ថែរក្សាភាសាជនជាតិ Tay និង Nung នៅ Lang Son

ក្រុមជនជាតិភាគតិច Tay និង Nung បង្កើតបានជាប្រជាជនភាគច្រើននៃខេត្ត Lang Son ដូច្នេះហើយ វប្បធម៌នៃក្រុមនេះត្រូវបានចាត់ទុកថាតំណាងឱ្យវប្បធម៌ Lang Son ។ ការថែរក្សាភាសាជនជាតិ Tay និង Nung គឺជាបញ្ហាសំខាន់ដែលទទួលបានការយកចិត្តទុកដាក់ពីគ្រប់កម្រិត និងគ្រប់វិស័យ។

ខេត្ត Lang Son បច្ចុប្បន្នមានជនជាតិសំខាន់ៗចំនួន ៧ រស់នៅជាមួយគ្នា (Nung, Tay, Kinh, Dao, San Chay, Hoa និង Hmong) ក្នុងនោះជនជាតិ Tay និង Nung មានជិត 80% នៃចំនួនប្រជាជនខេត្ត។ ជនជាតិទាំងពីរមានភាសារៀងៗខ្លួនដែលជាកម្មសិទ្ធិរបស់គ្រួសារតៃ - ភាសាថៃ។ បច្ចុប្បន្ននេះ ភាសាសំខាន់ដែលប្រើប្រាស់នៅតែជាភាសាវៀតណាម (ភាសាគិញ) ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី នៅតាមភូមិដែលមានប្រជាជនច្រើននៃជនជាតិ Tay និង Nung ប្រជាជននៅតែប្រើប្រាស់ភាសាជនជាតិរបស់ពួកគេសម្រាប់ទំនាក់ទំនងប្រចាំថ្ងៃ។ ដូចជនជាតិដទៃទៀតដែរ ភាសារបស់ជនជាតិ Tay និង Nung នៅ Lang Son មានពីរទម្រង់៖ សរសេរ និងនិយាយ។

Gìn giữ ngôn ngữ dân tộc Tày, Nùng Lạng Sơn

សិល្បករប្រជាជន Ha Mai Ven បង្រៀនភាសាជនជាតិ Nung ដល់យុវជនជំនាន់ក្រោយ។

ធាតុសំខាន់ៗដែលបង្កើតអត្តសញ្ញាណវប្បធម៌របស់ Lang Son

បើនិយាយពីភាសា ជនជាតិ Tay និង Nung នៃ Lang Son មានទំនាក់ទំនងយូរអង្វែងជាមួយជនជាតិ Kinh ។ ជនជាតិ Tay រៀនអក្សរចិនតាមការបញ្ចេញសំឡេងចិន-វៀតណាម ដូច្នេះភាសា Tay កាន់តែមានឥទ្ធិពលដោយភាសា Kinh និងកាន់តែជិតនឹងភាសា Kinh ។ ជនជាតិ Nung ធ្លាប់រៀនអក្សរចិនតាមការបញ្ចេញសំឡេងរបស់ចិន ដូច្នេះភាសារបស់ពួកគេកាន់តែជិតទៅនឹងភាសាចិន។ ដូច្នេះហើយ ជនជាតិ Tay និង Nung អាចយល់គ្នាទៅវិញទៅមកក្នុងការប្រាស្រ័យទាក់ទងគ្នា ប៉ុន្តែមានភាពខុសគ្នាបន្តិចបន្តួចរវាងភាសា Tay និង Nung ទាក់ទងនឹងសម្លេង។ បើនិយាយពីសូរសព្ទ ភាសា Nung ច្រើនតែមានពាក្យមួយចំនួននៃដើមកំណើតចិន ដែលបង្ហាញពីទំនាក់ទំនងគ្រួសារ ដែលមិនមាននៅក្នុងភាសា Tay ។

ទាក់ទងនឹងភាសាសរសេរ ក្នុងសៀវភៅ “វប្បធម៌ប្រពៃណីរបស់ជនជាតិ Tay និង Nung” ដោយក្រុមអ្នកនិពន្ធ Hoang Quyet – Ma Khanh Bang – Hoang Huy Phach – Cung Van Luoc – Vuong Toan បានរៀបរាប់ថា នៅ Lang Son ប្រហែលសតវត្សទី 17 – 18 ជនជាតិ Tay បានបង្កើតកំណត់ត្រាប្រជាប្រិយ Tay Nom សរសេរអក្សរ Nung ដល់ជនជាតិ Nung ។ រឿងនិទាន កិច្ចសន្យា ការលក់ ការផ្ទេរ ការចុះបញ្ជីដី ទំនៀមទម្លាប់ ជំនឿ ប្រវត្តិសាស្ត្រ ភូមិសាស្ត្រ និងអក្សរសាស្ត្រ... នៅឆ្នាំ 1961 រដ្ឋាភិបាល បានចេញប្រព័ន្ធសរសេរ តាយ និងណឹង នៅទូទាំងប្រទេស រួមទាំង ឡាង សឺន តាមអក្សរឡាតាំង។ បច្ចុប្បន្ន ជនជាតិ Tay និង Nung លែងរក្សាការសរសេររបស់ខ្លួនទៀតហើយ នៅសល់តែផ្នែកតូចប៉ុណ្ណោះដែលនៅមានក្នុងប្រព័ន្ធសៀវភៅអធិស្ឋាន និងសៀវភៅបន្ទាប់មក។

លោក Hoang Van Pao ប្រធានសមាគមបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌ខេត្តបានមានប្រសាសន៍ថា៖ ជនជាតិ Tay និង Nung គឺជាជនជាតិពីរដែលមានចរិតលក្ខណៈស្រដៀងគ្នាជាច្រើនទាក់ទងនឹងជនជាតិភាគតិច ទីលំនៅ វប្បធម៌ ជាពិសេសភាសា។ ពួកគេតែងតែប្រើភាសារបស់ពួកគេគ្រប់ពេលវេលា គ្រប់ទីកន្លែង ក្នុងជីវិតប្រចាំថ្ងៃនៅពេលនិយាយគ្នា។ នៅផ្សារគីលូវទាំងអស់ ប្រជាជនភាគច្រើនដែលទៅផ្សារប្រើភាសា តាយ និង ណឹង ជាមធ្យោបាយសំខាន់ក្នុងការប្រាស្រ័យទាក់ទងគ្នាដើម្បីផ្លាស់ប្តូរ ទិញ-លក់ទំនិញ និងច្រៀងចម្រៀងស្លី និងលួន ឱ្យគ្នាទៅវិញទៅមក។ ពេលណាគេប្រើពាក្យដូចជា ណុង (អែម) ឆៃ (អាញ់) បង់ព្យួរ (ទៅផ្សារ) គីន ឈូ (ស៊ីបាយ)... អ្នកស្តាប់នឹងទទួលស្គាល់ភ្លាមៗថាពួកគេជាជនជាតិតាយ និងនង។ អាចនិយាយបានថា ភាសា Tay និង Nung ទាំងនិយាយ និងសរសេរ គឺជាធាតុសំខាន់ដែលបង្កើតអត្តសញ្ញាណវប្បធម៌របស់ Lang Son ។

ក្នុងសន្និសីទវប្បធម៌ជាតិ ដើម្បីអនុវត្តសេចក្តីសម្រេចចិត្តនៃមហាសន្និបាតបក្សលើកទី១៣ ដែលបានប្រព្រឹត្តទៅនាខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២១ អគ្គលេខាបក្ស Nguyen Phu Trong បានសង្កត់ធ្ងន់ថា៖ “យកចិត្តទុកដាក់បន្ថែមទៀតលើការអភិរក្ស តុបតែង និងលើកតម្កើងតម្លៃវប្បធម៌ជាតិ វប្បធម៌រូបី និងអរូបី” នៃតំបន់ តំបន់ និងពេលវេលាវប្បធម៌ជនជាតិភាគតិច។ តាមនោះ ភាសារបស់ជនជាតិទូទៅ និងជនជាតិភាគតិច Tay និង Nung ជាពិសេសគឺជាបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌ដ៏មានតម្លៃដែលត្រូវអភិរក្ស និងផ្សព្វផ្សាយ។ ដោយដឹងរឿងនេះ ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ គ្រប់កម្រិត គ្រប់វិស័យ និងប្រជាជនមានដំណោះស្រាយជាក់ស្តែងជាច្រើន។

ពង្រឹងការឃោសនា និងបង្រៀនយ៉ាងសកម្ម

លោក Phan Van Hoa អនុប្រធាននាយកដ្ឋានវប្បធម៌ កីឡា និងទេសចរណ៍ បានឲ្យដឹងថា៖ នាយកដ្ឋានបានដឹកនាំមន្ទីរជំនាញ និងអង្គភាពពាក់ព័ន្ធ បង្កើនការប្រមូលឯកសារ វត្ថុបុរាណ ការថតសំឡេង និងវីដេអូ ទំនៀមទម្លាប់ ប្រពៃណី និងចម្រៀងប្រជាប្រិយ ដោយប្រើភាសា Tay និង Nung; បកប្រែស្នាដៃ សម្រង់ពីពេលនោះ ខូ ក្វាន់ ឡាង កូឡៅ ស្លី ហើយបោះពុម្ភវាជាសៀវភៅសម្រាប់ទុកក្នុងប័ណ្ណសារ និងបម្រើការស្រាវជ្រាវរបស់ប្រជាជន។ ទន្ទឹមនឹងនោះ មន្ទីរបានណែនាំដល់ស្រុក-ក្រុង ត្រូវបង្កើនការឃោសនា លើកទឹកចិត្តប្រជាពលរដ្ឋឱ្យចេះប្រើប្រាស់ភាសាជនជាតិក្នុងជីវភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ លើកទឹកចិត្តមនុស្សចាស់ បង្រៀនក្មេងជំនាន់ក្រោយ; ជំរុញការបង្កើតក្លឹបចម្រៀងប្រជាប្រិយ ដែលជាបរិយាកាសដ៏ល្អសម្រាប់ភាសាដើម្បីរក្សា និងផ្សព្វផ្សាយប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព។

លើសពីនេះ ភ្នាក់ងារ និងអង្គភាពផ្សេងៗក្នុងខេត្តក៏ចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងលើការងារអភិរក្សភាសាជនជាតិ។ ជាក់ស្តែង មហាវិទ្យាល័យគរុកោសល្យ Lang Son បានបើកវគ្គបណ្តុះបណ្តាល និងបណ្ដុះបណ្ដាលវិញ្ញាបនបត្រជាភាសា Tay និង Nung (អនុវត្តតាំងពីឆ្នាំ 2011) ភាគច្រើនជាភាសា Tay សម្រាប់កម្មាភិបាល មន្ត្រីរាជការ និងបេក្ខជនប្រឡងចូលបម្រើការងារតាមបទប្បញ្ញត្តិ។ ថ្នាក់បណ្តុះបណ្តាលទាំងនេះ សុទ្ធតែត្រូវបានអនុម័តដោយនាយកដ្ឋានអប់រំ និងបណ្តុះបណ្តាល។

ការសម្តែងវប្បធម៌ និងសិល្បៈនៅផ្លូវដើរ Ky Lua ទីក្រុង Lang Son ដែលជាគោលដៅទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចររាប់ពាន់នាក់ជារៀងរាល់សប្តាហ៍។ (ប្រភព៖ VNA)

លោក Nguyen Cac Tam នាយកមជ្ឈមណ្ឌលភាសាបរទេស និងបច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មាន មហាវិទ្យាល័យគរុកោសល្យ Lang Son បានមានប្រសាសន៍ថា៖ ជាមធ្យមក្នុងមួយឆ្នាំៗ សាលាបើកថ្នាក់បណ្តុះបណ្តាលពី ២ ទៅ ៧ ថ្នាក់សម្រាប់សិស្សរាប់រយនាក់ក្នុងខេត្ត។ ជាពិសេសនៅឆ្នាំ ២០២០ សាលាត្រូវបានបញ្ជាឱ្យចងក្រង និងកែសម្រួលឯកសារភាសាតា សម្រាប់កម្មាភិបាល មន្ត្រីរាជការ និងបុគ្គលិកសាធារណៈក្នុងខេត្តទាំងមូល។ នៅឆ្នាំ 2021 ឯកសារត្រូវបានអនុម័តដោយគណៈកម្មាធិការប្រជាជនខេត្តសម្រាប់ការប្រើប្រាស់យ៉ាងទូលំទូលាយនៅក្នុងខេត្ត។ នៅឆ្នាំ 2023 យើងកំពុងអនុវត្តថ្នាក់ភាសា 2 Tay ដែលមានសិស្សជាង 100 នាក់។

ក្នុងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងលើកកម្ពស់ភាសាជនជាតិ ស្ថានីយវិទ្យុ និងទូរទស្សន៍ខេត្តបានផ្សាយព័ត៌មាន កម្មវិធីកិច្ចការបច្ចុប្បន្ន និងកម្មវិធីវប្បធម៌ជាភាសា តាយ-ណុង។ កម្មវិធីទូរទស្សន៍ជាភាសា Tay - Nung ក៏ចាក់ផ្សាយនៅថ្ងៃអង្គារ ព្រហស្បតិ៍ និងថ្ងៃសៅរ៍ ដើម្បីបម្រើប្រជាពលរដ្ឋ។ ជាពិសេសចាប់តាំងពីឆ្នាំ 2018 មក ស្ថានីយ៍វិទ្យុ និងទូរទស្សន៍ខេត្តបានបើកវគ្គបង្រៀនចម្រៀងប្រជាប្រិយតាមកញ្ចក់ទូរទស្សន៍ដែលមានរយៈពេល 1 ភាគ/ខែ ដែលភាគច្រើនជាកម្មវិធីបង្រៀនបន្ទាប់មក និងការច្រៀងស្លីរបស់ជនជាតិតៃ-ណុង។ ចាប់តាំងពីដើមឆ្នាំ 2023 មក មានភាគជាង 200 ត្រូវបានចាក់ផ្សាយ ដែលទាក់ទាញមនុស្សរាប់ម៉ឺននាក់ឱ្យចាប់អារម្មណ៍ និងតាមដាន។

ទន្ទឹមនឹងនោះ ទស្សនាវដ្តីអក្សរសាស្ត្រ និងសិល្បៈ Lang Son តែងតែបោះពុម្ពផ្សាយស្នាដៃអក្សរសាស្ត្រ និងសិល្បៈជាភាសា Tay និង Nung ។ ជាក់ស្តែង រៀងរាល់ខែ ទស្សនាវដ្ដី បោះពុម្ពផ្សាយមួយច្បាប់ ដោយក្នុងនោះ ទស្សនាវដ្តីនីមួយៗ បោះពុម្ពកំណាព្យ ២-៣ រឿង ឬចម្រៀងប្រជាប្រិយ ជាភាសា តាយ និង ណឹង។ លើសពីនេះ ស្នាដៃកំណាព្យ និងសុភាសិតជាច្រើនរបស់សមាជិកនៃសមាគមអក្សរសិល្ប៍ និងសិល្បៈ Lang Son ត្រូវបានបោះពុម្ព និងបោះពុម្ព រួមចំណែកក្នុងការអភិរក្សភាសា Tay និង Nung។ ជារៀងរាល់ឆ្នាំ សៀវភៅអក្សរសិល្ប៍ពីរភាសាចំនួន 1-2 ត្រូវបានបោះពុម្ពដោយមានប្រធានបទចម្រុះ និងសម្បូរបែប ទម្រង់ផ្លាស់ប្តូរយ៉ាងច្បាស់ កាន់តែខិតជិតកំណាព្យសម័យទំនើប ប៉ុន្តែនៅតែរក្សាភាពខុសប្លែករបស់វា ឧទាហរណ៍ ការប្រមូលរឿងខ្លីពីរភាសា តាយ-វៀតណាម (Tang/Doi) បោះពុម្ពក្នុងឆ្នាំ 2013 ដែលមានរឿងខ្លីចំនួន 5 ដោយអ្នកនិពន្ធ Hoang Kim Dung; កម្រងកំណាព្យពីរភាសា តាយ - វៀតណាម (បុរសរលកក្នុងរដូវត្រាននិញ / ផ្ញើរលកទៅត្រាននិញ) បោះពុម្ពក្នុងឆ្នាំ ២០១៤ ដែលមានជាង ១.៥០០ កវី និង តាយង៉ុង បណ្តុំកំណាព្យពីរភាសាវៀតណាម (បេះដូងប្រៀបដូចជាពាក្យ ផែនដីដូចឪពុក ម្តាយ) ២ អ្នកនិពន្ធ ចោទុង ២...

ជាការកត់សម្គាល់ ការងារអភិរក្សភាសាជនជាតិ តាមរយៈសកម្មភាពវប្បធម៌ និងសិល្បៈ ដោយប្រើភាសាជនជាតិភាគតិច តៃ និងណឹង ដូចជាពេលនោះ ច្រៀងស្លី ច្រៀងហ្លួង ជាដើម ក៏ត្រូវបានបង្រៀនក្នុងថ្នាក់ក្រៅកម្មវិធីសិក្សាដោយសាលាជាច្រើនក្នុងខេត្តផងដែរ។ គិតមកទល់នឹងពេលនេះ ខេត្តទាំងមូលមានសាលាចំនួន ២៣ នៅកម្រិតបឋមសិក្សា មធ្យមសិក្សា និងវិទ្យាល័យ ដែលបានរៀបចំ និងបង្កើតក្លឹបច្រៀង និង ទីញ ទាក់ទាញសិស្សានុសិស្សបានជាង ៤០០ នាក់ កើនឡើង ៦០% បើធៀបនឹងឆ្នាំ ២០១៨...

ភាសាគឺជាព្រលឹងនៃជាតិសាសន៍នីមួយៗ ការបាត់បង់ភាសាកំណើតគឺស្រដៀងនឹងហានិភ័យនៃការបាត់បង់ព្រលឹង និងអត្តសញ្ញាណវប្បធម៌នៃជាតិនោះ។ ជាមួយនឹងដំណោះស្រាយជាវិជ្ជមានពីគ្រប់កម្រិត និងគ្រប់វិស័យក្នុងខេត្ត បានរួមចំណែកក្នុងការអភិរក្ស និងលើកកំពស់ភាសារបស់ជនជាតិ Tay និង Nung ជាបណ្តើរៗក្នុងសម័យកាលបច្ចុប្បន្ន។

ប្រភព