Dùng thực phẩm chức năng như thế nào để không “lợi bất cập hại”? (kỳ 4)

Lời tòa soạn: Thị trường thực phẩm chức năng tại Việt Nam đang phát triển nhanh, nhưng cũng tiềm ẩn không ít rủi ro về chất lượng và nguồn gốc. Hàng loạt vụ việc sản xuất, kinh doanh thực phẩm chức năng giả, kém chất lượng bị phát hiện thời gian qua đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về an toàn sức khỏe người tiêu dùng.

Báo Dân trí thực hiện tuyến bài “Thực phẩm chức năng: Hiểu đúng để dùng đúng", nhằm giúp độc giả nhận diện rõ sự khác biệt giữa thuốc và thực phẩm chức năng, đồng thời cung cấp những thông tin thực chứng, khuyến nghị từ chuyên gia để phòng tránh mua phải hàng giả, hàng nhái và sử dụng sản phẩm bổ sung đúng cách, an toàn.

Thực phẩm chức năng có lợi khi được dùng đúng cách và phù hợp

Dùng thực phẩm chức năng như thế nào để không “lợi bất cập hại”? (kỳ 4) - 1

Thị trường thực phẩm chức năng toàn cầu đang tăng trưởng mạnh mẽ, phản ánh nhu cầu ngày càng cao của người dân trên thế giới về chăm sóc sức khỏe chủ động.

Năm 2024, quy mô thị trường này ước tính đạt 189,23 tỷ USD. Giới chuyên môn dự báo con số này sẽ tăng từ 203,42 tỷ USD vào năm 2025, đến năm 2034 tăng lên khoảng 402,20 tỷ USD, với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm là 7,87%.

TS.BS Trương Hồng Sơn, Viện trưởng Viện Y học Ứng dụng Việt Nam, Phó Tổng thư ký Tổng hội Y học Việt Nam, cho biết, thực phẩm chức năng được định nghĩa là sản phẩm thực phẩm hỗ trợ các chức năng trong cơ thể, có tác dụng hoặc không có tác dụng dinh dưỡng tạo cho cơ thể tình trạng thoải mái, tăng sức đề kháng, giảm nguy cơ và tác hại của bệnh tật.

Ông khẳng định sử dụng thực phẩm chức năng mang lại nhiều lợi ích sức khỏe khi sử dụng đúng cách và phù hợp.

Chẳng hạn, nó có thể giúp bổ sung vi chất dinh dưỡng còn thiếu. Qua đó, hỗ trợ những người có chế độ ăn thiếu hụt hoặc hấp thu kém, như người cao tuổi, phụ nữ mang thai, người ăn chay. Một số có tác dụng hỗ trợ phòng ngừa và điều trị bệnh, như omega-3 từ dầu cá có thể hỗ trợ giảm huyết áp và cải thiện sức khỏe tim mạch. Vitamin D3 giúp tăng cường hệ miễn dịch và sức khỏe xương.

Các nhóm thực phẩm chức năng phổ biến gồm:

- Vitamin và khoáng chất: Bổ sung các vi chất cần thiết cho cơ thể như vitamin A, B12, C, D, E; khoáng chất như sắt, kẽm, canxi.

- Axit béo thiết yếu: Omega-3 (EPA, DHA) từ dầu cá có tác dụng hỗ trợ sức khỏe tim mạch và não bộ.

- Protein và axit amin: Whey protein, creatine giúp tăng cường cơ bắp và phục hồi sau tập luyện.

- Thảo dược và chiết xuất thực vật như echinacea, ginkgo biloba, ashwagandha… có tác dụng sinh học lên sức khỏe tâm thần, tiêu hóa, nội tiết..., hỗ trợ miễn dịch và giảm căng thẳng.

- Probiotic và enzyme tiêu hóa: Hỗ trợ hệ vi sinh đường ruột và tiêu hóa.

- Hợp chất sinh học tự nhiên: Polyphenols, flavonoids, curcumin, resveratrol… có khả năng chống oxy hóa, giảm viêm, chống ung thư.

Một thực phẩm chức năng đạt chuẩn cần được đánh giá đầy đủ về tính chất, tính an toàn và tính hiệu quả.

7 lưu ý khi lựa chọn, sử dụng thực phẩm chức năng

Trong văn bản mới đây trả lời kiến nghị của cử tri TP Đà Nẵng trước kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan thừa nhận, trong bối cảnh hội nhập quốc tế, cũng như nhiều quốc gia khác, Việt Nam phải đối mặt với những thách thức trong công tác quản lý chất lượng thuốc, thực phẩm chức năng.

Bộ Y tế nhận thức rõ đây là vấn đề ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe nhân dân, đồng thời tiềm ẩn nguy cơ làm giảm niềm tin vào hệ thống y tế.

Dùng thực phẩm chức năng như thế nào để không “lợi bất cập hại”? (kỳ 4) - 2 — Thời gian gần đây, cơ quan chức năng phát hiện một loạt các sản phẩm thực phẩm chức năng giả (Ảnh: H.D).

Bên cạnh tăng cường các trung tâm kiểm nghiệm, Bộ Y tế đang hoàn thiện dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 15/2018 quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật An toàn thực phẩm.

Nhằm đảm bảo chất lượng sản phẩm, Bộ đề xuất nhiều điểm mới như quy định trách nhiệm của cơ quan tiếp nhận hồ sơ tự công bố, hồ sơ đăng ký, trách nhiệm các bên tham gia quảng cáo…

Để lựa chọn sản phẩm an toàn, TS Sơn khuyến cáo người dân lưu ý một số điều sau:

Thứ nhất, trước khi mua thực phẩm chức năng, người dân cần tham khảo ý kiến của bác sĩ. Đặc biệt nếu bạn đang mang thai, cho con bú, hoặc có bệnh lý nền, đang dùng thuốc điều trị, điều này để tránh tương tác nguy hiểm.

Các loại thực phẩm chức năng đang rất phổ biến trên thị trường. Điều đáng ngại là những cửa hàng hay các trang mạng chỉ là những người bán không có chuyên môn y dược tư vấn, hướng dẫn cho khách.

Dùng thực phẩm chức năng như thế nào để không “lợi bất cập hại”? (kỳ 4) - 3 — TS.BS Trương Hồng Sơn Viện trưởng Viện Y học Ứng dụng Việt Nam, Phó Tổng thư ký Tổng hội Y học Việt Nam

Đặc biệt, rất ít người đi khám, kiểm tra xem thiếu chất gì và tuân thủ bổ sung theo chỉ định của bác sĩ. Thay vào đó, họ tự tìm hiểu thông tin hoặc nghe truyền tai nhau về một sản phẩm nào đó mà không biết rằng mình là người ảnh hưởng trực tiếp.

Thứ hai, kiểm tra kỹ nguồn gốc, thành phần thực phẩm chức năng. Người dân chỉ nên mua tại nhà thuốc uy tín, chuỗi bán lẻ lớn hoặc trang thương mại chính hãng và có uy tín. Trong đó, ưu tiên sản phẩm có tem chống giả, mã QR truy xuất nguồn gốc; tránh mua sản phẩm trôi nổi, rao bán qua mạng xã hội, livestream không có địa chỉ rõ ràng.

Thứ ba, chú ý liều lượng khi sử dụng.

Thứ tư, lưu ý khoảng thời gian dùng sản phẩm. Có những sản phẩm có thể dùng an toàn trong thời gian dài. Tuy nhiên, có một số sản phẩm được khuyến cáo chỉ nên dùng trong thời gian ngắn, từ vài tuần đến vài tháng rồi ngưng một thời gian.

Thứ năm, so sánh chế độ ăn uống và việc sử dụng sản phẩm.

Thứ sáu, tuyệt đối không tin vào các quảng cáo quá đà. Thực chất, thực phẩm chức năng không thể “chữa khỏi bệnh”, chỉ có thể hỗ trợ cải thiện sức khỏe.

Người dân cần cẩn thận với các quảng cáo có nội dung như “Chữa khỏi ung thư, tiểu đường, xương khớp”, “Được bác sĩ khuyên dùng”... nhưng không dẫn nguồn xác thực, có người nổi tiếng livestream giới thiệu, đặc biệt khi không trích dẫn bằng chứng khoa học cụ thể.

Thứ bảy, thận trọng khi kết hợp thuốc với thực phẩm chức năng. Thực phẩm chức năng bổ sung canxi, sắt, magie, kẽm có thể làm giảm hiệu quả của thuốc kháng sinh đường uống.

Sử dụng thực phẩm chức năng luôn ưu tiên an toàn lên hàng đầu

Dùng thực phẩm chức năng như thế nào để không “lợi bất cập hại”? (kỳ 4) - 4 — Người dân nên mua tại nhà thuốc uy tín, chuỗi bán lẻ lớn hoặc trang thương mại chính hãng (Ảnh: L.C).

Thời gian gần đây, cơ quan chức năng liên tục phát hiện đường dây sản xuất thuốc, thực phẩm chức năng giả. Trong đó, đáng chú ý các loại thực phẩm chức năng giả thường được quảng cáo nhiều trên các trang web.

Vì thế, các chuyên gia khuyên người dân chỉ nên mua tại nhà thuốc uy tín, chuỗi bán lẻ lớn hoặc trang thương mại chính hãng và có uy tín.

Cục An toàn thực phẩm cũng lưu ý, trước khi mua sản phẩm, người tiêu dùng nên tra cứu thông tin liên quan đến công bố và quảng cáo sản phẩm thực phẩm bảo vệ sức khỏe qua địa chỉ https://congkhaiyte.moh.gov.vn/ và https://nghidinh15.vfa.gov.vn/.

Đồng thời, đọc kỹ nhãn sản phẩm, xem rõ về thành phần, tác dụng của sản phẩm để sử dụng cho phù hợp và bảo đảm sức khỏe; chọn mua các sản phẩm thực phẩm bảo vệ sức khỏe có tên, địa chỉ của thương nhân chịu trách nhiệm và nhà sản xuất sản phẩm rõ ràng; mua sản phẩm phải có hóa đơn/đơn hàng của người bán để làm bằng chứng cho việc mua bán hàng hóa giữa hai bên.

Tại hệ thống nhà thuốc đạt chuẩn, tất cả sản phẩm đều được nhập từ nhà phân phối chính hãng, có hóa đơn, chứng từ, giấy công bố sản phẩm. Mã QR hoặc tem điện tử cho phép truy xuất nguồn gốc, hạn sử dụng, nhà sản xuất, lô hàng. Điều này giúp người tiêu dùng tránh hàng giả, hàng kém chất lượng.

Đồng thời, các hệ thống nhà thuốc này đều có dược sĩ tư vấn chuyên môn. Họ là cầu nối giúp người tiêu dùng lựa chọn sản phẩm phù hợp với nhu cầu, sử dụng đúng, đảm bảo an toàn, không phát sinh các tác dụng phụ, tương tác thuốc hoặc ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe khách hàng. Với xu hướng cá nhân hóa hiện nay, dược sĩ sẽ tư vấn dựa trên tuổi, giới, tình trạng sức khỏe, nhu cầu cá nhân…

Bên cạnh đó, tại đây, các sản phẩm được bảo quản đúng điều kiện (nhiệt độ, ánh sáng, độ ẩm). Họ cũng có hệ thống quản lý chất lượng và phản hồi khách hàng, giúp người dân yên tâm khi mua và sử dụng sản phẩm. Một số chuỗi lớn hiện nay như Long Châu còn liên kết với bác sĩ và phòng khám để tư vấn chuyên sâu hơn.

Nguồn: https://dantri.com.vn/suc-khoe/dung-thuc-pham-chuc-nang-nhu-the-nao-de-khong-loi-bat-cap-hai-ky-4-20251009161639294.htm