Lời hiệu triệu cách mạng trên báo 'Thanh Niên' và 'Việt Nam độc lập'

Trong dòng chảy báo chí cách mạng VN, hai tờ báo 'Thanh Niên' (1925 - 1930) và 'Việt Nam độc lập' (1941 - 1945) do Nguyễn Ái Quốc trực tiếp sáng lập và chỉ đạo là những ấn phẩm tiêu biểu, thể hiện rõ chiến lược truyền thông vận động hướng tới đông đảo quần chúng nhân dân của Người.

Ra đời ngày 21.6.1925 tại Quảng Châu, là cơ quan ngôn luận của Hội Việt Nam Cách mạng thanh niên, báo Thanh Niên có nhiệm vụ phổ biến lý luận cách mạng, truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin, chuẩn bị về mặt tư tưởng, chính trị và tổ chức để tiến tới thành lập chính đảng của giai cấp vô sản vào đầu năm 1930. Trong khoảng 5 năm hoạt động, với hơn 200 số báo được phát hành, Thanh Niên đã thể hiện ngùn ngụt khí thế cách mạng chống ngoại xâm, đánh thức lương tri của người dân mất nước, không chịu luồn cúi trong vòng nô lệ.

16 năm sau, báo Việt Nam độc lập xuất hiện vào ngày 1.8.1941 tại Cao Bằng, đánh dấu một giai đoạn mới của cách mạng VN. Xuất phát là cơ quan ngôn luận của Mặt trận Việt Minh Cao Bằng, sau đó phát triển rộng ra thêm 2 tỉnh Bắc Kạn, Lạng Sơn, tờ báo phục vụ nhiệm vụ vận động toàn dân kháng chiến chống thực dân Pháp và phát xít Nhật, tiến tới Tổng khởi nghĩa giành chính quyền. Báo tồn tại đến sau Cách mạng Tháng Tám 1945 khi hệ thống báo chí quốc gia được hình thành và phát triển.

Truyền đi thông điệp cách mạng

Các thông điệp vận động, tuyên truyền được thể hiện trên hai tờ báo này đều xoay quanh những trục chính như khơi dậy lòng yêu nước, xác định kẻ thù cần lật đổ, kêu gọi đoàn kết dân tộc và hướng dẫn hành động cụ thể.

Báo 'Việt Nam độc lập' số ra đầu tiên ngày 1.8.1941

Ở cả hai tờ Thanh Niên và Việt Nam độc lập, ta thường xuyên thấy sự xuất hiện của các khẩu hiệu ở đầu hay ở cuối những bài báo. Các khẩu hiệu này được viết bằng chữ Việt hay chữ Hán. Việc sử dụng khẩu hiệu này có ý nghĩa vô cùng quan trọng như công cụ huy động toàn xã hội, toàn thể nhân dân VN đoàn kết lại, thúc giục mọi người sẵn sàng tiến lên, lựa chọn sinh tử, đẩy mạnh quyết tâm đánh đuổi kẻ thù, rửa mối nhục cho đất nước, giành lại độc lập tự do cho dân tộc.

"An Nam độc lập muôn năm!" (Thanh Niên, số 1)

"Hỡi đồng bào! Hãy liên hiệp cố gắng của chúng ta lại! Hãy làm cách mạng để giành lại nước Nam!"

"Cách mạng An Nam muôn năm!" (Thanh Niên, số 2)

"Hỡi các bạn thân yêu, chúng ta nên sớm đoàn kết lại! Hãy hợp lực để đòi quyền lợi và tự do của chúng ta! Hãy hợp lực để cứu lấy nòi giống của chúng ta!" (Thanh Niên, số 5)

Trên báo Việt Nam độc lập, khẩu hiệu cũng tiếp tục phát huy sức mạnh hiệu triệu:

"Việt Nam muốn độc lập thì phải cách mạng!" (số 101)

"Hỡi đồng bào! Hãy học tập tinh thần hy sinh phấn đấu của Hai Bà Trưng!" (số 154)

"Hỡi đồng bào! Hãy hết sức chuẩn bị vũ trang khởi nghĩa!" (số 168)

Các khẩu hiệu không chỉ nêu rõ mục tiêu đấu tranh là giành độc lập, mà còn sử dụng động từ mạnh thúc đẩy hành động ngay lập tức. Những lời hiệu triệu này thể hiện rõ chiến lược truyền thông: nhấn mạnh lựa chọn sinh tử, đẩy mạnh quyết tâm hành động toàn dân.

Sử dụng thơ ca, hò vè dân gian

Các khẩu hiệu trên báo không phải lúc nào cũng mang tính chính trị khô cứng, đơn điệu mà có lúc thay vào đó là những khẩu hiệu như là lời văn, lời thơ đi sâu vào tình cảm người đọc.

Họa bản báo 'Việt Nam độc lập', số ra ngày 25.5.1945

Ảnh: Tư liệu

"Đồng bào nước mắt mồ hôi. Mình làm chúng hưởng ăn ngồi sao yên!" (Thanh Niên, số 64)

"Nhiễu điều phủ lấy giá gương, người trong một nước phải thương nhau cùng" (Việt Nam độc lập, số 101)

"Nước Nam là của nước ta, Nước kia đã mất, thì nhà còn đâu" (Việt Nam độc lập, số 105)

"Việt Minh là gốc phong trào, muốn được giải phóng phải vào Việt Minh" (Việt Nam độc lập, số 105)

"Trăm năm trong cõi người ta. Có lòng yêu nước mới là người Nam" (Việt Nam độc lập, số 108)

"Dân ta phải biết sử ta, cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam" (Việt Nam độc lập, số 117)

Tính dân gian hóa là yếu tố quan trọng để thông điệp lan tỏa trong nhân dân, đặc biệt ở vùng nông thôn. Khác với báo Thanh Niên có mục đích đào tạo lý luận cho thanh niên trí thức, báo Việt Nam độc lập lại hướng tới vận động quần chúng rộng rãi, đặc biệt là nông dân, công nhân.Chính vì vậy, việc lựa chọn những hình thức dân gian hóa sẽ phù hợp với quảng đại quần chúng - tỷ lệ biết chữ thấp, để họ có thể hiểu, nhớ và biết được việc cần làm và cũng phù hợp với điều kiện thiếu phương tiện in ấn, kinh phí.

Mỗi khẩu hiệu không chỉ chứa đựng tinh thần thời đại, mà còn kết tinh bản lĩnh và trí tuệ truyền thông của Nguyễn Ái Quốc: nói ít nhưng hiệu quả lan tỏa lớn, dễ thuộc, dễ truyền miệng, nhanh chóng biến thành hành động thực tiễn. Đây chính là nghệ thuật tuyên truyền vận động cách mạng đỉnh cao, góp phần thôi thúc phong trào cách mạng VN đi tới thành công. (còn tiếp)

Nguồn: https://thanhnien.vn/loi-hieu-trieu-cach-mang-tren-bao-thanh-nien-va-viet-nam-doc-lap-185250605213931917.htm