Dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo: Quản lý được rủi ro, thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển AI Việt Nam

Với mục tiêu xây dựng khung pháp lý nhằm tạo nền tảng cho sự phát triển đột phá về trí tuệ nhân tạo (AI), nhiều ý kiến chuyên gia và đại diện các hiệp hội, tổ chức, doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực AI tại hội thảo Góp ý hoàn thiện dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo nhấn mạnh, dự thảo Luật cần bảo đảm cân bằng giữa quản lý rủi ro và kiến tạo phát triển.

Hội thảo do Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ; Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức.

Tránh quy định cứng nhắc, kìm hãm sự phát triển của AI

AI là công nghệ mang tính đột phá cho phép máy móc thực hiện các tác vụ giải quyết vấn đề đòi hỏi trí tuệ giống con người và đang được ứng dụng rộng rãi, tích hợp vào cuộc sống hàng ngày, hỗ trợ các tính năng như trợ lý kỹ thuật số, công cụ đề xuất và hệ thống phát hiện gian lận.

Quang cảnh hội thảo. Ảnh: Thanh Chi

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Trần Văn Khải nêu rõ, ở Việt Nam, AI được xác định là một trong những công nghệ ưu tiên quốc gia, đóng vai trò then chốt trong chuyển đổi số, phát triển kinh tế tri thức và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Việc từng bước làm chủ AI và phát triển, ứng dụng mạnh mẽ AI dựa trên dữ liệu lớn đối với các ngành, lĩnh vực quan trọng đã được xác định trong Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Do vậy, việc trình Quốc hội xem xét, thông qua dự án Luật Trí tuệ nhân tạo tại Kỳ họp thứ Mười tới sẽ góp phần tạo nền tảng pháp lý thúc đẩy nghiên cứu phát triển, ứng dụng và quản trị AI một cách an toàn, có trách nhiệm và nhân văn.

Nhìn từ góc độ quản lý Nhà nước, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Trần Văn Khải cho biết, các nhà làm luật quan tâm đến nhận diện những rủi ro từ AI đối với các lĩnh vực hành chính công, dữ liệu cá nhân, đạo đức, trách nhiệm của con người khi triển khai, sử dụng AI, thị trường lao động… Do đó, dự thảo Luật hiện đang phân loại hệ thống AI theo mức độ rủi ro nhằm quản lý rủi ro; đồng thời, đưa ra các chính sách phát triển hệ sinh thái và thị trường AI.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Trần Văn Khải phát biểu

"Việt Nam đang có cơ hội định hình tương lai AI của mình theo hướng đổi mới và toàn diện". Nhấn mạnh điều này, Luật sư Nguyễn Tuấn Linh, Công ty Luật quốc tế BMVN, liên minh hãng luật quốc tế Baker McKenzie cũng khuyến nghị, nên áp dụng các phương pháp tốt nhất toàn cầu và công cụ quản trị linh hoạt, tránh các quy định pháp lý quá nặng nề có thể kìm hãm ngành công nghiệp AI trong nước và quốc tế.

Về phân loại rủi ro của hệ thống AI, Luật sư Nguyễn Tuấn Linh đề xuất phân loại rủi ro AI theo mục đích sử dụng, không gắn với công nghệ nền tảng. Việc đánh giá rủi ro nên dựa trên tiêu chí rõ ràng, khách quan và phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế. Việc đưa ra các định nghĩa quá rộng liên quan đến phân loại rủi ro có thể vô tình cản trở sự phát triển của các công nghệ AI lành tính, cơ bản và không có khả năng gây hại. Ngoài ra, các danh mục rủi ro nên được cập nhật thường xuyên để phản ánh tiến bộ công nghệ.

Bảo đảm nguyên tắc tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ

“Làm thế nào để tìm được điểm cân bằng giữa rủi ro và cơ hội, giữa quản lý rủi ro và kiến tạo phát triển trong khung pháp lý điều chỉnh về AI?” Đặt câu hỏi này, Luật sư Lê Xuân Lộc, luật sư thành viên Công ty luật T&G cho biết, xu thế hiện nay của nhiều nước trên thế giới là tôn trọng và tạo điều kiện cho phát triển AI dựa trên nguyên tắc thỏa thuận giữa các chủ thể quyền đối với các nhà phát triển AI.

“Việc giải quyết các vụ kiện liên quan đến AI hiện nay ở một số quốc gia đang đi theo hướng các bên đàm phán với nhau”. Nêu thực tế này, Luật sư Lê Xuân Lộc hoan nghênh phiên bản mới của dự thảo Luật quy định nguyên tắc cơ bản theo hướng tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ trong quá trình phát triển và ứng dụng AI, đồng thời nhấn mạnh, cần dựa trên nguyên tắc các bên đàm phán, thỏa thuận thông qua các tổ chức đại diện tập thể.

Cố vấn trưởng về AI có trách nhiệm của FPT Software Trần Vũ Hà Minh cho biết, ở Việt Nam có gần 170.000 doanh nghiệp ứng dụng AI, chiếm khoảng 18% tổng số doanh nghiệp. Thị trường chatbot được dự báo tăng gấp 6 lần trong 10 năm tới. Vì vậy, Nhà nước cần ban hành hướng dẫn cụ thể về triển khai AI có trách nhiệm, trước hết là với các công cụ phổ biến như chatbot và trợ lý ảo.

Cố vấn trưởng Trần Vũ Hà Minh cũng kiến nghị, dự thảo Luật cần làm rõ trách nhiệm của nhà phát triển trong chuỗi cung ứng AI, thay vì chỉ quy định đối với nhà cung cấp hoặc nhập khẩu; cho phép đánh giá hệ thống AI bởi bên thứ ba được công nhận trong nước hoặc quốc tế.

Giám đốc LuatVietnam.vn Trần Văn Trí đề xuất, dự thảo Luật nên quy định rõ ranh giới quyền sở hữu trí tuệ giữa nhà phát triển, nhà cung cấp và nhà triển khai. Có hướng dẫn cụ thể về gắn nhãn sản phẩm AI, bảo đảm minh bạch và khả năng kiểm chứng. Linh hoạt trong cơ chế tiền kiểm, tránh làm chậm tiến độ ra mắt sản phẩm. Bổ sung quy định dẫn nguồn dữ liệu học của AI để minh bạch nguồn tri thức và tránh vi phạm bản quyền.

Quan tâm đến quy định về trách nhiệm giữa các bên trong chuỗi giá trị AI, Giám đốc Chính sách công của Amazon tại Việt Nam Lê Đình Dũng kiến nghị, dự thảo Luật nên phân bổ trách nhiệm dựa trên mức độ kiểm soát và khả năng hiển thị của mỗi bên liên quan trong chuỗi triển khai và phát triển AI. Các nhà phát triển có vị thế phù hợp hơn để ghi nhận và cung cấp tài liệu về các năng lực kỹ thuật cũng như các giới hạn của hệ thống trí tuệ nhân tạo. Các đơn vị triển khai hệ thống AI là bên thích hợp nhất để gánh vác các nghĩa vụ tuân thủ trực tiếp, vì họ kiểm soát cách thức hệ thống AI được sử dụng và có thể xác định các rủi ro tiềm ẩn phát sinh từ từng bối cảnh ứng dụng cụ thể.

Giám đốc chính sách công của Amazon tại Việt Nam Lê Đình Dũng góp ý vào dự thảo Luật

Ghi nhận các ý kiến góp ý vào dự thảo Luật, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Phạm Đức Long cho biết, quá trình xây dựng dự thảo Luật được tiến hành trong thời gian ngắn nhưng cơ quan chủ trì soạn thảo đã tham khảo kỹ lưỡng kinh nghiệm quốc tế để lựa chọn hướng đi phù hợp với Việt Nam. Mục tiêu hướng tới của cơ quan quản lý Nhà nước trong quá trình xây dựng dự án Luật là cách tiếp cận cân bằng nhằm tạo hành lang pháp lý an toàn, quản lý rủi ro cốt lõi và mở ra không gian đủ rộng để AI phát triển.

Theo Thứ trưởng Phạm Đức Long, song song với xây dựng dự án Luật, Chính phủ, Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ triển khai chính sách hỗ trợ phát triển hệ sinh thái AI quốc gia, bao gồm hạ tầng dữ liệu – tính toán, đào tạo nhân lực, hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ ứng dụng AI...

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Phạm Đức Long (trái), Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Trần Văn Khải (giữa) và Phó Tổng thư ký kiêm Trưởng Ban Pháp chế của VCCI Đậu Anh Tuấn (phải) đồng chủ trì hội thảo

"Mục tiêu cuối cùng là xây dựng được một đạo luật thực tiễn, khả thi, vừa quản lý được rủi ro, vừa thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển AI Việt Nam, góp phần đưa công nghệ phục vụ con người và phát triển bền vững", Thứ trưởng Phạm Đức Long khẳng định.

Nguồn: https://daibieunhandan.vn/du-thao-luat-tri-tue-nhan-tao-quan-ly-duoc-rui-ro-thuc-day-manh-me-su-phat-trien-ai-viet-nam-10390871.html