Khi “trâu đỏ” đuổi “trâu đen”

Hình ảnh con trâu đi trước, cái cày theo sau từng là biểu tượng quen thuộc và gắn bó với làng quê Việt Nam. Bao đời nay, con trâu không chỉ là “đầu cơ nghiệp” mà còn là người bạn đồng hành không thể thiếu của người nông dân. Thế nhưng, cùng với nhịp sống hiện đại và sự phát triển của công nghệ, hình ảnh ấy dần lùi vào dĩ vãng. Ngày nay, thay vì tiếng kêu lục cục của chiếc cày chìa vôi kéo lê trên luống đất, người ta chỉ còn nghe tiếng máy nổ ầm ầm của “trâu đỏ” - những chiếc máy cày, máy bừa hiện đại. Câu chuyện “trâu đỏ” đuổi “trâu đen” không còn là phép ẩn dụ mà là thực tế đang diễn ra ở khắp các làng quê.

Cơ giới hóa  bước tiến vượt bậc 

Không thể phủ nhận rằng cơ giới hóa là một cuộc cách mạng trong lĩnh vực nông nghiệp. Trước kia, để cày một thửa ruộng, người nông dân phải cùng con trâu nhọc nhằn kéo từng đường cày suốt cả ngày, đôi khi còn phải sang ngày thứ hai mới xong. Vậy mà giờ đây, chỉ với một chiếc máy cày, công việc ấy được hoàn thành gọn gàng trong một buổi sáng, người điều khiển máy thì chỉ cần ngồi một chỗ, chẳng mấy vất vả.

Bác Hà Văn Sơn, một nông dân ở xã Nghĩa An, thị xã Nghĩa Lộ chia sẻ: "Giờ máy móc làm cả, chỉ một buổi là xong. Ngày trước cứ mỗi mùa vụ là đau lưng nhức vai vì cày cuốc. Giờ có máy rồi, nông dân đỡ khổ bao nhiêu”. 

Cơ giới hóa không chỉ mang lại hiệu quả lao động cao mà còn tạo điều kiện để người dân luân canh, tăng vụ. Trước kia, việc làm đất để chuẩn bị vụ đông sau khi thu hoạch lúa vụ mùa là cả một cuộc chạy đua với thời gian. Nếu không làm kịp thì  cây ngô sẽ không kịp thu trước khi phải làm đất để cấy vụ xuân. 

Vợ bác Sơn cho biết: "Cày máy mới kịp thời gian làm ngô đông trên đất hai vụ lúa được, anh ạ! Ngày trước chưa có máy, nhà tôi làm tất bật cả ngày lẫn đêm, đúng là chạy đua với thời gian để kịp vụ đông. Vậy mà, có năm ngô chưa chắc hạt đã phải thu để làm đất cấy lúa”.     

Cơ giới hóa còn mang lại nhiều tiện ích xã hội. Trẻ em không còn phải bỏ học hay rời sân chơi để dắt trâu đi chăn, không còn cảnh cắt cỏ giữa trưa nắng, mùa đông thì rét buốt, gió bấc hanh khô. 

Một nông dân xã Nậm Mười, huyện Văn Chấn bày tỏ: "Giờ đây, bọn trẻ được học hành, đỡ phải chăn trâu như trước. Mùa cỏ thì đỡ, chứ mùa đông, nhất là mưa phùn, gió bấc thì cực lắm! Bãi chăn thả giờ cũng hết rồi. Trâu chết rét, chết đói cũng giảm theo. Chúng tôi cũng không phải… "khóc trâu” như ngày xưa”.

Mặt trái của "trâu đỏ” 

Tuy nhiên, cái gì cũng có mặt trái của nó, cơ giới hóa nông nghiệp cũng để lại những hệ lụy không nhỏ. Khi người nông dân không còn nuôi trâu, nguồn phân chuồng - một loại phân hữu cơ rất tốt cho đất - cũng dần biến mất khỏi cánh đồng. Phân chuồng không chỉ bổ sung dinh dưỡng cho đất mà còn giúp cải tạo kết cấu đất, giữ nước, giữ chất dinh dưỡng và nuôi dưỡng vi sinh vật có lợi. 

Việc thay thế hoàn toàn bằng phân hóa học tuy mang lại hiệu quả tức thì nhưng lâu dài sẽ làm đất bạc màu, nghèo dinh dưỡng, dẫn đến năng suất giảm dần theo từng vụ. Đó là hệ quả nhãn tiền mà nhiều địa phương đang phải đối mặt. Thực tế, nhiều vùng nông thôn hiện nay đất đã có dấu hiệu thoái hóa, cây trồng kém phát triển, sâu, bệnh gia tăng. 

Người dân buộc phải sử dụng nhiều thuốc bảo vệ thực vật hơn, điều này không chỉ làm tăng chi phí sản xuất mà còn ảnh hưởng xấu đến môi trường và sức khỏe cộng đồng. Những mảnh ruộng từng phì nhiêu giờ trở nên khô cằn, nứt nẻ vào mùa khô và lầy lội, ngập úng khi mưa lớn do đất không còn tơi xốp, khả năng thấm hút và thoát nước kém đi nhiều.

Giải pháp để phát triển nông nghiệp bền vững

Câu chuyện "trâu đỏ” đuổi "trâu đen” là biểu tượng cho sự thay đổi của thời đại. Chúng ta không thể quay lại thời kỳ thủ công, càng không thể buộc người nông dân trở lại với chiếc cày chìa vôi và con trâu đã mỏi mòn trên những cánh đồng. Cơ giới hóa là xu thế tất yếu, là biểu hiện của tiến bộ nhưng đi kèm với đó, cần có tư duy phát triển bền vững. 

Trước thực trạng đất đai bạc màu, nông dân cần tận dụng tối đa các nguồn phân hữu cơ sẵn có. Nếu không còn phân chuồng thì có thể tăng cường sử dụng phân vi sinh, phân hữu cơ công nghiệp; đồng thời, khôi phục phong trào làm phân xanh từ các loại cây họ đậu, bèo hoa dâu, bèo cái, rơm rạ ủ hoai mục. Việc hạn chế sử dụng phân đạm vô cơ quá mức cũng là điều cần thiết, bởi phân đạm tuy giúp cây phát triển nhanh nhưng lâu dài sẽ phá hủy cấu trúc đất. 

Bên cạnh đó, chính quyền địa phương và ngành nông nghiệp cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, hướng dẫn người dân sử dụng máy móc một cách khoa học và thân thiện với môi trường. Tăng cường đầu tư cho nghiên cứu và ứng dụng các kỹ thuật canh tác bền vững, ví dụ như trồng xen, luân canh, sử dụng giống cây trồng chịu hạn, chịu sâu, bệnh… để giảm thiểu áp lực lên đất canh tác.

Cần xây dựng mô hình nông nghiệp tuần hoàn, nơi chất thải từ chăn nuôi được tái sử dụng cho trồng trọt và ngược lại, góp phần cân bằng hệ sinh thái. Đặc biệt, việc kết hợp giữa truyền thống và hiện đại, giữa máy móc và hữu cơ, giữa tiến bộ kỹ thuật và ý thức bảo vệ tài nguyên đất mới là chìa khóa để đảm bảo an ninh lương thực và phát triển bền vững.

"Trâu đỏ” đuổi "trâu đen” không chỉ là một hình ảnh gợi nhớ về ký ức làng quê, mà còn là một minh chứng sinh động cho sự chuyển mình của nền nông nghiệp nước ta. Nếu như trước kia, con trâu đại diện cho sự cần cù, chịu thương chịu khó thì ngày nay, những chiếc máy nông nghiệp hiện đại lại đại diện cho hiệu quả, tốc độ và năng suất. 

Tuy nhiên, chính trong hành trình hiện đại hóa ấy, chúng ta cũng cần lắng nghe "tiếng nói” của đất đai, của môi trường. Tuy đất không biết nói nhưng lại luôn phản hồi trung thực nhất môi trường sinh thái qua năng suất mùa vụ, qua màu mỡ hay khô cằn của từng thửa ruộng. Sự suy giảm của hệ sinh thái nông nghiệp nếu không được ngăn chặn kịp thời sẽ khiến "cuộc cách mạng cơ giới hóa” trở thành "con dao hai lưỡi”. 

Vì vậy, bên cạnh việc thúc đẩy cơ giới hóa, nhất thiết phải song hành với tư duy sinh thái và chiến lược phát triển nông nghiệp bền vững. Đó không chỉ là trách nhiệm của người nông dân mà còn là trách nhiệm của cả hệ thống - từ chính quyền, nhà khoa học, doanh nghiệp cho đến từng người tiêu dùng. Chỉ khi đó, bức tranh nông nghiệp hiện đại mới thực sự hài hòa giữa năng suất và môi trường.

Lê Phiên

Nguồn: https://baoyenbai.com.vn/12/351298/Khi-trau-do-duoi-trau-den.aspx