Độc đáo lễ cúng vào nhà mới của người Hrê

(Baoquangngai.vn)- Lễ cúng vào nhà mới nhằm tạ ơn các vị thần linh, ông bà tổ tiên đã phù hộ, che chở để có điều kiện xây dựng được nhà mới. Đây là một trong những nghi lễ truyền thống quan trọng của đồng bào Hrê ở huyện Ba Tơ.

Chiều 17/4, tại Quảng trường 11/3 (Ba Tơ), trong khuôn khổ của Không gian trưng bày Hơi thở đại ngàn- Dấu ấn Ba Tơ, các đại biểu, nhân dân và du khách đã hòa mình vào lễ cúng vào nhà mới đặc sắc của đồng bào Hrê do nghệ nhân Phạm Thị Hết (63 tuổi), ở xã Ba Vì và một số người dân địa phương tái hiện hết sức sinh động.

Gia chủ và chủ lễ cúng chuẩn bị các lễ vật cho nghi thức lễ cúng vào nhà mới.

Lễ cúng mừng nhà mới, tiếng Hrê gọi là “Hkia Tóc Hniêm Niêu”. Nghệ nhân Phạm Thị Hết chia sẻ, theo phong tục của đồng bào Hrê, khi hoàn thành xong ngôi nhà mới, gia chủ sẽ làm lễ cúng vào nhà mới để cầu xin các vị thần linh cho ngôi nhà mát mẻ, vững chắc, gia chủ khỏe mạnh, làm ăn thuận lợi. Lễ cúng lớn hay nhỏ phụ thuộc vào điều kiện từng gia đình để cúng heo hay gà. Người Hrê chuẩn bị rất kỹ lưỡng phong tục này với tâm niệm là "an cư lập nghiệp".

Trong bộ lễ phục chỉnh tề, thầy cúng Phạm Thị Hết báo cáo với thần linh về ngôi nhà mới hoàn thành, cầu xin thần linh, tổ tiên bảo vệ ngôi nhà. Mọi người trong gia đình luôn khỏe mạnh, bình an và đoàn kết, gắn bó bên nhau, cuộc sống sung túc, có những vụ mùa bội thu.

Lễ vật cúng vào nhà mới gồm heo hoặc gà, rượu, gạo,...

Nghệ nhân Phạm Thị Hết tái hiện lễ cúng vào nhà mới của người Hrê ở huyện Ba Tơ.

Lễ vật cúng vào nhà mới gồm: Gà, cơm, rượu cần,… Phong tục cúng vào nhà mới của người Hrê gồm 3 nghi lễ. Mở đầu là nghi lễ cúng ngoài sân để xin thần mặt trời, mặt trăng, thần vũ trụ che chở bảo vệ ngôi nhà. Tiếp theo là nghi lễ xin thần đất ban phước lành, may mắn bảo vệ của cải, hoa màu tốt tươi, không bị côn trùng cắn phá. Vụ mùa bội thu, quanh năm no ấm.

Nghi lễ cúng quan trọng nhất là lễ cúng vào nhà mới để cảm ơn thần rừng đã cho phép gia chủ dựng xong ngôi nhà. Lễ cúng được các nghệ nhân tái hiện trang nghiêm, nhằm tạ ơn các thần và mời các thần về dự mâm cúng với gia đình về nhà mới.

Lễ cúng được các nghệ nhân tái hiện trang nghiêm, nhằm tạ ơn các thần và mời các thần về dự mâm cúng với gia đình về nhà mới.

Người Hrê chuẩn bị rất kỹ lưỡng cho lễ cúng vào nhà mới với tâm niệm "an cư lập nghiệp".

Theo nghệ nhân Hết, lễ cúng vào nhà mới của người Hrê không chỉ trong phạm vi làng, mà có khách của các làng lân cận, người dân đến đây cùng thành tâm mừng cho gia chủ.

Chị Nguyễn Thị Vân, du khách đến từ TP.Quảng Ngãi cho biết, đây là lần đầu tiên tôi được chứng kiến lễ cúng vào nhà mới của đồng bào Hrê. Đây là tín ngưỡng văn hóa độc đáo, mang nhiều ý nghĩa, cần được bảo tồn và giới thiệu đến du khách trong và ngoài nước biết, tìm hiểu.

Bột men rượu và bột gạo là một trong những lễ vật không thể thiếu trong lễ cúng vào nhà mới.

Dân tộc Hrê là một trong 54 dân tộc anh em, sinh sống chủ yếu tại các huyện miền núi của tỉnh Quảng Ngãi như: Ba Tơ, Sơn Hà, Minh Long, với một nền văn hóa phong phú, lâu đời, mang đậm bản sắc vùng Trường Sơn - Tây Nguyên. Tại huyện Ba Tơ, đồng bào Hrê chiếm 84% dân số.

Trưởng phòng Văn hóa, Khoa học và Thông Tin huyện Ba Tơ Lê Cao Đỉnh cho biết, trong suốt chiều dài lịch sử, đồng bào Hrê đã tạo dựng nên một nền văn hóa độc đáo, phản ánh rõ nét đời sống tinh thần, tập quán sinh hoạt và tư duy sáng tạo của cộng đồng.

Lễ cúng vào nhà mới của người Hrê không chỉ trong phạm vi làng, mà có khách của các làng lân cận, người dân đến đây cùng thành tâm mừng cho gia chủ.

Chủ lễ cùng và gia chủ cùng uống rượu cần sau lễ cúng.

Lễ hội và tín ngưỡng của đồng bào Hrê có các lễ hội quan trọng như: Lễ mừng lúa mới, lễ cúng bến nước, lễ hội đâm trâu thể hiện tín ngưỡng phồn thực, tôn thờ thần linh và sự gắn bó với thiên nhiên. Người Hrê còn duy trì các nghi lễ liên quan đến vòng đời như lễ cưới, lễ trưởng thành, lễ tang, phản ánh sâu sắc nét văn hóa bản địa. Trong đó, lễ cúng vào nhà mới là một trong những lễ hội được duy trì lâu đời trong đời sống đồng bào Hrê được bảo tồn và phát huy đến ngày nay.

Cùng với hoạt động tái hiện Lễ cúng nhà mới của đồng bào Hrê, chiều cùng ngày, tại Không gian trưng bày Hơi thở đại ngàn- Dấu ấn Ba Tơ trong khuôn khổ hoạt động Tuần lễ Du lịch Quảng Ngãi năm 2025, các đại biểu và du khách còn được xem Workshop vẽ hoa văn thổ cẩm trên áo dài, góp phần quảng bá di sản đối với thổ cẩm Làng Teng, xã Ba Thành (Ba Tơ).