Ngay ngã ba, sát vào ngõ Khe Chữ, con đường mới bằng phẳng cắt ngang xuyên núi. Phải hỏi nhờ những người dân gần đó, chúng tôi mới xác định được vị trí để vào làng. Có rất nhiều thứ đã đổi khác, ở Khe Chữ. Ngay ngôi nhà của già Nguyễn Thanh Luận - nguyên Bí thư Đảng ủy xã Trà Vân, một thời trở thành điểm tá túc của khách khi đặt chân đến làng, cũng đã nằm sâu trong “con hẻm” nhỏ…
1. Con đường mới được mở, ngang qua Khe Chữ như ôm trọn làng người Ca Dong giữa thung núi. Nơi này, chẳng khác một khu dân cư kiểu mẫu, đủ đầy điện - đường - trường - trạm. Những ngôi nhà kiên cố mọc xen giữa khu đất trống. Phía trên dãy núi trước mặt, là những cánh rẫy được trồng đầy sắn. Những vụ mùa sắn tươi, được thu hoạch vài năm trở lại đây giúp nhiều hộ dân ở Khe Chữ thoát nghèo, làm lại cuộc đời từ tro tàn ngày cũ.
Giữa trưa, chiếc xe tải cỡ lớn đổ xịch ngay trước cửa nhà của một hộ dân gần làng. Chẳng mấy chốc, người làng Khe Chữ lũ lượt cõng gùi từng bao sắn tươi đến bán cho thương lái. Già Nguyễn Thanh Luận nói, rẫy sắn như hành trình “cứu tinh” dân làng Khe Chữ.
Sau tháng ngày di dân đến khu đất mới, khi hàng cứu trợ không còn, hàng chục hộ dân chỉ biết bám víu vào những mảnh vườn ở làng cũ. Nhưng, mấy năm liên tiếp mất mùa. Chính quyền địa phương khuyến khích người dân thay đổi phương thức sản xuất mới, khai hoang đất đồi để trồng sắn.
Những rẫy sắn đầu tiên trồng xanh mướt cả cánh rừng. Loài cây trồng ngắn hạn này trở thành nguồn sinh kế hiệu quả. “Bây giờ, gần như hộ nào cũng có đồi sắn. Ít thì vài đám, nhiều là vài héc ta, được chăm sóc rất kỹ. Ngoài làm ruộng, làm rẫy, mô hình trồng sắn được xem là hướng đi mới giúp người dân có thêm thu nhập thời vụ, ổn định đời sống” - già Luận chia sẻ.
Câu chuyện bị ngắt quãng bởi tiếng bước chân của những thanh niên trong làng. Họ vừa trở về sau chuyến ngược núi, trên lưng cõng gùi các bao sắn đến vị trí tập kết, ngang qua ngôi nhà của già Luận. Già Luận nhẩm tính, ở Khe Chữ này, từ các vụ mùa thu hoạch sắn nhiều hộ dân có trong tay 50-70 triệu đồng/năm. Cá biệt, cách đây ít năm, có hộ thu về gần 100 triệu đồng, góp thêm vào chuyện mưu sinh ở núi.
“Ngoài trồng sắn, người dân vẫn làm rẫy, nhưng số này ít lắm. Đất rẫy nay đã được vận dụng trồng dược liệu và cây lương thực, đặc biệt là sắn và chuối. Vụ sắn mỗi năm thu hoạch một mùa nên gần như nhà nào cũng có 1-2ha, coi như có của “lận lưng” sau khi chuyển về làng mới” - già Luận tâm sự.
2. Ở Khe Chữ, già Luận như người tiên phong trong việc thay đổi tư duy sống của làng. Vài năm trước, sau thời gian nghỉ hưu, ông cam kết với chính quyền địa phương nhận thêm “nhiệm vụ” mới: khai hoang đất rẫy để trồng sắn. Thời gian chờ đợi vụ mùa thu hoạch đầu tiên, ông làm ruộng, trồng quế, đan gùi truyền thống… để làm gương cho cộng đồng. Người Ca Dong vốn theo tập tính “làm theo” khi có ai đó “mở đường” nên chẳng mấy chốc, từ làm rẫy đơn thuần, họ chuyển sang trồng sắn. Hàng chục héc ta sắn được trồng, phủ xanh núi đồi.
Một năm sau, gom tất cả nguồn thu đầu tiên từ mô hình trồng sắn, già Luận kết nối với thương lái dưới xuôi nhập các mặt hàng nhu yếu phẩm, rồi dựng tạp hóa nhỏ để vợ buôn bán, phục vụ nhu cầu mua sắm của cộng đồng Khe Chữ. Nhờ vậy, đời sống dần khá lên...
Thời điểm sạt lở tại nóc ông Tuân (thôn 2, xã Trà Vân), già Luận lúc đó đương chức Bí thư Đảng ủy xã. Sau cuộc họp dân, ông cùng một vài cán bộ khác nữa ở xã vừa vận động, giải thích vừa kiên trì hỗ trợ người dân chuyển dời đến vị trí mới an toàn hơn tại Khe Chữ. Gia đình ông Luận đi trước, sau đó người dân theo sau. Cuộc di dân lịch sử chưa từng có được triển khai ngay sau khi “họa núi đè” đổ ập.
“Lúc đầu, người dân không muốn đi vì họ nghĩ ở nơi mới sẽ không sống được. Nhưng sau khi nghe chúng tôi giải thích, cộng thêm sự bất an về những trận lở đất liên tiếp, không chỉ ở nóc Ông Tuân, mà ngay cả nóc Ông Dương, nóc Ông Trung, bà con cũng theo cuộc di dân đến Khe Chữ. Không muốn gợi nhắc về quá khứ đau buồn, sau cuộc họp bàn của chính quyền địa phương, người dân đề xuất lấy địa danh Khe Chữ để đặt tên cho làng mới, với kỳ vọng cuộc sống sau này sẽ nhiều điều đổi thay” - già Luận nhớ lại.
Trưởng thôn 2 - Nguyễn Thanh Sơm nói, so với mặt bằng cũ, Khe Chữ có nhiều đổi thay rõ nét. Không chỉ lợi thế về đường sá, mặt bằng khu dân cư tập trung, ở Khe Chữ người dân có cơ hội làm ăn, học hỏi lẫn nhau trong phát triển kinh tế hộ gia đình.
Tuy vậy, thời điểm mới chuyển đến Khe Chữ, do chưa thích nghi cuộc sống và cách làm ăn mới nên một số ít hộ dân có ý định bỏ làng. Biết chuyện, chính quyền thôn phối hợp với người có uy tín đến vận động, thuyết phục họ ở lại. Mùa mưa năm 2020, Khe Chữ ghi nhận vụ sạt lở đất đầu tiên kể từ sau khi chuyển đến. Nhờ sự chủ động của người dân và chính quyền sở tại, vụ lở đất không gây ảnh hưởng nghiêm trọng. Điều đó càng tăng thêm niềm tin cho cộng đồng làng người Ca Dong ở nơi sống mới.
“Sau vụ đó, người dân Khe Chữ bắt tay ngay vào công cuộc xây dựng đời sống mới. Dù thời đó, có chút khó khăn về nhà ở và nước sinh hoạt, nhưng chỉ sau gần một năm, mọi thứ đã dần ổn định. Hàng chục ngôi nhà được hỗ trợ, người dân cùng nhau trồng sắn, trồng chuối, khai hoang ruộng lúa nước… Từ vùng đất ban đầu không có gì, nay Khe Chữ đã có những hàng quán, trường học, đường sá thuận lợi để kết nối giao thương, buôn bán. Nhiều hộ dân bắt đầu buôn bán tạp hóa nhỏ, từng bước thoát nghèo bằng nghị lực của bản thân và cộng đồng” - ông Sơm nói.
3. Hôm tôi ngược núi lên Khe Chữ đúng vào buổi học cuối cùng của học sinh và giáo viên của điểm trường. Cô giáo Hồ Thị Phê đứng lớp, cũng là người làng Khe Chữ. Thời điểm sạt lở ở nóc Ông Tuấn, cô Phê lúc đó đang học sư phạm năm 3 tại Trường Đại học Quảng Nam. Làng bị sự cố nhưng do không liên lạc được nên thời điểm đó Phê không hay biết gì. Sau đó, Phê nắm thông tin từ báo chí, nhưng đến khi về nghỉ tết, cô mới được trở về nhà.
“Tôi nhớ miết, lúc về quê ăn Tết, mọi thứ đã thay đổi. Làng cũ không còn, những căn nhà lụp xụp được dựng tạm ở cánh đồng Khe Chữ. Lúc đó, tôi không tìm được nhà mình nên phải nhờ người làng dẫn đường. Thật đau xót… Nhưng, chuyện cũ đã qua rồi. Bây giờ Khe Chữ đã hồi sinh thật sự” - cô Phê bộc bạch.
Chủ tịch UBND xã Trà Vân Nguyễn Thành Phương nói, dù vẫn còn khó khăn nhất định nhưng kết quả sau hơn 8 năm chuyển ở khu định cư mới, nhịp sống ở Khe Chữ có nhiều điểm nổi bật đáng mừng. Hầu hết hệ thống cơ bản về điện lưới quốc gia, trường học. đường dân sinh… đều được đầu tư.
Vài năm trở lại đây, Khe Chữ nhận thêm sự quan tâm hỗ trợ về sắp xếp nhà ở, góp thêm diện mạo hồi sinh của vùng đất thiên tai ngày cũ. “Người dân không còn lo lắng về nỗi ám ảnh sạt lở đất nữa. Cuộc sống mới đang đổi thay từng ngày, đó là điều mà người dân Khe Chữ hướng đến” - ông Phương nhấn mạnh.
Nguồn: https://baoquangnam.vn/hoi-sinh-khe-chu-3157806.html
Bình luận (0)