Giáo dục nhân cách: Trụ cột để chặn bệnh thành tích và gian lận thi cử

Tri thức có thể mở cánh cửa tương lai, nhưng nhân cách quyết định cách chúng ta đi qua cánh cửa ấy. “Bệnh thành tích” trong giáo dục nảy sinh khi điểm số, tỷ lệ đỗ và báo cáo đẹp được xem là thước đo tối thượng. Khi phần “hình thức” lấn át “thực chất”, gian lận trở thành lối tắt, đạo đức học đường bị bào mòn, và xã hội phải gánh hậu quả là những tấm bằng rỗng, năng lực thật suy giảm.

Muốn trị tận gốc, cần dịch chuyển trụ cột từ “điểm số” sang “nhân cách” - tức là khôi phục chuẩn trung thực, trách nhiệm, kỷ luật và tôn trọng công bằng.

Bệnh thành tích không tự nhiên xuất hiện mà được nuôi dưỡng bởi cơ chế khuyến khích lệch: đánh giá trường - lớp - thầy - trò chủ yếu bằng tỷ lệ và bảng điểm; thi cử nặng tính sàng lọc hơn là phát triển; phụ huynh lo “tụt hạng” nên vô tình cổ vũ học thêm, luyện tủ, xin điểm. Trong hệ động lực ấy, người dạy dễ chạy theo “chỉ tiêu”, người học bị đẩy vào “đường ngắn”, và quản lý thì ưu tiên ổn định bề mặt. Muốn phá vòng xoáy, phải thay thước đo: ưu tiên năng lực thực hành, đạo đức công dân và năng lực hợp tác; giảm tỷ trọng của điểm thi đơn lẻ trong đánh giá tổng thể.

Ảnh minh hoạ.

Giáo dục nhân cách không phải vài tiết “đạo đức” hay khẩu hiệu treo tường; đó là thiết kế lại trải nghiệm học đường. Cần tích hợp giáo dục liêm chính, tư duy phản biện, năng lực tự quản vào chương trình; mở rộng học theo dự án, phục vụ cộng đồng, nhật ký phản tư để học sinh đối chiếu giữa “biết” và “làm”. Quy tắc danh dự (honor code) được học sinh cùng xây dựng và cam kết là hàng rào mềm nhưng hiệu lực, giúp các em hiểu vì sao không gian lận chứ không chỉ sợ bị bắt. Khi học sinh thấy giá trị của công bằng và nỗ lực, động cơ gian lận tự giảm.

Vai trò nêu gương của thầy cô là then chốt: tuyển dụng - đánh giá phải coi trọng liêm chính và trách nhiệm nghề nghiệp ngang với chuyên môn; mọi xung đột lợi ích cần được công khai; khen thưởng gắn với cải thiện chất lượng học tập thực, không chỉ thành tích thi. Nhà trường phải bảo đảm quy trình thi cử minh bạch, giám sát độc lập, kênh phản ánh ẩn danh bảo vệ người tố giác; ứng dụng công nghệ để phòng ngừa nhưng không thay thế giáo dục đạo đức. Cũng cần tách đánh giá giáo viên và trường học khỏi áp lực tỷ lệ đỗ, thay bằng kiểm định ngoài, khảo sát năng lực sau tốt nghiệp và chỉ số liêm chính học đường.

Cuối cùng, phụ huynh và xã hội là “chân kiềng” còn lại. Khi gia đình dứt khoát nói không với mua điểm, khi truyền thông tôn vinh trung thực thay vì thành tích ảo, khi doanh nghiệp tuyển dụng dựa trên năng lực và tín nhiệm, thì lối tắt sẽ mất hấp lực. Đặt nhân cách làm trụ cột, chúng ta không chỉ chặn bệnh thành tích và gian lận thi cử, mà còn gây dựng một nền giáo dục thực chất - nơi giá trị thật được tôn trọng và tương lai được bảo đảm bằng sự tử tế.

qdnd.vn

Nguồn: https://baolaocai.vn/giao-duc-nhan-cach-tru-cot-de-chan-benh-thanh-tich-va-gian-lan-thi-cu-post881711.html