Khẳng định vai trò động lực của KH,CN&ĐMST trong phát triển đất nước

Đột phá về thể chế, chính sách: Bước ngoặt lịch sử giải đoạn 2020-2025

Sau hơn một thập kỷ triển khai Chiến lược phát triển khoa học và công nghệ, Việt Nam bước vào giai đoạn 2020–2025 với khát vọng đưa khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trở thành động lực trung tâm của phát triển kinh tế - xã hội.

Ngày 22/12/2024, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW về "Đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia". Đây là nghị quyết mang tính chiến lược, lần đầu tiên xác định rõ ba trụ cột phát triển: khoa học và công nghệ là nền tảng tri thức; đổi mới sáng tạo là động lực tăng trưởng; chuyển đổi số là phương thức vận hành quốc gia hiện đại.

Ngay sau khi Nghị quyết được ban hành, Chính phủ đã triển khai một chương trình lập pháp quy mô lớn, trình Quốc hội xem xét và thông qua đồng thời 5 đạo luật trong cùng lĩnh vực – một kỷ lục trong lịch sử phát triển khoa học và công nghệ Việt Nam. Cụ thể gồm: Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo; Luật Công nghiệp công nghệ số; Luật Chuyển đổi số; Luật Trí tuệ nhân tạo; và Luật Sở hữu trí tuệ (sửa đổi).

Việc xây dựng và trình đồng thời 5 đạo luật quan trọng này đã tạo nên bước tiến thể chế mang tính lịch sử, thể hiện quyết tâm chính trị mạnh mẽ của Đảng và Nhà nước trong việc kiến tạo hành lang pháp lý cho giai đoạn phát triển mới – giai đoạn của khoa học mở, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số toàn diện.

Khoa học Việt Nam thăng hạng trên bản đồ thế giới

Theo Bảng xếp hạng SCImago 2024, Việt Nam đã vươn lên nhóm 50 quốc gia dẫn đầu thế giới về khoa học và công nghệ, với nhiều lĩnh vực đạt thứ hạng cao và tăng trưởng vượt bậc so với giai đoạn trước. Trong đó, các lĩnh vực kinh tế và tài chính xếp hạng 22, quản trị kinh doanh và kế toán hạng 25, toán học hạng 37, hóa học hạng 38, khoa học sự sống hạng 41, khoa học trái đất hạng 44, khoa học xã hội hạng 46 và vật lý hạng 49.

Khẳng định vai trò động lực của KH,CN&ĐMST trong phát triển đất nước- Ảnh 1. — Thủ tướng và các đại biểu tham quan Triển lãm thành tựu khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong khuôn khổ Đại hội Đảng bộ Chính phủ.

Những kết quả này cho thấy năng lực nghiên cứu và công bố quốc tế của Việt Nam đã được cải thiện rõ rệt. Các viện nghiên cứu và trường đại học trong nước hình thành những nhóm nghiên cứu mạnh, công bố đều đặn trên các tạp chí uy tín quốc tế như Nature, Science, Cell. Tốc độ tăng trưởng công bố quốc tế trung bình đạt 10–12% mỗi năm, phản ánh sự trưởng thành của cộng đồng khoa học Việt Nam và vị thế ngày càng cao trên trường quốc tế.

Sáu lĩnh vực khoa học trọng điểm phát triển toàn diện

Trong giai đoạn 2020–2025, sáu lĩnh vực khoa học trọng điểm của Việt Nam phát triển đồng bộ, toàn diện, góp phần tạo nên nền tảng tri thức và công nghệ vững chắc cho phát triển kinh tế - xã hội.

Khoa học xã hội và nhân văn tiếp tục giữ vai trò quan trọng trong nghiên cứu lý luận, chính trị, lịch sử và văn hóa, làm sáng tỏ con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, củng cố nền tảng tư tưởng và hệ giá trị văn hóa dân tộc. Các công trình tiêu biểu như "Lịch sử Chính trị Việt Nam (1945–2015)", "Tổng tập Hồ Chí Minh" hay "Chủ nghĩa xã hội và Nhà nước pháp quyền Việt Nam" góp phần khẳng định vị thế của khoa học xã hội trong đời sống chính trị quốc gia.

Khoa học tự nhiên đạt nhiều tiến bộ trong nghiên cứu về năng lượng, vật liệu mới, sinh học và khí hậu. Các công trình nghiên cứu dự báo thiên tai, xây dựng bản đồ địa chất, mô hình khí hậu, ứng dụng công nghệ nano và sinh học phân tử được triển khai sâu rộng, phục vụ phát triển bền vững, bảo vệ tài nguyên và môi trường.

Khoa học kỹ thuật và công nghệ trở thành trụ cột của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Các trung tâm công nghệ cao được hình thành tại Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Thái Nguyên. Nhiều dự án lớn về bán dẫn, cơ khí chính xác, năng lượng tái tạo, vật liệu mới được triển khai, góp phần nâng cao năng lực sản xuất và khả năng tự chủ công nghệ.

Khoa học nông nghiệp tiếp tục phát huy lợi thế sinh học nhiệt đới của Việt Nam. Nhiều giống cây trồng, vật nuôi năng suất cao, thích ứng biến đổi khí hậu được chọn tạo thành công. Công nghệ sinh học, vi sinh, canh tác thông minh và nông nghiệp tuần hoàn được ứng dụng mạnh mẽ, giúp giá trị xuất khẩu nông sản năm 2024 vượt 53 tỷ USD.

Khoa học y - dược đạt nhiều thành tựu quan trọng trong nghiên cứu vaccine, dược liệu và công nghệ sinh học. Việt Nam đã làm chủ công nghệ sản xuất vaccine phòng bệnh, nghiên cứu thuốc sinh học điều trị ung thư, kháng virus và ứng dụng tế bào gốc trong điều trị bệnh. Việc tự chủ sản xuất vaccine COVID-19 là bước tiến quan trọng, khẳng định năng lực độc lập của Việt Nam trong bảo đảm an ninh y tế quốc gia.

Khoa học và công nghệ quốc phòng - an ninh đạt nhiều kết quả trong chế tạo thiết bị quân sự và công nghệ bảo mật. Các viện nghiên cứu quốc phòng đã sản xuất radar cảnh giới, máy bay không người lái, robot trinh sát, hệ thống tác chiến điện tử và giải pháp an ninh mạng, góp phần củng cố sức mạnh phòng thủ, bảo vệ chủ quyền từ sớm, từ xa.

Khẳng định vai trò động lực của KH,CN&ĐMST trong phát triển đất nước- Ảnh 2. — Thủ tướng và các đại biểu tham quan Triển lãm thành tựu khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong khuôn khổ Đại hội Đảng bộ Chính phủ.

Đặc biệt, trên cơ sở Nghị quyết 57-NQ/TW, Việt Nam đã xác định 11 nhóm công nghệ chiến lược quốc gia làm nền tảng cho phát triển đến năm 2045, gồm: trí tuệ nhân tạo (AI), chuỗi khối (Blockchain), dữ liệu lớn (Big Data), mạng di động thế hệ mới (5G/6G), robot và tự động hóa, chip bán dẫn, công nghệ y-sinh học tiên tiến, năng lượng và vật liệu mới, công nghệ lượng tử, an ninh mạng, hàng không - vũ trụ.

Đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số - động lực tăng trưởng mới

Giai đoạn 2020–2025 chứng kiến sự bứt phá của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo Việt Nam. Tính đến năm 2025, cả nước có hơn 4.000 doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, 124 quỹ đầu tư, 208 cơ sở ươm tạo và 9 kỳ lân công nghệ. Việt Nam giữ vững vị trí Top 3 ASEAN về đổi mới sáng tạo, xếp thứ 44/139 quốc gia theo Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII 2024).

Cùng với đó, chuyển đổi số quốc gia đạt nhiều thành tựu nổi bật. Hạ tầng số được mở rộng nhanh, tốc độ Internet di động và viễn thông tăng trên 40 bậc so với năm 2020. Chỉ số phát triển Chính phủ điện tử tăng 15 bậc; tỷ lệ dịch vụ công trực tuyến mức độ 4 tăng gấp 9 lần. Kinh tế số chiếm 20,5% GDP, đạt doanh thu 185 tỷ USD, tăng 48% so với năm 2020. Xã hội số hình thành rõ nét, với hơn 24 triệu người có chữ ký số, 100% công dân có mã định danh VNeID và 87% có tài khoản thanh toán điện tử.

Bảy cơ sở dữ liệu quốc gia được xây dựng và vận hành hiệu quả, trong đó Cơ sở dữ liệu dân cư và căn cước công dân được đánh giá là một trong những hệ thống đồng bộ, bảo mật và quy mô hàng đầu khu vực.

Từ nền tảng khoa học đến khát vọng hùng cường

Những thành tựu nổi bật trong giai đoạn 2020–2025 khẳng định sự chuyển biến mạnh mẽ trong tư duy phát triển của Việt Nam, lấy khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo làm nền tảng, lấy chuyển đổi số làm phương thức và lấy con người làm trung tâm. Từ một nền khoa học ứng dụng, Việt Nam đang chuyển mình trở thành quốc gia đổi mới sáng tạo, nơi tri thức và ý tưởng được tôn trọng, được bảo hộ và thương mại hóa, tạo ra sức mạnh cạnh tranh mới cho nền kinh tế. Đây là nền tảng vững chắc để Việt Nam tiến tới mục tiêu trở thành nước công nghiệp phát triển, thu nhập cao vào năm 2045.

Giai đoạn 2020–2025 là thời kỳ đặc biệt quan trọng, ghi dấu bước trưởng thành vượt bậc của khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo Việt Nam. Sự kết hợp giữa thể chế hiện đại, tiềm lực khoa học mạnh, năng lực đổi mới sáng tạo cao và quyết tâm chính trị của Đảng, Nhà nước đã tạo nên động lực mới cho phát triển đất nước.

Khoa học và công nghệ Việt Nam đang bước vào thời kỳ hội tụ giữa tri thức – công nghệ – sáng tạo và con người, khẳng định vai trò là nền tảng cho phát triển nhanh, bền vững và tự cường quốc gia trong kỷ nguyên số.

"Khoa học và công nghệ không chỉ là công cụ của phát triển, mà là tinh thần của thời đại mới – tinh thần sáng tạo, khai mở và phụng sự Tổ quốc."

Trung tâm Truyền thông KH&CN

Nguồn: https://mst.gov.vn/khang-dinh-vai-tro-dong-luc-cua-khcndmst-trong-phat-trien-dat-nuoc-197251013213909062.htm