Hồ Sỹ Hậu và tiếng gọi của lòng tri ân

Tác giả cuốn sách là Thiếu tướng Hồ Sỹ Hậu - nguyên Cục trưởng Cục Kinh tế (Bộ Quốc phòng), từng là một kỹ sư trực tiếp tham gia khảo sát, thiết kế tuyến đường này.

Bởi thế, “Dòng sông mang lửa” không chỉ ghi lại những tháng năm gian khó, mà còn là tiếng gọi của lòng tri ân sâu sắc với những người đã ngã xuống cho những giá trị bất diệt của dân tộc.

1. Về tuyến đường ống Trường Sơn, tôi nghĩ không có lời nào có thể diễn đạt đúng và hay hơn câu nói của Trung tướng Đồng Sĩ Nguyên, nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, nguyên Tư lệnh Bộ đội Trường Sơn: “Nếu đường Trường Sơn là huyền thoại, thì đường ống xăng dầu chính là huyền thoại trong huyền thoại đó”.

Báo chí phương Tây từng gọi đường Trường Sơn, đường Hồ Chí Minh là “Trận đồ bát quái xuyên rừng rậm” và đường ống xăng dầu là một điều hết sức kỳ bí trong trận đồ bát quái ấy, bởi tuyến đường độc nhất vô nhị này vượt qua núi cao, sông sâu, đèo hiểm, bom lửa ngút trời, từ miền Bắc vươn vào tận Nam Bộ.

Đường xăng dầu là huyết quản sinh tử của đường Trường Sơn, còn đường Trường Sơn là huyết quản khổng lồ của miền Bắc xã hội chủ nghĩa - hậu phương lớn đối với tiền tuyến lớn miền Nam. Nếu không có những huyết quản đặc biệt ấy, chúng ta đã không thể đi tới chiến thắng.

Tác phẩm “Dòng sông mang lửa” được Hồ Sỹ Hậu viết dưới dạng tiểu thuyết. Tiểu thuyết, dĩ nhiên, có hư cấu và tưởng tượng. Nhưng tôi tin tác giả viết cuốn sách này không bắt đầu từ hư cấu và tưởng tượng, mà từ sự thôi thúc của trái tim, từ trải nghiệm sinh tử trên chính tuyến đường ấy. Ở đó, anh không chỉ là người chứng kiến, mà còn là người trực tiếp tham gia vào “công trình vĩ đại” với tư cách một kỹ sư khảo sát và thiết kế, có mặt ở hầu khắp các cung đoạn của tuyến đường. Tôi nghĩ, vì vậy, Hồ Sỹ Hậu vừa là chiến sĩ Trường Sơn, vừa là nhà văn bước ra từ cuộc chiến khốc liệt, để dâng tặng cho cuộc đời một tác phẩm đặc biệt. Anh là người góp phần làm nên chiến công và cũng là người kể lại chiến công ấy của đồng đội, của anh em mình.

“Dòng sông mang lửa” là một bản hùng ca về lòng yêu nước, tình đồng đội, bản lĩnh, trí tuệ, lòng quả cảm, về tình yêu cuộc sống, tình yêu đôi lứa và tình yêu Tổ quốc Việt Nam yêu quý của chúng ta.
Tôi đã được nghe Nhà thơ Hữu Thỉnh, nguyên Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam nói về sự đánh giá rất cao của Hội Nhà văn Việt Nam đối với cuốn tiểu thuyết này. Tôi tự hào, nhưng có một chút luyến tiếc, vì một tác phẩm hay như thế mà chưa được vinh danh bằng một giải thưởng của Hội Nhà văn Việt Nam. Phải nói rằng, dù đã được vinh danh rất xứng đáng ở giải thưởng viết về lực lượng vũ trang và chiến tranh cách mạng, nhưng giải thưởng của Hội Nhà văn Việt Nam vẫn là giải thưởng cao quý nhất. Hội Nhà văn quy định rằng một tác phẩm đã từng được vinh danh ở một giải khác thì không được xét vinh danh ở Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam. Dù “Dòng sông mang lửa” chưa được vinh danh ở giải thưởng của Hội Nhà văn Việt Nam, nhưng tôi nghĩ, tác phẩm này đã ở trong trái tim của độc giả, của công chúng, của anh em, đồng chí, đồng đội. Tôi nghĩ, đó là sự tôn vinh cảm động và sâu sắc nhất.

2. Không sinh ra để viết văn, nhưng Hồ Sỹ Hậu được nuôi dưỡng tâm hồn và nhân cách trong không gian ấm áp yêu thương của một làng quê giàu truyền thống văn chương. Mảnh đất Quỳnh Đôi (Nghệ An) quê hương anh là nơi sinh ra Hồ Xuân Hương - Danh nhân văn hóa thế giới; nhà thơ Hoàng Trung Thông - tác giả “Bài ca vỡ đất”, nguyên Viện trưởng Viện Văn học Việt Nam; Tú Mỡ (Hồ Trọng Hiếu) - nhà thơ trào phúng; cùng nhiều nhà văn thế hệ sau, trong đó có Hồ Anh Thái, nguyên Chủ tịch Hội Nhà văn Hà Nội... Đặc biệt, Quỳnh Đôi cũng chính là quê hương của Hồ Thơm, tức “người anh hùng áo vải”, thiên tài quân sự Nguyễn Huệ - vua Quang Trung…

Anh Hồ Sỹ Hậu sinh năm 1946, nay đã bước vào tuổi 80. Chúng tôi cùng là con cháu của dòng họ Hồ Quỳnh Đôi. Nhà tôi cách nhà anh chưa đầy 200m. Ngày nhỏ tôi vẫn thường chạy chơi qua đó. Anh là con trai nhà lão thành cách mạng Hồ Viết Thắng, Ủy viên Trung ương Đảng khóa II, nguyên Bộ trưởng Bộ Lương thực và Thực phẩm. Anh là chắt nội của danh nhân Hồ Sĩ Tư. Trong ngôi nhà của cha mẹ, ông bà anh hiện nay ở Quỳnh Đôi vẫn còn tấm bia ghi lại sự kiện: Năm 1903, cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc về đây cùng các sĩ phu bàn vận nước, có hai người con là Nguyễn Sinh Khiêm và Nguyễn Sinh Cung (tức Chủ tịch Hồ Chí Minh) cùng đi theo và lưu lại nơi này. Đó là một sự kiện thiêng liêng và đặc biệt gắn với dòng họ...

Tốt nghiệp Đại học Bách Khoa Hà Nội, năm 1968 Hồ Sỹ Hậu lên đường ra chiến trường, tham gia xây dựng đường ống xăng dầu và gắn bó với tuyến đường huyền thoại này cho đến ngày đất nước hoàn toàn giải phóng. Sau chiến tranh, anh công tác tại Bộ Quốc phòng. Khi nghỉ hưu, anh lại cầm bút, viết nên những tác phẩm để lại nhiều dấu ấn trong lòng bạn đọc và “Dòng sông mang lửa” là một trong số đó.

3. Tôi đã đọc “Dòng sông mang lửa” ngay từ khi cuốn sách vừa ra mắt và rất thích những chương anh viết: Chân thực, giàu ánh sáng văn chương, đặc biệt xúc động ở chương cuối nói về những người lính sau chiến tranh, về những vấn đề hậu chiến của đất nước. Ở đó, ta không khỏi trăn trở: Có những người đi qua chiến tranh được tôn vinh, nhưng cũng có những người đang bị lãng quên; có những cống hiến lớn lao, song cuộc đời họ vẫn nghèo khó. Chúng ta phải biết đến họ, phải quan tâm đến họ.

Bởi vậy, việc cuốn sách được tái bản nhân dịp kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh - Liệt sĩ và 80 năm đất nước độc lập là rất ý nghĩa. Tôi nghĩ, “Dòng sông mang lửa” mang theo một thông điệp sâu sắc về lòng tri ân, về lịch sử và văn hóa. Nếu lịch sử bị lãng quên hay bóp méo, đó chính là mầm mống dẫn đến tai họa khôn lường. Không thể đi tới tương lai tươi sáng, vững bền nếu quên, xuyên tạc hay chối bỏ lịch sử. Thực tế, thế giới đã có những dân tộc phải chịu thảm họa vì điều đó. Chính vì vậy, những tác phẩm mang sức nặng của lịch sử như “Dòng sông mang lửa” là vô cùng quý giá. Tôi đồng tình với nhận định của TS Vũ Kim Dung rằng, tác phẩm này thực sự là một viên ngọc quý trong mảng văn học viết về bộ đội và những năm tháng chiến tranh của chúng ta.

Tôi chợt nhớ đến hai câu thơ của Thu Bồn, tác giả trường ca nổi tiếng “Bài ca chim Chơ Rao”:

“Nhưng tất cả sẽ trở nên vô nghĩa
Nếu những nấm mộ kia không gọi được mặt trời”.

Trong tôi hiện lên hình ảnh nấm mộ của liệt sĩ Nguyễn Lương Định trong “Dòng sông mang lửa”. Đó cũng là những trang viết, những dòng cuối cùng của cuốn sách này. Khi khép lại tác phẩm, anh Hồ Sỹ Hậu đã đưa vào hai câu thơ muôn đời lay động của vua Trần Thái Tông, viết cách đây hơn 700 năm:

“Người lính già đầu bạc
Kể mãi chuyện Nguyên Phong”.

Đó là một thời kỳ lịch sử vẻ vang, khi dân tộc ta làm nên chiến thắng quân Nguyên Mông. Còn trong thời đại Hồ Chí Minh, dân tộc ta cũng đã làm nên nhiều chiến công mang tầm vóc lịch sử. Câu chuyện mà Hồ Sỹ Hậu viết hôm nay, khép lại bằng hình ảnh những đồng đội của anh đứng trước ngôi mộ liệt sĩ Nguyễn Lương Định - một nhân vật có thật, nay đã được truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân - chính là sự tiếp nối mạch nguồn ấy.

Tôi cảm nhận rằng, ngôi mộ ấy đã “gọi được mặt trời”, và tác phẩm “Dòng sông mang lửa” của Hồ Sỹ Hậu cũng đang “gọi được mặt trời”. Đó là lòng tri ân và sự kết nối, là tinh thần cống hiến, hy sinh vì đất nước, vì nhân dân.

Nguồn: https://hanoimoi.vn/ho-sy-hau-va-tieng-goi-cua-long-tri-an-717793.html