây không chỉ là một giá trị VH độc đáo, mà còn có thể trở thành nền tảng để xây dựng các sản phẩm, dịch vụ sáng tạo gắn với DL và giải trí.

Bên cạnh đó, hệ thống làng nghề truyền thống cũng là tài sản quý giá. Trong đó, nghề gốm Mang Thít có lịch sử lâu đời với hơn 1.500 lò gạch gốm đỏ từng hoạt động và tạo nên danh xưng “vương quốc đỏ” như một dấu ấn đặc trưng của ven sông Cổ Chiên. Đây vừa là nơi tạo không gian VH đặc thù, có thể sáng tạo các sản phẩm thủ công độc đáo, vừa có tiềm năng trở thành điểm nhấn DL VH- sáng tạo. Gốm Mang Thít, nếu được quy hoạch và bảo tồn đúng hướng, có thể phát triển thành “bảo tàng gốm sống”- nơi kết hợp sản xuất, trình diễn, workshop trải nghiệm và thương mại sản phẩm với chỉ dẫn địa lý quốc gia.

Bản sắc văn hóa Kinh, Khmer và Hoa.

Ngoài gốm, tỉnh còn có nghề dệt chiếu, đan lát mây tre, chế tác sản phẩm từ dừa, tất cả đều có giá trị kinh tế và VH, thích hợp với hướng phát triển “Thủ công và nghệ thuật dân gian”.

Tỉnh hiện có hơn 130 cơ sở lưu trú với 1.700 phòng nghỉ và 26 homestay. Các mô hình DL cộng đồng gắn với miệt vườn, chợ nổi và DL đường sông ngày càng thu hút du khách trong và ngoài nước. Vị trí địa lý nằm giữa sông Tiền và sông Hậu cũng giúp tỉnh kết nối thuận lợi với khu vực, mở ra khả năng hình thành cụm CNVH- DL sáng tạo liên vùng.

Tạo đà phát triển công nghiệp văn hóa

Tuy có nhiều tiềm năng, hạ tầng cho sáng tạo vẫn còn thiếu thốn. Vĩnh Long chưa có trung tâm CNVH, phố đi bộ, chợ đêm nghệ thuật hay không gian sáng tạo dành cho giới trẻ. Các thiết chế VH cơ sở hiện hữu phần lớn vẫn thiên về chức năng hành chính, thiếu khả năng tham gia trực tiếp vào kinh tế sáng tạo.

Nguồn nhân lực tuy đã được cải thiện, nhưng tỷ lệ lao động có bằng cấp mới đạt 37%, thấp so với nhu cầu của ngành CNVH. Đội ngũ thiết kế, quản trị sáng tạo, truyền thông số còn hạn chế. Số lượng doanh nghiệp đầu tư vào các lĩnh vực thủ công, nghệ thuật dân gian, nội dung số còn quá ít, chính sách hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo chưa thực sự mạnh mẽ. Một thách thức khác là nguy cơ mai một di sản.

Đờn ca tài tử, lễ hội dân gian của người Việt, Khmer, Hoa, cùng nhiều nghề thủ công truyền thống đang đứng trước tình trạng già hóa nghệ nhân, thiếu người kế nghiệp. Nếu không có cơ chế bảo tồn gắn với phát triển CNVH, những di sản này dễ bị thương mại hóa đơn giản hoặc biến mất.

Các mô hình du lịch cộng đồng gắn với miệt vườn ngày càng thu hút du khách.

Theo PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương, để thúc đẩy phát triển CNVH, phát huy nguồn lực từ các làng nghề thủ công và hệ thống lễ hội dân gian phong phú là trục ưu tiên cốt lõi để định hình các sản phẩm CNVH của tỉnh. Gốm Mang Thít cùng các nghề dệt chiếu, đan lát mây tre, chế tác dừa vừa mang tính biểu đạt VH, vừa có khả năng chuyển hóa thành sản phẩm thương mại nếu được tổ chức lại chuỗi giá trị, nâng chuẩn thiết kế- bao bì- tiêu chuẩn chất lượng. Hệ di sản trình diễn, đặc biệt đờn ca tài tử và các thực hành dân gian Khmer- Hoa- Việt, là “phần hồn” để phát triển sản phẩm biểu diễn, DL trải nghiệm và nội dung sáng tạo.

Theo định hướng quốc gia về phát triển các ngành CNVH, các ngành thủ công mỹ nghệ, nghệ thuật biểu diễn, DL VH, thiết kế và nội dung số đều thuộc nhóm ưu tiên, qua đó tạo khung pháp lý để tỉnh lựa chọn trọng tâm. Khai thác những trụ cột này giúp tỉnh sở hữu câu chuyện phát triển rõ ràng: từ “vương quốc đỏ” Mang Thít và không gian miệt vườn- sông nước, hình thành hệ sản phẩm CNVH mang dấu ấn Nam Bộ, có khả năng đi xa nhờ thương mại điện tử và thị trường quốc tế.

PGS.TS Mạc Văn Tiến- Học viện Công nghệ bưu chính viễn thông thì đề xuất, để đáp ứng nhu cầu cho phát triển CNVH hướng tới CNVH số, Việt Nam nói chung và Vĩnh Long nói riêng cần phát triển đội ngũ nhân lực số. Đó là lực lượng lao động kỹ thuật chuyên nghiệp, có kỹ năng về công nghệ số, bao gồm công nghệ thông tin, điện tử viễn thông, truyền thông số, an toàn thông tin mạng và các dịch vụ hoạt động công nghệ số khác.

Các đặc trưng của nguồn nhân lực số trong ngành CNVH số là phải có năng lực làm chủ các thiết bị công nghệ số trong quá trình tương tác của các hoạt động VH; có khả năng sẵn sàng, có khả năng thích ứng cao với môi trường làm việc và sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ; đồng thời có tính sáng tạo cao trong công việc.

Theo Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030, để phát triển toàn diện VH, con người Vĩnh Long thì bảo đảm phát triển VH ngang tầm với phát triển kinh tế và tiến bộ xã hội. Tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về VH. Phát huy giá trị VH đặc trưng và sự đa dạng VH dân tộc là một trong những động lực quan trọng cho phát triển bền vững. Tiếp tục nâng cấp, tôn tạo, phát huy giá trị các di tích lịch sử- VH, di sản VH vật thể, phi vật thể tiêu biểu, nhất là các loại hình VH đặc sắc của đồng bào Khmer. Phát triển CNVH và dịch vụ VH- thể thao gắn với DL…

Phát huy lợi thế từ nhiều mặt để phát triển các ngành CNVH, không chỉ giúp phát triển kinh tế, mà còn củng cố bản sắc, nâng cao đời sống tinh thần cho người dân. Đây không chỉ là một chiến lược phát triển, mà còn là một hành trình khẳng định bản sắc của tỉnh nhà trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Bài, ảnh: PHƯƠNG THƯ
 

Nguồn: https://baovinhlong.com.vn/van-hoa-giai-tri/202510/de-cong-nghiep-van-hoa-thanh-nganh-kinh-te-37743e7/