Kế hoạch dùng 4.000 gương vũ trụ chiếu sáng Trái Đất bị xem là thảm họa

Dù được ca ngợi là ý tưởng táo bạo trong khai thác năng lượng, dự án lại khiến giới khoa học lo ngại sâu sắc vì có thể gây ra “thảm họa ánh sáng” trên quy mô toàn cầu.

Dự án “thắp sáng Trái Đất” bằng gương vũ trụ

Công ty Reflect Orbital, trụ sở tại bang California (Mỹ), đã nộp đơn xin phép Ủy ban Truyền thông Liên bang Mỹ (FCC) để phóng vệ tinh thử nghiệm mang tên EARENDIL-1 vào tháng 4 năm tới.

Đây là bước khởi đầu cho kế hoạch dài hạn triển khai một "chòm sao" hơn 4.000 vệ tinh gương phản chiếu ánh sáng Mặt Trời, hoạt động trên quỹ đạo đồng bộ với Mặt Trời, nơi ranh giới giữa ngày và đêm.

Kế hoạch dùng 4.000 gương vũ trụ chiếu sáng Trái Đất bị xem là thảm họa - 1

Theo kế hoạch, vệ tinh EARENDIL-1 sẽ mở tấm gương khổng lồ kích thước 18x18m trên quỹ đạo, phản chiếu ánh sáng xuống Trái Đất để thử nghiệm công nghệ “chiếu sáng theo yêu cầu”.

Công ty cho biết hệ thống này có thể cung cấp ánh sáng nhân tạo bằng năng lượng Mặt Trời vào ban đêm, phục vụ nông nghiệp, năng lượng tái tạo, chiếu sáng đô thị hoặc cứu hộ tại các khu vực thiên tai.

Reflect Orbital đã nhận được 1,25 triệu USD tài trợ từ Không quân Mỹ thông qua chương trình Nghiên cứu Đổi mới Doanh nghiệp nhỏ (SBIR), đồng thời tiết lộ họ đã có hơn 250.000 đơn đăng ký dịch vụ. Nếu thuận lợi, đến năm 2030 mạng lưới 4.000 “gương Mặt Trời” sẽ phủ sáng toàn cầu.

Tuy nhiên, những tham vọng đầy hứa hẹn ấy đang vấp phải làn sóng phản đối dữ dội từ giới thiên văn học và các tổ chức bảo tồn môi trường.

Ánh sáng mạnh gấp 4 lần trăng tròn

Nhà thiên văn học John Berentine tại Đài quan sát Silverado Hills (Arizona) cảnh báo rằng các tấm gương của Reflect Orbital có thể phản xạ ánh sáng mạnh gấp bốn lần ánh trăng tròn và không thể “tắt” được. Nghĩa là chúng sẽ tiếp tục chiếu sáng ngay cả khi rời khỏi khu vực mục tiêu.

Ông lo ngại các luồng sáng này có thể gây rối loạn chu kỳ sinh học của động vật hoang dã, phá vỡ hệ cân bằng ánh sáng trong tự nhiên và làm trầm trọng thêm tình trạng ô nhiễm ánh sáng vốn đã lan rộng toàn cầu.

Tương tự, Robert Massey, Phó giám đốc Hiệp hội Thiên văn học Hoàng gia Anh, cho rằng kế hoạch của Reflect Orbital là một “cơn ác mộng” đối với ngành thiên văn.

“Mục tiêu của họ là kéo dài thời gian ban ngày, thắp sáng bầu trời. Nhưng với giới thiên văn, đó là thảm họa”, ông nói.

Massey cảnh báo nếu dự án này được thông qua, nó có thể mở đường cho các công ty thương mại khác biến bầu trời đêm - di sản chung của nhân loại - thành “sân khấu ánh sáng nhân tạo”.

Trước làn sóng phản đối, đại diện Reflect Orbital cho biết họ hiểu rõ các lo ngại và đang nghiên cứu biện pháp giảm thiểu tác động môi trường ánh sáng. Công ty khẳng định mỗi lần phản xạ chỉ chiếu sáng khu vực bán kính khoảng 5km, trong thời gian ngắn, không phải ánh sáng liên tục.

Khi vệ tinh di chuyển qua khu vực không cần chiếu sáng, tấm gương sẽ nghiêng khỏi hướng chiếu để tránh rọi thẳng xuống mặt đất.

“Trong nhiệm vụ trình diễn năm 2026, người quan sát sẽ thấy ánh sáng phản chiếu như một ngôi sao sáng di chuyển trên bầu trời. Khu vực dưới mặt đất chỉ sáng tương đương ánh trăng”, người phát ngôn của Reflect Orbital cho biết.

Dù vậy, giới khoa học cho rằng những cam kết này vẫn chưa đủ thuyết phục. Bởi chỉ cần sai lệch nhỏ trong quỹ đạo hay phản xạ cũng có thể gây ra hệ quả không thể kiểm soát cho bầu trời đêm.

Nguy cơ “biến mất” của bầu trời sao

Ô nhiễm ánh sáng vốn đã là vấn đề nghiêm trọng. Từ khi đèn LED trở nên phổ biến, mức độ ô nhiễm ánh sáng tăng trung bình 10% mỗi năm. Nếu cách đây 20 năm, người sống ở vùng ngoại ô có thể nhìn thấy khoảng 250 ngôi sao, thì nay chỉ còn chưa đến 100.

Theo David Smith, Giám đốc tổ chức bảo tồn côn trùng BugLife (Anh), việc kéo dài ban ngày bằng ánh sáng nhân tạo sẽ phá vỡ nhịp sinh học tự nhiên của muôn loài: “Chu kỳ ngày - đêm là nền tảng điều khiển sự sống trên Trái Đất suốt hàng tỷ năm. Can thiệp vào nó là hành động liều lĩnh”.

Các nghiên cứu cũng cho thấy ánh sáng nhân tạo vào ban đêm làm suy giảm quần thể côn trùng, thay đổi hành vi của chim di cư, tăng rối loạn giấc ngủ và nguy cơ trầm cảm ở con người.

Trong vài năm gần đây, các hệ thống vệ tinh như Starlink của SpaceX hay AST SpaceMobile đã nhiều lần bị chỉ trích vì để lại những vệt sáng trên bầu trời, làm sai lệch kết quả quan sát thiên văn. Tuy nhiên, các công ty này đã chủ động giảm độ phản chiếu bằng sơn hấp thụ và tấm che ánh sáng.

Nguồn: https://dantri.com.vn/khoa-hoc/ke-hoach-dung-4000-guong-vu-tru-chieu-sang-trai-dat-bi-xem-la-tham-hoa-20251023080146210.htm