Khả năng tái tạo của động vật mở ra cơ hội chữa bệnh cho con người

(Dân trí) - Nhiều loài động vật có khả năng tái tạo và phục hồi những bộ phận đã mất, điều này đã truyền cảm hứng cho các nhà khoa học tìm ra các phương pháp mới để điều trị bệnh cho con người.

Hầu hết các loài động vật có vú không có được khả năng tái tạo và phục hồi nhanh chóng như các loài cá, lưỡng cư, bò sát hay giun…

Sau khi bị thương, một số loài giun dẹp, cá hay thằn lằn có thể tái tạo lại gần như mọi tế bào trong cơ thể của chúng, chẳng hạn kỳ giông Mexico có thể tái tạo lại toàn bộ phần chi đã mất và một phần não bộ, thằn lằn có thể mọc ra đuôi mới hay cá ngựa vằn có thể tái tạo phần tủy sống bị tổn thương…

Các nhà khoa học đã tập trung nghiên cứu về khả năng tái tạo của các loài động vật để cố gắng tìm ra những phương pháp điều trị cho con người ở cấp độ tế bào, nhờ vào những tiến bộ trong công nghệ gen hay cấu trúc của tế bào…

Nhiều nhóm nghiên cứu đã trình bày những phát hiện mới nhất của mình tại Hội nghị của Hiệp hội Quốc tế về Nghiên cứu Tế bào Gốc diễn ra ở Hồng Kông (Trung Quốc) vào tuần trước, để đưa ra những ý tưởng chữa bệnh cho con người dựa trên khả năng tái tạo của các loài động vật.

Khả năng tái tạo tủy sống của cá ngựa vằn

Một con cá ngựa vằn với tủy sống bị cắt rời có thể chuyển từ trạng thái bị liệt sang di chuyển trơn tru và phục hồi hoàn toàn sau 8 tuần. Đây là phát hiện của tiến sĩ Mayssa Mokalled, chuyên gia về tái tạo mô và sinh học tế bào gốc, cùng các cộng sự tại Đại học Washington, bang Missouri (Mỹ).

Cá ngựa vằn có khả năng phục hồi tủy sống bị tổn thương (Ảnh: Britannica).

Theo đó, Mayssa Mokalled và các cộng sự đã phát hiện một nhóm tế bào trong cá ngựa vằn đóng vai trò quan trọng cho quá trình phục hồi và những tế bào này giống với tế bào thần kinh đệm hình sao của thai nhi con người.

Những tế bào thần kinh đệm hình sao này có thể tham gia vào quá trình sửa chữa và tái tạo mô não người sau khi bị tổn thương, cũng như đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành và duy trì hàng rào máu não, giúp kiểm soát chất nào được phép đi vào não, bảo vệ não khỏi các chất độc hại.

Trong các nghiên cứu của mình, nhóm của tiến sĩ Mayssa Mokalled đã cấy ghép các tế bào thần kinh đệm hình sao của con người đã được biến đổi vào chuột và những tế bào này hoạt động hiệu quả hơn trong việc tạo ra rào cản bảo vệ não.

“Tôi rất muốn thấy điều này được áp dụng thành một liệu pháp chữa trị cho con người”, tiến sĩ Mokalled bình luận, nhưng thừa nhận đây chỉ mới là những nghiên cứu ban đầu.

Khả năng mọc lại đuôi của thằn lằn

Nghiên cứu của nhóm tiến sĩ Mayssa Mokalled vẫn còn sơ khai và khoảng cách tiến hóa giữa cá ngựa vằn và con người là rất lớn.

Nhà sinh học tế bào gốc Albert Almada và các cộng sự tại Đại học Nam California (thành phố Los Angeles, Mỹ) đã nghiên cứu về khả năng tái tạo đuôi của loài thằn lằn xanh Anolis.

Albert Almada cho biết thằn lằn và con người chia sẻ nhiều gen tương tự, do vậy nhóm nghiên cứu hy vọng sẽ tìm ra những phương pháp trị bệnh giống như quá trình thằn lằn mọc lại đuôi.

Thằn lằn xanh Anolis có những gen tương tự con người (Ảnh: iNaturalist).

Tại Hội nghị, Almada đã mô tả cách một nhóm tế bào gốc đóng vai trò tái tạo đuôi của thằn lằn Anolis. Các tế bào này giống với những tế bào được tìm thấy ở chuột và con người, ngoại trừ việc thằn lằn có khả năng tạo ra mô cơ từ đầu để tái tạo phần đuôi bị mất, là điều mà con người và chuột không thể làm được.

Dù vậy, Almada hy vọng tìm ra cách vận hành của các tế bào trên thằn lằn trong quá trình tái tạo đuôi, từ đó áp dụng vào các phương pháp chữa trị những căn bệnh liên quan đến cơ bắp của con người như bệnh thoái hóa cơ bắp ở người lớn tuổi hoặc giúp phục hồi nhanh các vết thương.

Khả năng phục hồi siêu tốc của loài giun lông biển

Florian Raible, một nhà sinh học tế bào gốc tại Đại học Vienna (Áo), đang nghiên cứu về khả năng phục hồi siêu tốc của một loài động vật khác, là giun lông biển, tên khoa học Platynereis dumerilii.

Điểm đặc biệt của loài giun lông biển là có khả năng tái tạo rất tốt khi tuổi đời còn trẻ, nhưng mất dần khả năng khi trưởng thành vì những thay đổi nội tiết”.

“Đây là một mô hình cho thấy cả khả năng tái tạo tốt và tái tạo kém trong cùng một sinh vật”, Florian Raible chia sẻ.

Giun lông biển có khả năng phục hồi siêu tốc để tái tạo lại cơ thể bị tổn thương (Ảnh: CNRS).

Trong các thí nghiệm của mình, Raible và các đồng nghiệp đã cắt rời thân giun lông biển và họ phát hiện một số tế bào còn sót lại gần vết thương sẽ biến thành tế bào gốc và bắt đầu tái tạo cơ thể, bao gồm cả tế bào thần kinh.

Hệ thần kinh của giun lông biển có điểm tương đồng với hệ thần kinh trung ương của động vật có xương sống, khiến các nhà khoa học kỳ vọng có thể giúp tìm ra giải pháp để chữa trị các chấn thương tủy sống ở con người.

Các nhà khoa học cũng hy vọng những nghiên cứu về giun lông biển có thể giúp họ tìm ra giải pháp tái lập tế bào gốc từ mô người trưởng thành.

“Hiện nay, một nỗ lực lớn nhằm nghiên cứu khả năng siêu chữa lành của các loài động vật và chờ xem chúng ta có thể chuyển đổi những phát hiện đó như thế nào”, Albert Almada chia sẻ.

Nguồn: https://dantri.com.vn/khoa-hoc/kha-nang-tai-tao-cua-dong-vat-mo-ra-co-hoi-chua-benh-cho-con-nguoi-20250626025239694.htm